Besjoch de boarne foar Wageningen University & Research

{{Ynfoboks universiteit
| namme                       = Wageningen University & Research
| ôfbylding                   = Wageningen University and Research logo.png
| ôfbyldingsbreedte           = 
| ôfbyldingtekst              = 
| ôfkoarting                  = WUR
| ynternasjonale namme        = 
| latynske namme              = 
| motto                       = "To explore the potential <br>of nature to improve the quality <br>of life"
| lân                         = [[File:Flag of the Netherlands.svg|border|20px]] [[Nederlân]]
| bestjoerlike ienheid 1      = Provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[File:Flag of Gelderland.svg|border|20px]] [[Gelderlân]]
| bestjoerlike ienheid 2      = Gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= [[File:Wageningen vlag.svg|border|20px]] [[Wageningen]]
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| plak                        = [[File:Wageningen vlag.svg|border|20px]] [[Wageningen]]
| type                        = [[agrarysk ûnderwiis|lânbou-universiteit]]
| oprjochting                 = [[1918]] <small>(mar sjoch tekst)</small>
| slutingsdatum               = 
| rektor                      = 
| presidint                   = 
| studinten                   = 12.001 <small>(2018)</small>
| meiwurkers                  = 4.840 [[FTE]] <small>(2016)</small>
| kleuren                     = [[blau]], [[grien]], [[sângiel]] {{Color box|#069}} {{Color box|#3C3}} {{Color box|#D0B972}}
| netwurken                   = [[European University Association|EUA]], [[Euroleague for Life Sciences|ELS]], [[4TU]]
| ôfbylding2                  = 
| ôfbyldingstekst2            = 
| webside                     = [http://www.wur.nl/ www.wur.nl]
| mapname                     = Gelderlân
| mapwidth                    = 
| lat_deg                     = 51
| lat_min                     = 58
| lat_sec                     = 1.52
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 5
| lon_min                     = 39
| lon_sec                     = 30.97
| lon_dir                     = E
| tekst by posysjekaart       = Lokaasje yn [[Gelderlân]].
}}
'''Wageningen University & Research''' ('''WUR''') is in fierhinne [[Ingelsk]]talige [[Nederlân]]ske [[universiteit]] yn 'e [[Gelderlân|Gelderske]] [[stêd]] [[Wageningen]]. De offisjele [[namme]] is Ingelsktalich, mar yn it algemien spraakgebrûk wurdt dizze [[ûnderwiis]]ynstelling ornaris oantsjut as de '''Universiteit fan Wageningen'''. Behalven út 'e eigentlike universiteit bestiet WUR ek út in tal ferselsstannige [[wittenskiplik ûndersyk|ûndersyksynstituten]] fan 'e eardere [[Tsjinst Lânboukundich Undersyk]] (DLO) fan it [[Ministearje fan Lânbou (Nederlân)|Ministearje fan Lânbou]]. Dy ûndersyksynstituten dogge tapassingsrjochte ûndersyk en praktykûndersyk sûnder [[winst]]eachmerk en wurkje yn opdracht fan 'e [[oerheid]], it [[bedriuwslibben]] en [[non-profit]]organisaasjes. De universiteit waard yn [[1918]] oprjochte út in eardere [[lânbouskoalle|rykslânbouskoalle]]. Yn [[2018]] hie WUR 12.000 [[studint]]en, dy't ôfkomstich wiene út mear as 100 ferskillende lannen. Op it mêd fan 'e [[biologyske wittenskippen]], [[lânboukunde]] en [[miljeu]]wittenskippen heart WUR ta de bêste universiteiten fan 'e wrâld. Neffens de ''Times Higher Education World University Rankings'' is it de bêste universiteit fan Nederlân en de bêste yn 'e wrâld wat [[lânbou]] en [[boskbou]] oangiet.

