Besjoch de boarne foar USAF-flecht 21

{{Ramp
| ôfbylding            = USAF_CT-43A_crash_1996.jpg
| ôfbyldingstekst      = In [[helikopter]] fan 'e [[Amerikaanske Loftmacht]] hinget boppe it plak fan 'e ramp. Op 'e foargrûn: de sturt fan USAF-flecht 21.
| ôfbyldingsbreedte    = 
| namme                = <font color=white> USAF-flecht 21 </font color=white>
| type ramp             = [[fleanramp]]
| subtype               = 
| oarsaak              = [[minsklik falen]] troch hastigens <br>en ferâldere fleanfjildfasiliteiten
| datum                = [[3 april]] [[1996]]
| tiid                 = 14.57&nbsp;oere
| plak                 = [[Dubrovnik]] 
| lân                  = [[File:Flag of Croatia.svg|border|20px]] [[Kroaasje]]
| deaden               = 34
| ferwûnen             = 1 <small>(letter stoarn)</small>
| net-ferwûnen         = 0
| skea                  = 
| mapname                     = Kroaasje-reliëf
| lat_deg                     = 42
| lat_min                     = 35
| lat_sec                     = 54
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 18
| lon_min                     = 15
| lon_sec                     = 8
| lon_dir                     = E
| tekst by posysjekaart       = Lokaasje fan 'e fleanramp yn [[Kroaasje]].
}}
'''USAF-flecht 21''' wie in flecht fan in [[Boeing CT-43A]] fan 'e [[Amerikaanske Loftmacht]] (USAF) dy't op [[3&nbsp;april]] [[1996]] [[ûngemak (aksidint)|ferûngelokke]] koart foar er lânje sillen hie op it [[fleanfjild]] by de [[Kroaasje|Kroätyske]] [[stêd]] [[Dubrovnik]], oan 'e [[kust]] fan 'e [[Adriatyske See]]. Alle 35 ynsittenden kamen by dizze [[fleanramp]] om it libben, ûnder wa de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[minister]] fan [[Hannel]] [[Ron Brown]]. Ut ûndersyk die bliken dat de [[ramp]] foar 't neist feroarsake wie troch [[minsklik falen]] troch hastigens en ferâldere [[fleanfjild]]fasiliteiten. Hoewol't it op 'e tiid fan it ûngelok by Dubrovnik min [[waar]] wie, waard fêststeld dat dy omstannichheid net neamensweardich oan 'e ramp bydroegen hie.

==Ramp==
De [[fleanmasine]] dy't foar USAF-flecht 21 ynset wie, wie in [[Boeing CT-43A]] fan it 76e Airlift Squadron fan 'e 86e Airlift Wing fan 'e [[Amerikaanske Loftmacht]] (''United States Air Force'', USAF), dy't stasjonearre wie op 'e [[Loftmachtbasis Ramstein]], yn [[Dútslân]], net fier fan [[Frankfurt]] ôf. Dit fleantúch, yn syn basisfoarm in [[Boeing 737]]-200, wie oarspronklik boud as in T-43A-[[lesfleanmasine]], mar letter omboud ta in CT-43A-[[transportfleantúch]], bedoeld foar it [[ferfier]] fan pommeranten. USAF-flecht 21 ferfierde in [[hannel]]smisje fan it [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[regear]] en begeliedende leden fan it [[bedriuw]]slibben en de [[parse]]. Oan board wiene de Amerikaanske [[minister]] fan Hannel [[Ron Brown]], de bekende [[sjoernalist]] fan 'e ''[[New York Times]]'' [[Nathaniel C. Nash]], en 32 oare persoanen.

