Besjoch de boarne foar Houston

{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = Houston
| ôfbylding                   = Panoramic Houston skyline.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 
| ôfbyldingstekst             = 
| wapen                       = [[File:Flag of Houston, Texas.svg|border|125px]]&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[File:Seal of Houston, Texas.svg|75px]]
| ynwennertal                 = 2.160.821 <small>(2012)</small>
| oerflak                     = 1.625,2 km² <small>(ynkl. wetter)</small><br /> 1.552,9 km² <small>(allinnich lân)</small>
| befolkingstichtens          = 1.505 / km²
| stêdekloft                  = 6.177.035 <small>(2012)</small>
| hichte                      = 13 m
| lân                         = [[File:Flag of the United States.svg|border|20px]] [[Feriene Steaten]]
| bestjoerlike ienheid 1      = Steat
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[File:Flag of Texas.svg|border|20px]] [[Teksas]] 
| bestjoerlike ienheid 2      = County 
| namme bestjoerlike ienheid 2= [[File:Gjin Flagge (Bekend).PNG|border|20px]] [[Harris County (Teksas)|Harris County]]<br>[[File:Gjin Flagge (Bekend).PNG|border|20px]] [[Fort Bend County (Teksas)|Fort Bend County]]<br>[[File:Gjin Flagge (Bekend).PNG|border|20px]] [[Montgomery County (Teksas)|Montgomery County]]
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| stifting                    = [[1836]]
| tiidsône                    = [[UTC]] -6
| simmertiid                  = UTC -5
| koördinaten                 = 29°45′46″N 95°22′59″W
| webside                     = [http://www.houstontx.gov/ www.houstontx.gov]
| mapname                     = 
| mapwidth                    = 
| lat_deg                     = 
| lat_min                     = 
| lat_sec                     = 
| lat_dir                     = 
| lon_deg                     = 
| lon_min                     = 
| lon_sec                     = 
| lon_dir                     = 
| tekst by posysjekaart       = 
| ôfbylding99                 = Harris County Houston.svg
| ôfbyldingstekst99           = De lizzing fan Houston (read) yn en bûten [[Harris County (Teksas)|Harris County]] en yn 'e steat [[Teksas]].
| ôfbyldingsbreedte99         = 
}}
{{oar|de stêd yn 'e Amerikaanske steat Teksas|Houston (betsjuttingsside)}}
'''Houston''' ([[útspr.]]: [ˈhju:stən], likernôch: "<u>hjûûs</u>-tun) is de grutste stêd yn 'e [[Amerikaanske steaten|Amerikaanske steat]] [[Teksas]] en de op trije nei grutste stêd fan 'e hiele [[Feriene Steaten]], nei [[New York (stêd)|New York]], [[Los Angeles]] en [[Chicago]]. Neffens in offisjele skatting út [[2012]] hie Houston doe rom 2,1 miljoen ynwenners, wylst de stêdekloft mei Houston as sintrum mei-inoar op in befolking fan krapoan 6,2 miljoen minsken útkaam. De stêd, dy't it haadplak fan [[Harris County (Teksas)|Harris County]] is, en ek dielen fan [[Fort Bend County (Teksas)|Fort Bend County]] en [[Montgomery County (Teksas)|Montgomery County]] beslacht, leit in eintsje fan 'e kust ôf, mar wurdt mei de [[Golf fan Meksiko]] ferbûn troch it 80 km lange [[Houston Ship Channel]]. Houston is it sintrum fan 'e Teksaanske [[ierdoalje|oaljeyndustry]], mar is ek bekend om't it Mission Control Center fan 'e Amerikaanske [[romtefeart]]organisaasje [[NASA]] der fêstige is.

== Skiednis ==
Yn it neijier fan [[1836]] waard Houston stifte troch twa makelders út [[New York (steat)|New York]], de bruorren [[Augustus Chapman Allen]] en [[John Kirby Allen]], dy't it nije plak ferneamden nei de doetiidske Teksaanske presidint [[Sam Houston]], deselde dy't yn augustus fan dat jier de [[Meksiko|Meksikanen]] ferslein hie yn 'e [[Slach oan de San Jacinto]], wêrmei't er de [[Teksaanske Unôfhinklikensoarloch]] wûn hie. In jier letter, yn [[1837]], krige Houston de status fan [[stêd]].
[[File:Samuel houston.jpg|left|thumb|160px|[[Sam Houston]], nei wa't de stêd ferneamd is.]]