==Skiednis==
De [[skiednis]] fan Wageningen University & Research begûn yn [[1876]], doe't de [[Nederlân]]ske [[oerheid]] de [[gemeente (bestjoer)|gemeentlike]] [[lânbouskoalle]] yn [[Wageningen]] oernaam en der in [[lânbouskoalle|rykslânbouskoalle]] fan makke, dêr't neitiid [[learkrêft]]en [[oplieding|oplaat]] waarden foar de [[lânbou]]- en [[túnbou]]winterskoallen. Yn [[1896]] krige it ynstitút de namme fan ''Hoogere Land- en Boschbouwschool'', en yn [[1904]] kaam it ''Rijks Hoogere Land-, Tuin- en Boschbouwschool'' te hjitten. Yn [[1918]] waard de fierdere ûntwikkeling ta [[akademy]]ske ynstelling by [[wet]] bekrêftige en ûntstie de ''Rijks Landbouw Hoogeschool''. De offisjele ''[[diës natalis]]'' (dei fan oprjochting) fan WUR is dêrom [[9&nbsp;maart]] [[1918]].
[[File:Landbouwhogeschool_Wageningen,_1879,_De_eerste_studenten_bij_het_hoofdgebouw_met_vaandel.jpg|left|thumb|250px|De earste [[studint]]en fan 'e Rykslânbou-skoalle mei it [[findel]] fan 'e [[skoalle]] by it haadgebou yn [[1879]].]]

Under de [[Twadde Wrâldoarloch]] rûn de Rykslânbouhegeskoalle troch de gefjochten yn it ramt fan [[Operaasje Market Garden]] en de [[Slach om Arnhim]] safolle skea op dat der yn 'e [[gebou]]wen gjin les mear jûn wurde koe. De [[laboratoaria]] en de [[aula]], dy't ek de [[bibleteek]] omfette, wiene folslein ferwuostge, wylst it [[arboretum]] troch [[granaat (munysje)|granaatfjoer]] skansearre rekke wie, mei as gefolch dat de [[planten]] yn 'e [[tropen|tropyske]] [[kas]]sen de lêste oarlochs[[winter]] net oerlibben.

Yn [[1980]] ûntstie der op 'e lânbouhegeskoalle in grutte [[rebûlje]] ûnder de [[studint]]en, wêrby't dyselden, ûnder lieding fan 'e [[Wageningske Studinte Organisaasje]] (WSO) in [[moanne (tiid)|moanne]] lang it [[bestjoer]]sgebou oan it Salverdaplein beset holden yn harren striid foar [[demokrasy|demokratisearring]] fan 'e hegeskoalle. Dat barren kaam bekend te stean as de [[Wageningske Maityd]]. Troch it op 'e nij besjen fan 'e [[Wet op it Wittenskiplik Underwiis]] krigen fjouwer Nederlânske [[hegeskoalle]]n (trije technyske hegeskoallen en de lânbouhegeskoalle) yn [[1986]] de status fan folweardige [[universiteit]]. Neitiid gie de WUR sadwaande troch it libben as de ''Landbouwuniversiteit Wageningen'' (LUW). (Yn tsjinstelling ta de hjoeddeistige hegeskoallen, dy't foar [[1986]] 'hegere skoallen' hieten, wiene hegeskoallen doedestiden universiteiten mei mar ien stúdzjerjochting.)

Mids [[1990-er jierren|jierren '90]] befelle de kommisje-Peper ûnder lieding fan [[Bram Peper]] oan om 'e [[Tsjinst Lânboukundich Undersyk]] (DLO) fan it [[Ministearje fan Lânbou (Nederlân)|Ministearje fan Lânbou]] opgean te litten yn 'e Lânbou-universiteit. Nei't de [[Twadde Keamer]] dêrmei ynstimd hie, joech de ferantwurdlik [[minister]], [[Jozias van Aartsen]], op [[1&nbsp;septimber]] [[1997]] opdracht foar de [[fúzje]] troch de beneaming fan ien [[ried fan bestjoer]] foar beide organisaasjes. Yn [[2000]] waard de namme ''Landbouwuniversiteit Wageningen'' feroare yn ''Wageningen Universiteit'' (WU). Wageningen Universiteit wie yn [[2002]] ien fan 'e earste Nederlânske universiteiten dy't it [[bachelorgraad|bachelor]]-[[mastergraad|master]]systeem ynfierde.
[[File:Wageningen_Campus_augustus2017.jpg|right|thumb|250px|Panorama fan 'e [[kampus]] fan WUR yn [[2017]].]]

