Besjoch de boarne foar Kassel

{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = Kassel
| ôfbylding                   = Kassel asv2022-02 img03 Friedrichsplatz.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 260px
| ôfbyldingstekst             = Friedrichsplatz
| wapen                       = [[Ofbyld:Flagge_Kassel.svg|100px|border]]&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Ofbyld:DEU Kassel COA.svg|80px]]
| ynwennertal                 = 200.406 <small>(31 desimber 2021)</small>
| oerflak                     = 106,8 km²
| befolkingstichtens          = 1876 /km²
| stêdekloft                  = 
| hichte                      = 167 m boppe [[seenivo]]
| lân                         = {{Flagge DE}}
| bestjoerlike ienheid 1      = [[Dielsteaten fan Dútslân|Dielsteat]]
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[Ofbyld:Flag_of_Hesse.svg|20px|border]]
| bestjoerlike ienheid 2      = [[Regierungsbezirk]]
| namme bestjoerlike ienheid 2= [[Regierungsbezirk Kassel|Kassel]]
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| boargemaster                = 
| stedsyndieling              = 
| stifting                    = 
| postkoade                   = 34001–34134
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| koördinaten                 = {{Koördinaten yn tekst|51_19_11_N_9_29_52_E_scale:12500_type:landmark_region:DE|51° 19' N 9° 30' E}}
| webside                     = [http://www.kassel.de/ www.kassel.de]
| ôfbylding2                  = Herkules1 1.jpg
| ôfbyldingstekst2            = [[Herkules (Kassel)|Herkules]] ''stânbyld Wilhelmshöhe''
| ôfbylding3                  = 
| ôfbyldingstekst3            = 
| mapname                     = Hessen
| mapwidth                    = 
| lat_deg                     = 51
| lat_min                     = 19
| lat_sec                     = 11
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 9
| lon_min                     = 29
| lon_sec                     = 52
| lon_dir                     = E
| tekst by posysjekaart       = Lizzing yn Hessen
| ôfbylding99                 = 
| ôfbyldingstekst99           = 
| ôfbyldingsbreedte99         = 
}}
'''Kassel''' (oant 1926 '''Cassel''') is in stêd yn [[Dútslân]] yn de [[Dielsteaten fan Dútslân|dielsteat]] [[Hessen]] oan de [[Fulda (rivier)|Fulda]], mei goed 200.000 ynwenners. It is it iennige stêdlike sintrum yn it noarden fan Hessen en jildt dêrom as it ekonomyske en kulturele swiertepunt fan de regio. De stêd is benammen ferneamd troch de ''[[documenta]]'', in fiif-jierlikse keunstmanifestaasje oer eigentiidske keunst.
[[Ofbyld:Kassel Schloss WAllee f Herkules f w.jpg|thumb|left|''Bergpark Wilhelmshöhe; útsjoch op slot en stêd mei Wilhelshöher Allee]]

== Skiednis ==
[[Ofbyld:Altes Rathaus Kassel 1815.jpg|thumb|left|''It âlde riedhûs, boud yn 1404, ôfbrutsen yn 1837, [[Ludwig Emil Grimm]], 1815'']]
Kassel waard foar it earst neamd yn [[913]]. It krige yn [[1189]] [[stedsrjochten]] en waard ûnder [[Hindrik I fan Hessen]] haadstêd fan it lângreefskip [[Lângreefskip Hessen|Hessen]]. Fan 1567 - 1806 en fan 1813 - 1866 wie it de haadstêd fan [[Hessen-Kassel]]. Koart neidat [[Hessen-Kassel]] in karfoarstendom waard, besetten de troepen fan [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] yn 1806 de stêd, dy't haadstêd waard fan it nij stifte keninkryk [[Keninkryk Westfalen|Westfalen]] en residinsje fan [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] syn broer [[Jérôme Bonaparte]] waard. Fan 1813 ôf wie it wer in karfoarstendom, mar oan de ein fan de oarloch yn 1866 waard it ynlive troch in agressyf ekspandearjend [[Prusen]], omdat it - krektas it [[Keninkryk Hannover|Hannover]] - oan de kant fan de Eastenrykske [[Habsburgers|Habsburchske]] monargy stien hie.

In swarte bledside yn de skiednis fan de stêd is de jûn fan 7 novimber [[1938]]. Sels noch twa dagen foar de beruchte [[Reichskristallnacht]] fan 9 op [[10 novimber]] [[1938]] waarden yn Kassel de [[synagoge]] en oare [[Joaden|Joadske]] ynstellingen en gebouwen fernield.

Yn de [[Twadde Wrâldkriich]] waarden grutte dielen fan de stêd ferwoastge. It swierste bombardemint barde op [[22 oktober]] [[1943]]. Yn ien nacht tiid kamen 10.000 mensen om it libben en waard 80% fan it wenningebestân ferwoastge. De âlde binnenstêd mei syn protte fakwurkhuzen wie in gaadlik doel binnen de strategy fan de saneamde ''[[moral bombing]]''. Fosfor- en [[brânbom]]men soargen foar in [[fjoerstoarm]], dy't ek bygelyks de stêden [[Hamburch]] en [[Dresden]] swier rekken.

