Limburchsk

It Limburchsk is in Westgermaanske taal dy't yn in grut part fan Nederlânsk Limburch en Belgysk Limburch, yn in pear doarpkes yn Noard-Brabân en yn it noardeasten fan de provinsje Luik praat wurdt. Yn Dútslân, de Limburchske taal farianten wurde mei de term Súd-Nederfrankysk neamd.

It tal sprekkers wurdt skatten op likernôch 2,2 miljoen. It is sûnt 1997 yn Nederlân en Dútsklân erkend as streekstaal.

Omskriuwing

De Limburchske taal hat syn woartels yn it Nederfrankysk, dy't yn de lette Midsiuwen ûntstien wêze moat. De grins fan it Limburchsk wurdt op it stuit lutsen mei de line fan de twatoanigens. Yn dat gebiet kin in lang wurdlid op twa manieren útsprutsen wurde: delgeand, lykas yn 't Frysk en it Nederlânsk, of opgeand. Oan dy lêste toan wurdt in Limburger faak ek werkend as er in oare taal praat.

De dialektyske ferskillen fan it Limburchsk binne sa grut, dat beskate dialekten ûnderling net te ferstean binne. Wichtige isoglossen dy't troch it Limburchske taalgebiet rinne binne:

De Uerdinger Liny: de grins tusken "ik" en "ich";
De Benrather Liny: de grins tusken -k en -ch nei in lang lûd (maake[n]/maache[n]);
De Panninger Liny: de grins tusken s- en sj- yn in wurd as s(j)lech ("sljocht");
De Panninger Ofspjalt: de grins tusken sch- en sj- dêr't it Frysk sk- hat;
De grins tusken gij en doe foar "do/dû";
De grins tusken boom en boum foar "beam";
De grinzen tusken ij en ui oan de iene en ie en oe oan de oare kant;
De tonaliteitsgrins.

Foarbylden

Hjir folget de oanfang fan it Heechliet (haadstik 1, fers 1-7), yn ferskillende Limburchske dialekten.

It dialekt fan Maastricht

(1)Kantiek, vaan Salomon.

Zie (2) Laot heer miech pune, laot ziene moond miech pune! Dien leefde is zeuter es wien, (3) zeut is de ruuk vaan dienen hoed, diene naom is e deur parfum. Daorum hawwe de meidskes vaan diech. (4) Num miech mèt. Laote veer rinne! Miene keuning bringk miech in zien kemers. Laote veer jubele en zinge um diech! Laote veer dien leefde love, mie noch es wien. Natuurlik hawwe de meidskes vaan diech!

(5) Meidskes vaan Jeruzalem, broen bin iech, en sjoen, wie de tente vaan Kadar, wie 't canvas vaan Salomon zien tente. (6) Kiek neet op miech neer umtot iech broen bin, umtot de zon miech heet gebrand. Mien ma häör zäöns waore hel veur miech: Iech mós hun wingers bewake. Mien eige wingerd höb iech neet bewaak.

(7) Zègk miech toch, allerleefste, boe lies diech dien heerd graoze, boe lies diech ze middegs röste? Laot miech toch neet daolentere laanks de heerd vaan dien vrun goon.

It dialekt fan Kerkrade

(1)Hoeëglid, van Salomon.

Zie (2) Los 'r miech pütsje, los zienne monk miech pütsje! Dieng liebe is zusser wie wien, (3) zus is de jeroch van dienne hoed, dienne naam is e doer parfüm. Doarum hodde de meëdsjere van diech. (4) neëm miech mit. Losse vier sjneure! Mienne könnek bringt miech i zieng tsimmere. Losse vier joeche en zinge um diech! Losse veer dieng liebe prieze, mieë noch wie wien. Klaar hodde de meëdsjere van diech!

(4) Meëdsjere van Jeroezalem, broen bin iech, en sjun, wie de tselte van Kadar, wie 't dóch van Salamon zieng tselte. (6) Kiek nit op miech neer umdat iech broen bin, umdat de zon miech hat jebrankd. Mieng mam höar zuns woare hel vuur miech: Iech mós hun wiejerde bewaachte. Mien eije wiejerd han iech nit bewaachd.

(7) Zaag miech dan, allerleëfste, woa liste dieng heëd jraze, woa liste ze smirregs poeëze? Los miech toch nit zuchentaere um de heëd van dieng vrung joa!

It dialekt fan Hasselt (Belgje)

(1)Kantiek, vaan Salomon.

Zie (2) Led hur mich koase, led zinne mond mich koase! De liefd es zuuter es wiën, (3) zuut es de reukch ven erren hoed, erre noam es e doer parfoem. Doaveur hâge de meskes van uch. (4) Nim mich mië. Loate vie loepe! Minne keunèng braach mich in zin kâmers. Loate vie jubele en zènge veur uch! Loate vie de lifde loëve, mè nog ewa wiën. Natoerlik hâge de meskes van uch!

(5) Meskes van Jeruzaliem, broen zen ich, en schoen, as de tânt van Kadar, as't canvas van Salomon zin tânt. (6) Kiek nie op mich nier umda ich broen zen, umda de zon mich haa gebrand. Min ma'r zoone warre hel veur mich: Ich mos dej'r wênger bewake. Min äige wênger hub ich nie bewaak.

(7) Zeeg mich toch, alleliefste, woe led djie ur heerd groaze, woe led djie ze middaägs reste ? Led mich toch nie lamentsere lengs d'heerd van ur vroa gin.

(Oerset út de Bibel fan it NBG en de KBS út 2004)

Keppelings om utens