Yn [[2006]] gie [[Hegeskoalle Van Hall Larenstein]], yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]], yn 'e WU op. De bedoeling wie om nauwere gearwurking te skeppen tusken it [[praktykûnderwiis]] fan Van Hall Larenstein en it [[wittenskiplik ûndersyk]] yn Wageningen. Dat soe [[learling]]en fan 'e hegeskoalle ek oanfiterje om nei it ôfrûnjen fan harren [[oplieding]] yn Ljouwert troch te learen yn Wageningen. Fanwegen ferskillen yn [[bedriuwskultuer|organisaasjekultuer]] en it net byinoar passen fan 'e metoaden fan twa hiel ferskillende foarmen fan [[heger ûnderwiis]], kaam de sochte gearwurking lykwols nea echt fan 'e grûn. Yn [[2012]] waard besletten om der in punt efter te setten, en sadwaande waard Van Hall Larenstein yn [[novimber]] fan dat jier wer in folslein selsstannige ûnderwiisynstelling. Yn 'e [[maityd]] fan [[2015]] waard de skieding fan 'e beide ynstellings definityf troch de oerpleatsing fan 'e lêste opliedings fan Van Hall Larenstein út Wageningen wei.

Underwilens hie de ried fan bestjoer fan Wageningen Universiteit yn 'e [[simmer]] fan [[2009]] besletten om fan [[septimber]] fan dat jier ôf njonken de [[Nederlânsk]]e namme ek de [[Ingelsk]]talige namme Wageningen University te brûken. Om't de universiteit en de dêroan ferbûne ûndersyksynstituten besleaten om tenei noch mar ien [[merknamme]] te brûken, waard fan [[6&nbsp;septimber]] [[2016]] ôf allinnich noch de Ingelsktalige namme Wageningen University and Research brûkt. Dy namme waard tenei [[ôfkoarte]] as WUR, en net mear as Wageningen UR, wat foartiid gebrûklik wie. Op [[9&nbsp;maart]] [[2018]] fierde WUR syn hûndertjierrich bestean.

==Studinten==
Wageningen University & Research hie yn it stúdzjejier [[2017]]-[[2018]] yn totaal 12.439 [[studint]]en út mear as 100 lannen, wêrûnder 5.659 dy't in [[bachelor]]oplieding folgen, 5.821 dy't in [[mastergraad|masteroplieding]] folgen, en 521 studinten dy't foar harren [[doktoraat]] learden. Yn it stúdzjejier [[2016]]-[[2017]] wiene der 297 [[promoasje (universiteit)|promoasjes]] en studearren der 1.851 masterstudinten en 1.095 bachelorstudinten ôf. De studinten binne organisearre yn in stikmannich [[studinteferiening]]s, wêrûnder [[W.S.V. Ceres]], it [[Brabânsk Studinte Gilde]] (BSG) en it [[Wageningsk Studinte Selskip foar Fryske Stúdzje]] (WSSFS), dat lid is fan 'e [[Federaasje fan Fryske Studinteferienings]] (FFS). Wichtige sintra fan aktiviteiten binne de âlde en de nije [[kampus]] yn Wageningen, [[De Dreijen]] en [[Wageningen Campus]].
[[File:WUR_Orion_100years.jpg|right|thumb|250px|De [[kampus]] fan WUR.]]

==Organisaasjestruktuer==
===Universiteit===
It universiteitsdiel fan Wageningen University & Research bestiet út ien [[fakulteit]], dy't ferdield is yn fiif [[departemint]]en:
*Agrotechnology & Fiedingswittenskippen (''Agrotechnology & Food Sciences Group'')
*Dierwittenskippen (''Animal Sciences Group'')
*Maatskippijwittenskippen (''Social Sciences Group'')
*Miljeuwittenskippen (''Environmental Sciences Group'')
*Plantwittenskippen (''Plant Sciences Group'')
Dizze departeminten hawwe wer harren eigen ûnderdielen; sa falt ûnder Dierwittenskippen bgl. de [[Dairy Campus]] yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]]. Alle fiif departeminten wurkje binnen de kennisienheden fan WUR gear mei de spesjalisearre ûndersyksynstituten fan 'e eardere DLO.
[[File:Forum_during_Summer.jpg|right|thumb|250px|De [[kampus]] fan WUR by 't [[simmer]].]]

===Undersyksynstituten===
Wageningen University & Research omfiemet njoggen spesjalisearre ûndersyksynstituten, dy't oant [[1997]] de [[Tsjinst Lânboukundich Undersyk]] (DLO) fan it [[Ministearje fan Lânbou (Nederlân)|Ministearje fan Lânbou]] foarmen:
*Wageningen Centre for Development Innovation
*Wageningen Bioveterinary Research
*Wageningen Economic Research
*Wageningen Environmental Research
*Wageningen Food & Biobased Research
*Wageningen Food Safety Research
*Wageningen Livestock Research
*Wageningen Marine Research
* Wageningen Plant Research

