Besjoch de boarne foar Prins Edwardeilân

{{Kanadeeske provinsje
|namme = Prins Edwardeilân <br><small>''Prince Edward Island''</small>
|flagge = [[Ofbyld:Flag of Prince Edward Island.svg|border|125px]]
|wapen = [[Ofbyld:Coat of Arms of Prince Edward Island.png|60px]]
|biedwurd = [[Latyn]]: '''''Parva sub ingenti''''' <br>("De lytsen beskerme troch de grutten")
|lânkaart = [[Ofbyld:Prince Edward Island in Canada (special marker).svg|300px]]
|ôfkoarting = PE
|status (jier) = provinsje ([[1873]])
|haadstêd = [[Charlottetown]]
|grutste stêd = [[Charlottetown]]
|offisjele taal = [[Ingelsk]] <small>(''de facto'')</small>
|ynwennertal = 140.204 <small>(2011)</small>
|befolkingstichtens = 24,8 / km²
|oerflak = 5.660 km² <small>(ynkl. wetter)</small><br> 5.660 km² <small>(allinnich lân)</small>
|tiidsône = [[UTC]] -4
|webside = [http://www.gov.pe.ca/ www.gov.pe.ca]
}}
'''Prins Edwardeilân''' ([[Ingelsk]]: '''''Prince Edward Island'''''; [[Frânsk]]: ''Île-du-Prince-Édouard''), gauris (ûnoffisjeel) ôfkoarte ta '''PEI''' of '''P.E.I.''' (de offisjele ôfkoarting is PE), is ien fan 'e tsien [[Kanadeeske provinsjes en territoaria|provinsjes]] fan [[Kanada]]. It leit yn it uterste súdeasten fan it lân, dêr't it mei [[Nij-Breunswyk]] en [[Nij-Skotlân]] gauris beflapt wurdt ûnder de namme fan de [[Kustprovinsjes (Kanada)|Kustprovinsjes]] (''the Maritimes''). Teffens heart it ta [[Atlantysk Kanada]]. Wat oerflak oanbelanget is Prins Edwardeilân de lytste provinsje fan Kanada, mei mar 0,1% fan it nasjonaal grûngebiet. De haadstêd en teffens de grutste stêd fan 'e provinsje is [[Charlottetown]]. Neffens gegevens fan 'e folkstelling fan [[2011]] hie Prins Edwardeilân doe goed 140.000 ynwenners, wat delkomt op 0,4% fan 'e totale Kanadeeske befolking.

==Etymology==
Prins Edwardeilân is ferneamd nei de [[Grut-Brittanje|Britske]] prins [[prins Edwert, hartoch fan Kent en Strathearn|Edwert, hartoch fan Kent en Strathearn]] ([[1767]]-[[1820]]), de fjirde soan fan kening [[George III fan Grut-Brittanje|George III]], en de heit fan keninginne [[Victoria fan it Feriene Keninkryk|Fiktoaria]]. De lânseigen [[Mikmak (folk)|Mikmak]]-[[Yndianen]] neame it eilân ''Abegweit'' of ''Epekwitk'', wat rûchwei betsjut: "lân dat skûlet mank de weagen". Prins Edwardeilân hat ferskate bynammen, wêrûnder ''Garden of de Gulf'' ("tún yn 'e baai", ferwizend nei de lizzing yn 'e [[Saint Lawrencebaai]] of ''Gulf of Saint Lawrence''). Ek wurdt it wol it "Berteplak fan 'e Konfederaasje" of de "Widze fan 'e Konfederaasje" neamd, fanwegen de [[Konferinsje fan Chalottetown]], yn [[1864]], wêrby't besletten waard ta de oprjochting fan 'e [[Kanada|Kanadeeske Konfederaasje]].
[[File:Landscape of PEI.jpg|left|thumb|250px|It gloaiende lânskip fan Prins Edwardeilân.]]