Tsjin [[1860]] hie Houston him ûntjûn ta in hannelssintrum en spoarknooppunt foar de [[útfier]] fan [[katoen]]. Under de [[Amerikaanske Boargeroarloch]] wie de stêd it haadkertier fan ien fan 'e westlikste legers fan 'e [[Konfederearre Steaten fan Amearika|Súdliken]], ûnder generaal [[John B. Magruder]], dy't syn troepen der reemakke foar de [[Slach om Galveston]]. Nei ôfrin fan 'e Boargeroarloch waard der besocht om 'e [[bayou|bayou's]] dy't Houston mei de see ferbûnen, út te baggerjen, mar pas yn [[1902]] waard yn opdracht fan presidint [[Theodore Roosevelt]] foar ien miljoen [[dollar]] it [[Houston Ship Channel]], in [[kanaal (wetterwei)|kanaal]] foar seeskippen, nei de stêd ta oanlein. Dat wie nei't yn [[1900]] de konkurrearjende haven fan [[Galveston (Teksas)|Galveston]] troch in [[orkaan]] ferwuostge wie, en nei't der yn [[1901]] [[ierdoalje|oalje]] yn 'e omkriten fan Housten fûn wie.

Houston ûntjoech him dêrnei ta it sintrum fan 'e Teksaanske oaljeyndustry. Tsjin [[1910]] wie de befolking suver ferdûbele ta krapoan 79.000 minsken. Yn [[1914]] iepene presidint [[Woodrow Wilson]] de nije haven fan Houston, dêr't sân jier oan wurke wie, en dy't bedoeld wie om 'e oaljeyndustry better syn gerak te jaan. Tsjin [[1930]] wie Houston de grutste stêd fan Teksas wurden, mei rom 290.000 ynwenners, wêrfan't hast in fearn bestie út [[Afro-Amerikanen]]. Yn [[1948]] anneksearre de stêd ferskate omlizzende kriten om fierder útwreidzje te kinnen.

Nei't der yn 'e fyftiger jierren betelbere [[airconditioning]] beskikber kaam, wie dat foar in protte bedriuwen in triuwke yn 'e rêch om har yn Houston te fêstigjen, wat foar nije [[ekonomy]]ske groei soarge. Yn [[1961]] iepene de [[NASA]] syn [[Christopher C. Kraft Jr. Mission Control Center|Mission Control Center]] yn 'e stêd, en dat makke dat in protte taleveringsbedriuwen fan [[romtefeart]]technology har ek yn Houston fêstigen. Letter waard it Mission Control Center ûnderdiel fan it gruttere [[Lyndon B. Johnson Space Center]]. Yn 'e twadde helte fan 'e jierren santich fûn der in ynfluks fan migranten plak út 'e saneamde [[Roastgurdle]], de âlde stielyndustrystêden fan it noarden, dêr't troch meganisearring en automatisearring fan fabrikaazje, en troch konkurrinsje fan benammen [[Japan]]ske bedriuwen grutte wurkleazens ûntstien wie.

Yn 'e jierren tachtich rekke it mei de Houstonske ekonomy yn it neigean doe't de oaljeprizen sterk omleech giene, wylst it nei de [[Challenger-ramp|ramp]] mei it [[romtefear]] ''[[Space Shuttle Challenger|Challenger]]'', yn [[1986]] (wêrby't dy koart nei it opstigen útinoar spatte), ek minder gie mei de romtefeartsektor. Sûnt de iere jierren njoggentich die it stedsbestjoer der sadwaande alles oan om 'e ôfhinklikheid fan 'e pleatslike ekonomy fan dy beide sektoaren te ferminderjen. Yn [[1997]] waard [[Lee P. Brown]] as earste Afro-Amerikaan ta boargemaster fan 'e stêd keazen.
[[File:Houston Ship Channel.jpg|left|thumb|250px|De [[haven]] fan Houston, oan it [[Houston Ship Channel]].]]