Flecht 21, mei [[callsign]] IFO 21 (in [[ôfkoarting]] foar ''Implementation Force''), stige op 'e [[moarn (deidiel)|moarn]] fan [[3 april]] [[1996]] op fan 'e [[Ynternasjonale Lofthaven fan Zagreb|ynternasjonale lofthaven]] fan 'e [[Kroaasje|Kroätyske]] [[haadstêd]] [[Zagreb]], en makke in tuskenlâning op 'e [[Ynternasjonele Lofthaven fan Tuzla|ynternasjonale lofthaven]] fan [[Tuzla]], yn 'e [[Moslim-Kroätyske Federaasje]] fan [[Bosnje-Hertsegovina]]. De bestimming fan 'e flecht wie it [[Čilipi-fleanfjild]] by [[Dubrovnik]], in Kroätyske stêd oan 'e [[kust]] fan 'e [[Adriatyske See]]. Dat plak wie ûnder de [[Kroätyske Unôfhinklikheidsoarloch]] yn [[1991]]-[[1992]] lange tiid [[Belis fan Dubrovnik|belegere troch troepen]] fan it [[Joegoslavyske Folksleger]], dy't mei [[artillery]]besjittings oansjenlike skea yn 'e stêd oanrjochte hiene. It besyk fan 'e Amerikaanske hannelsmisje oan Dubrovnik wie sadwaande benammen fan [[symboal]]yske betsjutting.

Op 'e [[oanfleanrûte]] foar de lâning op baan 21 fan it Čilipi-fleanfjild miste USAF-flecht&nbsp;12 in bocht, wêrnei't it tastel himsels om 14.57 [[oere]] [[middei (deidiel)|middeis]] tsjin in [[heuvel]] oan tepletter fleach. Dêrby fûnen 34 fan 'e 35 ynsittenden daliks de [[dea]]; de iennichste oerlibbene wie [[sersjant]] Shelly Kelly, dy't as [[stewardess]] fungearre hie. Sy [[stoar]] lykwols ear't se nei it [[sikehûs]] tabrocht wurde koe. De rêdingsoperaasje kaam dreech op gong fanwegen it minne waar en de drege berikberens fan it rampplak, op in heuvel fan 700&nbsp;m heech.

==Undersyk==
It ûndersyk nei de fleanramp waard der net makliker op makke trochdat de [[militêr]]e ferzje fan 'e CT-43A, oars as de ferzje dy't foar de [[loftfeart|boargerloftfeart]] brûkt waard, net tarist wie mei in [[flightdatarecorder]], noch mei in [[cockpitvoicerecorder]] (de saneamde [[swarte doas|swarte doazen]], hoewol't se eins fel oranje fan kleur binne). Nettsjinsteande dat wisten de ûndersikers fan 'e ûngemakûndersyksried fan 'e Amerikaanske Loftmacht dochs de tadracht fan 'e ramp te efterheljen. De wichtichste oarsaken wiene, neffens it úteinlik ûndersyksrapport, it falen fan 'e [[kommandostruktuer]], it falen fan 'e [[piloat]]en en in ûngaadlik ûntwurpen en ferâldere proseduere foar oanfleanen op 'e ynstruminten. It minne waar hie neffens it rapport net substansjeel bydroegen oan 'e ramp.

De oanfleanrûte fan it Čilipi-fleanfjild makke gebrûk fan in [[non-direksjoneel beaken]] (NDB) foar oanfleanen as it sicht út 'e [[cockpit]] wei beheind wie, sa't dat yn it gefal fan flecht 21 troch it minne waar yndie wie. Dêrfoar moasten de piloaten folslein op 'e fleanynstruminten fertrouwe. Sokke oanfleanrûtes wiene yn 'e [[1990]]-er jierren al ferâldere, en kamen yn 'e Feriene Steaten sa goed as net mear foar. Bûten de Feriene Steaten waarden se lykwols yn in hiel soad lannen noch folop brûkt. It probleem wie dat Amerikaanske piloaten gjin ûnderfining mear hiene mei dizze wize fan oanfleanen.
[[File:Lddu_ndb_12.jpg|left|thumb|220px|Plattegrûn fan 'e fleanramp.]]