==Geografy==
Prins Edwardeilân hat in oerflak fan 5.660 km², dat frijwol folslein út lân bestiet. De provinsje beslacht it eilân mei deselde namme en in stikmannich folle lytsere eilantsjes, en leit yn 'e [[Saint Lawrencebaai]], noardeastlik fan [[Nij-Breunswyk]], noardwestlik fan [[Nij-Skotlân]] en westlik fan [[Kaap Bretoneilân]]. De see-ingte oan 'e súdkant, dy't Prins Edwardeilân skiedt fan it fêstelân fan Nij-Breunswyk en Nij-Skotlân, hjit de [[Strjitte fan Noardumberlân]]. Sûnt [[1997]] is Prins Edwardeilân mei Nij-Breunswyk ferbûn troch de ''[[Confederation Bridge]]''. It haadeilân sels hat in langwerpige foarm, wêrby't de beide úteinen nei it easten en westen wize. It bestiet út gloaiend heuvellân mei in kustline fan [[strân|strannen]], [[dún|dunen]], reade [[sânstien]]nene kliffen en op beskate plakken [[sâlt]]wetter[[sompe]]n. Der binne twa befolkingssintra: [[Charlottetown]], dat oan 'e súdkust, op likernôch in trêdepart fanôf de eastpunt fan it eilân leit, en [[Summerside (Prins Edwardeilân)|Summerside]], ek oan 'e súdkust, mar 40 km westliker.

==Skiednis==
De oarspronklike bewenners fan Prins Edwardeilân binne de [[Mikmak (folk)|Mikmak]], dy't der al taholden doe't de earste [[Jeropa|Jeropeaan]] der foet oan lân sette. Dat wie de [[Frankryk|Frânske]] [[ûntdekkingsreizger]] [[Jacques Cartier]], yn [[1534]]. Prins Edwardeilân waard neitiid in ûnderdiel fan 'e Frânske [[koloanje]] [[Akadia]], en krige de namme ''Île Saint-Jean'' ("Sint-Janseilân") taparte. Yn [[1745]], ûnder de [[Eastenrykske Súksesjeoarloch]], waard it doetiidske haadplak fan it eilân, [[Port-la-Joye (Prins Edwardeilân)|Port-la-Joye]], ferovere troch [[Grut-Brittanje|Britske]] koloniale troepen út [[Nij-Ingelân]], dy't it plakje platbaarnden en it eilân besetten. Mei help fan 'e [[Akadianen|Akadiaanske]] boargermilysje en de Mikmak wisten Frânske troepen yn [[1746]] de Nijingelanners te ferdriuwen. Yn [[1758]] waard it eilân lykwols foargoed troch de Britten ferovere, en yn [[1763]] moast Frankryk einlings frijwol al syn besittings yn [[Noard-Amearika]] opjaan.

Neitiid kaam it eilân, dat de Britten yn dy tiid ''St. John's Island'' neamden, by de koloanje [[Nij-Skotlân]] te hearren, oant it yn [[1769]] in aparte koloanje waard. Under de [[Amerikaanske Unôfhinklikheidsoarloch]] waard Prins Edwardeilân yn [[1775]] oanfallen troch [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] kapers út [[Massachusetts]]. Nei de oarloch setten har party Amerikaanske loyalistyske flechtlingen, dy't oan 'e kant fan 'e Britten meifochten hiene, op it eilân nei wenjen. Ein [[1798]] waard de lytse koloanje offisjeel omneamd ta ''Prince Edward Island''.
[[File:CardiganRiver 2008.jpg|right|thumb|250px|De rivier de [[Cardigan (rivier)|Cardigan]], eins in smelle tijstream.]]

Yn 'e [[njoggentjinde iuw]] ûntjoech Prins Edwardeilân him ta in modieus fakânsje-oard foar aventoerlike [[Fiktoriaanske Tiid|Fiktoriaanske]] aadlike fermiddens, dy't omseagen nei in elegant ûntwyk yn 'e neite fan 'e see. Yn septimber [[1864]] waard op it eilân de wichtige [[Konferinsje fan Charlottetown]] holden, wêrby't besletten waard ta de oprjochting fan 'e [[Kanada|Kanadeeske Konfederaasje]]. Dat barde yn [[1867]], mei [[Ontario]], [[Kebek (provinsje)|Kebek]], [[Nij-Breunswyk]] en [[Nij-Skotlân]] as earste dielsteaten. Prins Edwardeilân sels sleat him der pas yn [[1873]] by oan, nei't plannen om selsstannich te bliuwen, of sels om lid te wurden fan 'e [[Feriene Steaten]], op 'e non rûn wiene.