==Opliedings==
Wageningen University & Research biedt [[oplieding]]s oan op it mêd fan [[fieding]] en [[miljeu]]. De universiteit rjochtet him dêrby op trije kearntema's: ''Health, Lifestyle & Livelihood'' ("sûnens, libbenswize en breawinning"), ''Food & Food Production'' ("iten en itensproduksje") en ''Living Environment'' ("leefmiljeu"). It [[lesprogramma|wittenskiplik ûnderwiisprogramma]] fan WUR omfette yn [[2017]] 19 [[bachelorgraad|bacherloropliedings]] en 37 [[mastergraad|masteropliedings]]. 
[[File:Lumen_Building_Greenhouse.jpg|right|thumb|250px|De [[tún|binnentún]] fan it Lumen-gebou.]]
[[File:Zomer_campus_campagneBSCint1.jpg|right|thumb|250px|Utsjoch oer de [[kampus]] fan WUR.]]

===Bacheloropliedings===
;folslein Ingelsktalich
* Animal Sciences
* Environmental Sciences
* Food Technology
* International Land and Water Management
* Soil, Water, Atmosphere
* Tourism
;foar in part Ingelsktalich en foar in part Nederlânsktalich
*agrotechnology
*bedriuws- en konsumintewittenskippen
*[[biology]]
*biotechnology
*bosk- en natoerbehear
*[[kommunikaasje]] en ''life sciences'' (libbenswittenskippen)
*[[ekonomy]] en belied
*sûnens en maatskippij
*ynternasjonale ûnwikkelingsstúdzjes
*lânskipsarsjitektuer en romtlike planning
*molekulêre libbenswittenskippen
*plantwittenskippen
*fieding en sûnens

===Masteropliedings===
[[File:Forum_students.jpg|right|thumb|250px|[[Studint]]en [[rekreaasje|ferdivedearje]] foar it 'Forum', in foarbyld fan moderne [[arsjitektuer]] op 'e [[kampus]] fan WUR.]]
[[File:WURwolf.jpg|right|thumb|250px|De WURwolf, de [[maskotte]] fan WUR.]]
Alle masteropliedings duorje twa jier en binnen folslein Ingelsktalich.
* Agroecology (European)
* Animal Sciences
* Aquaculture and Marine Resource Management
* Biobased Sciences
* Bioinformatics
* Biology
* Biosystems Engineering
* Biotechnology
* Climate Studies
* Communication, Health and Life Sciences
* Development and Rural Innovation
* Earth and Environment
* Enviromental Sciences
* Food Quality Management
* Food Safety
* Food Studies (European)
* Food Technology
* Forest and Nature Conservation
* Geographical Information Management and Applications
* Geo-information Science
* International Development Studies
* International Land and Water Management
* Landscape Architecture and Planning
* Leisure, Tourism and Environment
* Management, Economics and Consumer Studies
* Metropolitan Analysis, Design, and Engineering
* Molecular Life Sciences
* Nutritional Epidemiology and Public Health (online)
* Nutrition and Health
* Organic Agriculture
* Plant Biotechnology
* Plant Breeding (online)
* Plant Sciences
* Urban Environmental Management
* Water Technology

==Bekende alumny==
Guon bekende [[persoan]]en dy't oan Wageningen University & Research studearre hawwe, binne [[presintator]] [[Jan Just Bos]], [[politisy]] [[Gerrit Braks]], [[Jeroen Dijsselbloem]], [[Cees Veerman]], [[Anne Vondeling]], [[Joris Voorhoeve]] en [[Henk Vredeling]], feroardiele [[moardner]] [[Volkert van der Graaf]], [[waarlju]] [[Gerrit Hiemstra]] en [[Helga van Leur]], [[yngenieur]] [[Sikke Smeding]], [[kabaretier]] en [[komyk]] [[Rob Urgert]], [[sjoernalist]] [[Frank Westerman]] en de eardere [[presidint]] fan [[Suriname]] [[Ramsewak Shankar]].

==Keppelings om utens==
*{{nl}}[http://www.wur.nl/ Offisjele webside fan Wageningen University & Research]

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Wageningen_University_and_Research ''References'', op dizze side].
----
{{commonscat|Wageningen University}}
}}
{{Universiteiten yn Nederlân}}

[[Kategory:Wageningen University & Research| ]]
[[Kategory:Universiteit yn Nederlân]]
[[Kategory:Wageningen]]
[[Kategory:Lânbou-universiteit]]
[[Kategory:Nederlânske lânbou-organisaasje]]
[[Kategory:Organisaasje oprjochte yn 1918]]