Boppedat beskikte USAF-flecht&nbsp;21 net oer de [[apparatuer]] dy't nedich wie om sa'n oanfleanrûte súksesfol ôf te lizzen. Dêrfoar wie nammentlik ferlet fan twa funksjonearjende [[radiorjochtingsiker]]s, ien om 'e koerts fan 119° yn ferhâlding ta it NDB op it [[eilân]] [[Koločep]] fêst te hâlden, en in twaddenien om oan 'e hân fan it NDB by it plak [[Cavtat]] te beoardieljen wannear't it tiid wie om 'e bocht nei it Čilipi-fleanfjild yn te setten. Flecht 21 beskikte lykwols mar oer ien funksjonearjende radiorjochtingssiker, en dêrom hie dit fleantúch nea dizze oanfleanrûte brûke mocht, in oanfleanrûte dy't boppedat ek net goedkard wie troch it [[Amerikaanske Ministearje fan Definsje]].

It rapport spekulearre dat [[hastigens]] om 'e [[diplomasy|diplomatike]] [[delegaasje]] op it plak fan bestimming te krijen, wierskynlik in rol spile hat by de beslissing fan 'e piloaten om 'e regels op dit mêd te negearjen. Teffens lei de oanfleansnelheid fierstente heech, op 80&nbsp;[[knoop (ienheid)|knopen]] (150&nbsp;[[km/h]]) boppe de korrekte oanfleansnelheid. Ek dat soe wize kinne op hastigens.

It plak fan 'e ramp, net fier fan 'e top op in [[heuvel]] fan 700&nbsp;m heech, lei op 2,6&nbsp;km ôfstân nei it [[noardeasten]] fan wêr't flecht 21 op dat stuit wêze moatten hie as de oanfleanrûte korrekt ôflein wie. It fleantúch wie troch in [[delling]] flein, mei op it punt dêr't it fan koerts ôf rekke in minimumhichte fan 2.150&nbsp;[[foet (lingtemjitte)|foet]] (660&nbsp;m). Dêrwei soe it nei rjochts draaid hawwe moatte en hie it wer fierder opstige moatten as fan dat punt ôf de [[lâningsbaan]] net mei it bleate each te sjen wie. De lâningsbaan sels lei op 160&nbsp;m boppe [[seenivo]]. Fiif oare fleantugen wiene der dyselde deis sûnder swierrichheden lâne. USAF-flecht 21 stjoerde foar it delstoarten gjin [[mayday]]rop út, noch begûnen de piloaten in miste-oanfleanrûteproseduere. Dêrút kin opmakke wurde dat it fleantúch wierskynlik folslein ferdwaald wie sûnder dat de piloaten dat beseften.

==Neisleep==
De [[ferkearslieder|haadferkearslieder]] fan it Čilipi-fleanfjild, Niko Jerkuić, waard trije dagen nei de ramp dea oantroffen mei in [[kûgelwûne]] yn syn [[boarstkas|boarst]] en in [[pistoal]] yn 'e hân. In [[plysje]]ûndersyk konkludearre dat de man himsels [[selsmoard|tekoart dien]] hie. 

Op it plak fan 'e ramp mei USAF-flecht 21 stiet no ta oantins in grut [[roastfrij stiel]]en [[krús (symboal)|krús]]. Der rint in [[kuierpaad]] hinne dat de namme fan it 'Ronald Brownpaad' draacht, nei de ferûngelokke Amerikaanske minister. Yn 'e âlde [[binnenstêd]] fan [[Dubrovnik]] is in [[hûs]] wijd oan 'e ramp, dêr't yn in oantinskeamer [[portret]]ten fan 'e slachtoffers hingje en in [[gasteboek]] leit dêr't besikers persoanlike boadskippen yn opskriuwe kinne.

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/1996_Croatia_USAF_CT-43_crash ''References'', op dizze side].
}}

[[Kategory:Fleanramp]]
[[Kategory:Dubrovnik]]
[[Kategory:Ramp yn Kroaasje]]
[[Kategory:Skiednis fan de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Barren yn 1996]]