Yn 'e [[tweintichste iuw]] krige de provinsjale [[ekonomy]] fan Prins Edwardeilân ûnder de [[Grutte Depresje]] in flinke knau. Pas nei de [[Twadde Wrâldoarloch]] libbe de sitewaasje fierhinne op, mar fan 'e jierren santich ôf rekke de ekonomy wer yn it ûnleech, mei grutte migraasje nei Ontario as gefolch. Tusken [[1993]] en [[1997]] waard de ''[[Confederation Bridge]]'' oanlein, wêrfan't de namme ferwiist nei de Konferinsje fan Charlottetown. Dat wie de earste fêste ferbining fan it eilân mei it Kanadeeske fêstelân.

==Bestjoer==
Prins Edwardeilân hat in provinsjaal parlemint mei 27 sitten. De parlemintsleden fertsjintwurdigje har eigen [[kiesdistrikt]] (''riding''), dêr't se by de ferkiezings op persoanlike titel de mearderheid fan 'e stimmen helle hawwe (krekt itselde systeem as yn [[Grut-Brittanje]]). De provinsje wurdt bestjoerd troch in eigen regear mei oan it haad in [[minister-presidint]]. Yn Kanada is it trouwens wenst (mar gjin wet) dat de minister-presidinten fan 'e ûnderskate provinsjes oantsjut wurde as ''premier'', wylst de federale minister-presidint de ''prime minister'' is. Yn it federale Kanadeeske parlemint yn [[Ottawa]] wurdt Prins Edwardeilân yn 'e [[Kanadeeske Senaat|Senaat]] fertsjintwurdige troch 4 fan 105 sitten (3,8%), en yn it [[Kanadeeske Legerhûs|Legerhûs]] troch 4 fan 308 sitten (1,3%).
[[File:Prince edward island fish.jpg|left|thumb|250px|In fiskershaven op Prins Edwardeilân.]]

==Ekonomy==
De provinsjale [[ekonomy]] fan Prins Edwardeilân wurdt dominearre troch de [[lânbou]], de [[fiskerij]] en it [[toerisme]]. [[Swiere yndustry]] komt op it eilân frijwol net foar. It wichtichste lânbougewaaks is de [[jirpel]], dêr't jiers 1,3 miljoen ton fan produsearre wurde. Likernôch 25% fan alle Kanadeeske konsumpsjejirpels komt út Prins Edwardeilân. De provinsje is ek in grut produsint fan [[poatjirpel]]s, dy't nei mear as tweintich ûnderskate lannen eksportearre wurde. De fiskerijsektor stipet fral op 'e fangst fan [[kreeft]]en en it kweken fan [[oester]]s en [[moksel]]s.

==Demografy==
Neffens de Kanadeeske folkstelling fan [[2011]] hie Prins Edwardeilân doe 140.204 ynwenners, wat 3,2% mear is as yn [[2006]]. De [[befolkingstichtens]] wie yn 2011 24,8 minsken de km². De mearderheid fan 'e Prins Edwardeilanners is fan [[Noard-Jeropa|Noardjeropeesk]] [[etnyske groep|etnysk]] komôf, mei as wichtichste groepen [[Skotten]] (39,2%), [[Ingelsen]] (31,1%), [[Ieren (folk)|Ieren]] (30,4%), [[Frânsen]] (21,1%), [[Dútsers]] (5,2%) en [[Nederlanners]] (3,1%). (Dizze persintaazjes binne op ôfkomstich fan selsidentifikaasje by de folkstelling fan 2011, wêrby't men op it mêd fan ôfstamming meardere etnisiteiten ynfolje koe.)
[[File:Prince edward island cavendish red cliffs.JPG|right|thumb|250px|De kust fan Prins Edwardeilân by [[Cavendish (Prins Edwardeilân)|Cavendish]].]]