Yn [[juny]] [[2001]] waarden de slimste oerstreamings yn 'e skiednis fan Houston feroarsake troch de [[tropyske stoarm Allison]], dy't wol 1.000 mm rein oer de stêd útstoarte. De skea rûn yn 'e miljarden en der wiene 20 deaden te betreurjen. Yn augustus [[2005]] waarden mear as 150.000 minsken út [[New Orleans]], dy't evakuëarre wiene út it paad fan 'e [[orkaan Katrina]], opfongen yn Houston, benammen yn it oerdutsen sportstadium de [[Astrodome]]. Ien moanne letter, doe't de [[orkaan Rita]] neieroan kaam, moasten út Houston sels (en omlizzende kriten) 2½ miljoen minsken evakuëarre wurde (wat de grutste evakuaasje wie út 'e Amerikaanske skiednis), mar aldergeloks rjochte Rita net in protte skea oan. Ein [[augustus]] [[2017]] waard Houston troffen troch de [[orkaan Harvey]], dy't benammen in ûnbidige soad [[rein (delslach)|rein]] en dêrtroch grutte [[wettersneed]] brocht. Der foelen likernôch fyftich deaden en mear as 100.000 huzen yn Houston en omkriten rekken ûnbewenber.
[[File:JPMorgan Chase Tower (Houston).jpg|right|thumb|160px|De [[J.P. Morgan Chase Tower]] is it heechste gebou fan [[Teksas]].]]

==Sport==
Houston is de thúsbasis fan it [[honkbal]]team de [[Houston Astros]] (sûnt [[1962]]), it [[basketbal]]team de [[Houston Rockets]] (sûnt [[1971]]), it [[Amerikaansk fuotbal]]team de [[Houston Texans]] (sûnt [[2002]]), it [[fuotbal]]team de [[Houston Dynamo]] (sûnt [[2006]]) en it [[frouljusfuotbal]]team de [[Houston Dash]] (sûnt [[2013]]). De [[stadion]]s [[Minute Maid Park]] (fan 'e Astros) en [[Toyota Center]] (fan 'e Rockets) lizze yn it sintrum fan Houston. It stadion fan 'e Texans hjit it [[NRG Stadium]] en is it earste stadion fan in ploech dy't yn 'e [[National Football League]] (NFL) spilet mei in dak dat iepen en ticht kin.

==Demografy==
Neffens in offisjele skatting troch it [[Amerikaanske Folkstellingsburo]] op grûn fan gegevens fan 'e folkstelling fan [[2010]] hie Houston yn [[2012]] in [[befolking]] fan 2.160.821 minsken. De [[befolkingstichtens]] bedroech 1.505 minsken de km². Neffens gegevens fan 'e folkstelling fan [[2010]] wie doe fan 'e befolking fan Houston 8,4% âlder as 65 jier en 27,5% jonger as 18 jier. Fierders bestie 36,3% fan 'e húshâldings út [[ienpersoanshúshâlding|ien persoan]], wylst 19% fan 'e befolking ûnder de [[earmoedegrins]] libbe.

Wat de [[etnyske groep|etnyske]] opbou fan 'e befolking oangiet, dy wie yn [[2010]] sa: 37,4% [[Latino's yn Noard-Amearika|Latino's]]; 26,0% [[jeropide ras|blanken]]; 25,3% [[negroïde ras|swarten]]; 5,3% [[Aazje|Aziaten]]; 0,4% [[Yndianen]]; 0,1% [[Polyneezje|Polyneziërs]], [[Melaneezje|Melaneziërs]] en [[Mikroneezje (eilannekloft)|Mikroneziërs]]; 5,5% oaren of fan mingd etnysk komôf. De grutste Latino-groep wurdt foarme troch de [[Meksikanen]]. De grutste Aziatyske befolkingsgroep wurdt foarme troch de [[Fjetnamezen]]. Der libje nei skatting sa'n 400.000 [[yllegale ymmigrant]]en yn Houston, benammen út [[Meksiko]] en [[Midden-Amearika]] wei.
[[File:Building 1 at the Johnson Space Center, Houston Texas.jpg|right|250px|thumb|It haadgebou fan it [[Lyndon B. Johnson Space Center]] fan 'e [[NASA]].]]
[[File:MFA houston.jpg|right|250px|thumb|It [[Museum of Fine Arts (Houston)|Museum of Fine Arts]].]]