Nei de oarloch waard de stêd neffens in nij strjitteplan opboud mei in moderne bebouwing. De Treppenstraße waard de earste fuotgongerssône yn de [[Dútslân|Bûnsrepublyk]]. De rom opsette stêdeboukundige planning dy't yn de 50-jierren sa modern wie, waard letter yn Dútslân swier bekritisearre.

Yn [[1948]] besoch Kassel omdôch om haadstêd fan de nije [[West-Dútslân|Westdútske]] [[republyk]] te wurden.

Yn 1960 wie Kassel de earste stêd yn Europa dêr't urbanisearre [[waskbear]]en sinjalearre waarden. Op dat stuit hat de waskbearepopulaasje yn Kassel de heechste tichtheid fan Europa.

== Geografy ==
Kassel leit sa'n 70 km noardwestlik fan it geografyske mulpunt fan Dútslân. Nei Erfurt en Göttingen is Kassel dêrmei de meast sintraal lizzende grutte stêd yn Dútslân. De stêd leit yn it noardlikste diel fan de dielsteat [[Hessen]], flakby de grins mei [[Nedersaksen]], yn it saneamde ‘’Kasseler Becken’’, in grut [[tsjetteldelling]] wêryn't op it leechste punt de wetterrin fan de rivier [[Fulda (rivier)|Fulda]] rint. Yn dy tsjetteldelling leit de stêd oan hast alle kanten ynsluten troch fiif middelberchtmes, wêrûnder it [[Habichtswald]] yn it westen en it [[Kaufunger Wald]] yn it easten. De fiif middelberchtmes binne troch twa noardlik en súdlik fan de stêd lizzende en yn east-westrjochting ferrinnende berchrêgen mei elkoar ferbûn. Allinnich de hjir en dêr tige smelle delling fan de Fulda trochsnijt it ‘’Kasseler Becken’’ en de ring fan berchrêgen fan it suden nei it noarden.

== Verkeer en vervoer ==
[[Ofbyld:Kassel_bahnen.jpg|thumb|left|Spoar- en tramnetwurk]]
De ''Kasseler Verkehrs-Gesellschaft'' (KVG) fersoarget it [[iepenbier ferfier]] yn de stêd mei [[tram]]linen.

It iepenbier ferfier oer it spoar om Kassel hinne wurdt fersoarge troch de ''RegioTram'', dy't eksploitearre wurdt troch de KVG yn oparbeidzjen mei de ''Hessische Landesbahn'' (HLB). It [[stasjon Kassel-Wilhelmshöhe]] waard yn 1991 iepene en leit oan de [[flugge line Würzburg - Hannover]].
{{clearleft}}

== Musea ==
* [[Schloss Wilhelmshöhe]]
* Kunsthalle [[Fridericianum]]

== Berne yn Kassel ==
* [[1688]]: [[Maria Louise fan Hessen-Kassel]] ("Marijke-Meu"), regintesse fan Fryslân
* [[1743]]: [[Willem I fan Hessen-Kassel|Willem I]], karfoarst fan Hessen-Kassel
* [[1816]]: [[Paul Julius Reuter]], oprjochter fan it parseburo [[Reuters]]
* [[1865]]: [[Philipp Scheidemann]], rykskânselier
* [[1886]]: [[Franz Rosenzweig]], teolooch en filosoof
* [[1941]]: [[Hans Eichel]], politikus
* [[1947]]: [[Astrid Proll]], mei-oprjochtster fan de [[Rote Armee Fraktion|RAF]]
* [[1953]]: [[Brigitte Zypries]], Dútsk minister fan Finânsjen [[Sozialdemokratische Partei Deutschlands|SPD]]
* [[1961]]: [[Ulrike Folkerts]], aktrise, bekend as [[Tatort]]-kommissaris Lena Odenthal

== Ynternasjonale Partnerstêden ==
* {{Flagge IT}} [[Florence]], [[Itaalje]], sûnt 1952
* {{Flagge SE}} [[Västerås]], [[Sweden]], sûnt 1972
* {{Flagge FI}} [[Rovaniemi]], [[Finlân]], sûnt 1972
* {{Flagge RU}} [[Jaroslavl]], [[Ruslân]], sûnt 1988
* {{Flagge TR}} [[İzmit]], [[Turkije]], sûnt 1998

{{commons|Kassel}}

{{Koördinaten|51_19_11_N_9_29_52_E_scale:12500_type:landmark_region:DE|51° 19' N 9° 30' E}}

{{Hessen}}
[[Kategory:Kassel| ]]
[[Kategory:Plak yn Hessen]]
[[Kategory:Gemeente yn Hessen]]