Saakkundigen binne fan tinken dat eins hast 50% fan alle Prins Edwardeilanners fan Skotsk komôf binne, en as dat persintaazje kombinearre wurdt mei dy fan 'e Ieren en [[Welsen]] moat krapoan 80% fan 'e ynwenners fan [[Kelten|Keltyske]] ôfstamming wêze. De grutste net-Westerske etnyske minderheid wurdt foarme troch de [[Sinezen]] (1,3%). Oare etnyske minderheden binne de lânseigen [[Mikmak (folk)|Mikmak]]-[[Yndianen]] (0,7%), dy't benammen op it westlike diel fan it eilân wenje, en de [[Frânsk]]talige [[Akadianen]] (2,2%), dy't ôfstamje fan 'e iere Frânske kolonisten en fral konsintrearre binne om [[Miscouche (Prins Edwardeilân)|Miscouche]] hinne, yn it súdwesten.

Op it mêd fan [[godststjinst]] bestiet mear as 93% fan 'e befolking fan Prins Edwardeilân út [[kristendom|kristenen]], wêrûnder 47% [[roomsk-katolisisme|roomsen]] en 46% [[protestantisme|protestanten]]. De grutste protestantske denominaasjes binne de feriene protestantske ''[[United Church of Canada]]'' (20%), de [[presbyterianisme|presbyterianen]] (6%) en de [[Anglikaanske Tsjerke|anglikanen]] (5%). [[Ateïsme|Ateïsten]] en [[agnostisisme|agnosten]] foarmje 6,5% fan 'e befolking. 
[[File:Panmure island lighthouse.JPG|left|thumb|250px|De [[fjoertoer]] op it eilantsje [[Panmure (eilân)|Panmure]].]]

==Taal==
Prins Edwardeilân hat eins gjin offisjele taal dy't as sadanich by wet fêstlein is, mar it [[Ingelsk]] fungearret as de ''de facto'' offisjele taal. Neffens gegevens fan 'e folkstelling fan [[2006]] is dat ek de memmetaal fan in grutte mearderheid (93,8%) fan 'e befolking fan 'e provinsje. It [[Frânsk]] wurdt as memmetaal sprutsen troch rom 5.300 minsken (4,0%), wêrûnder sa'n 3.000 [[Akadianen]]. Yn grutte wie yn 2006 it [[Nederlânsk]] de trêde taal fan Prins Edwardeilân, mei 865 sprekkers (0,6%), folge troch it [[Dútsk]], it [[Spaansk]], it [[Sineesk]], it [[Arabysk]] en it [[Hongaarsk]], allegear mei mear as hûndert sprekkers. It lânseigen [[Mikmak (taal)|Mikmak]] waard op Prins Edwardeilân noch sprutsen troch 90 minsken (0,1%).

==Klimaat==
Prins Edwardeilân hat in [[seeklimaat]] dat deun tsjin in [[lânklimaat]] oanskoarret. 
Yn [[july]] en [[augustus]], de waarmste moannen, is de trochsneed [[temperatuer]] oerdeis fan 23&nbsp;°C, en yn [[jannewaris]] en [[febrewaris]], de kâldste moannen, is dat –3,3&nbsp;°C. It eilân kriget jiers trochinoar 855 mm [[delslach (waar)|delslach]], mei dêrûnder oer it hiele winterhealjier ferdield 285 sm [[snie]]. Tusken [[desimber]] en [[april]] [[stoarm]]et it geregeldwei, mei dêrûnder ek [[sniestoarm]]en. By 't [[maityd]] bliuwe de temperatueren leech oant it see-iis yn 'e [[Saint Lawrencebaai]] raand is.

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Prince_Edward_Island ''References'' en ''Further reading'', op dizze side].
----
{{commonscat|Prince Edward Island}}
}}

{{Kanada}}
{{Koördinaten|46_20_0_N_63_22_0_W_type:isle|46° 20' NB, 63° 22' WL}}

[[Kategory:Prins Edwardeilân| ]]
[[Kategory:Provinsje fan Kanada]]
[[Kategory:Histoaryske Britske koloanje]]
[[Kategory:Bestjoerlike ienheid oprjochte yn 1873]]