===Berne yn Houston===
<!---dizze opsomming stiet op folchoarder fan bertejier--->
{| class="vatop"
|
* [[James Baker]] (1930), [[politikus]] en [[minister]] 
* [[Kenny Rogers]] (1938-2020), [[sjonger]] 
* [[Jaclyn Smith]] (1945), [[aktrise]]
* [[Rick Hurst]] (1946), akteur
* [[Phylicia Rashād]] (1948), aktrise
* [[Brent Spiner]] (1949), akteur
* [[Randy Quaid]] (1950), akteur
* [[Patrick Swayze]] (1952-2009), akteur
* [[Dennis Quaid]] (1954), akteur
* [[Isaiah Washington]] (1963), akteur
* [[Anna Nicole Smith]] (1967-2007), [[neakenmodel]] en aktrise
* [[Alley Baggett]] (1973), neakenmodel
* [[Jim Parsons]] (1973), akteur
| width=25 |
|
* [[Shannon Elizabeth]] (1973), aktrise
* [[Alexis Bledel]] (1981), aktrise
* [[Beyoncé Knowles]] (1981), [[sjongster]]
* [[Riff Raff]] (1982), rapper
* [[Teagan Presley]] (1985), [[pornoaktrise]]
* [[Solange Knowles]] (1986), sjongster
* [[Bree Olson]] (1986), pornoaktrise
* [[Hilary Duff]] (1987), aktrise, sjongster en skriuwster
* [[Kagney Linn Karter]] (1987), pornoaktrise
* [[Jackie Brown (pornografysk aktrise)|Jackie Brown]] (1988), pornoaktrise
* [[Briella Bounce]] (1990), pornoaktrise
* [[Vina Sky]] (1999), pornoaktrise
|}

===Stoarn yn Houston===
<!---dizze opsomming stiet op folchoarder fan stjerjier--->
* [[Lightnin' Hopkins]] (1912-1982), [[sjonger]] en [[muzikant]]
* [[Lloyd Bentsen]] (1921-2006), [[politikus]] en [[minister]]
* [[Barbara Bush]] (1925-2018), [[first lady|presidintsfrou]]
* [[George H.W. Bush]] (1924-2018), [[presidint fan 'e Feriene Steaten]]
[[File:Large Houston Landsat.jpg|right|thumb|250px|In satellytfoto fan Houston.]]

==Klimaat==
Houston hat in fochtich [[subtropysk klimaat]], mei [[simmer]]deis in [[temperatuer]] dy't yn trochsneed 99 dagen boppe de 32° C útkomt, en dy't teminsten 3 dagen boppe de 38° C leit. Troch de hege [[luchtfochtichheid]]sgraad fielt it lykwols noch in stik waarmer oan as dat it eins is. De [[winter]]s yn Houston binne myld, en yn 'e regel komt it kwik net leger as uterlik 6°&nbsp;C (boppe it [[friespunt]]). Yn [[augustus]], de waarmste moanne, is de trochsneed [[temperatuer]] oerdeis 34,7&nbsp;°C, en yn [[jannewaris]], de kâldste moanne, is dat 17,2&nbsp;°C.

Rekôrtemperatueren wiene 43&nbsp;°C  sawol op [[4 septimber]] [[2000]] as op [[28 augustus]] [[2011]], en –15&nbsp;°C op [[18 jannewaris]] [[1930]]. Houston kriget jiers trochinoar 1.264,2&nbsp;mm [[delslach (waar)|delslach]]. [[Snie]] falt der mar komselden. Doe't der sawol op [[10 desimber]] [[2008]] as [[4 desimber]] [[2009]] in tin laachje snie foel dat samar wer fuorteide, wie it dat de earste kear yn 'e beskreaune waarskiednis fan Houston dat der jier oan jier snie foel.

==Keppelings om utens==
*{{en}}[http://www.houstontx.gov/ Offisjele webside fan Houston]

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Houston ''References'' en ''Further Reading'', op dizze side].
----
{{commonscat|Houston}}
}}

{{Koördinaten|29_45_46_N_95_22_59_W_type:city(2012626)_region:US-TX|29°&nbsp;45'&nbsp;46″NB, 95°&nbsp;22'&nbsp;59″WL}}

[[Kategory:Plak yn Teksas]]
[[Kategory:Plak stifte yn 1836]]