Besjoch de boarne foar Fadrique Álvarez de Toledo, 4e hartoch fan Alva

{{Militêr
| ôfbylding                    = Fadrique_Alvarez_de_Toledo_Duque_de_Alba.jpg
| ôfbyldingstekst              = 
| ôfbyldingsbreedte            = 
| namme                        = ''don'' Fadrique Álvarez de Toledo, <br>4e hartoch fan Alva
| namme folút                  = Fadrique Álvarez de Toledo y <br>&nbsp;&nbsp;&nbsp;Enríquez de Guzmán, <br>&nbsp;&nbsp;&nbsp;4e hartoch fan Alva
| bynamme                      = don Freark
| nasjonaliteit                = [[File:Flag of Cross of Burgundy.svg|border|20px]] [[Spanje|Spaansk]]
| berne                        = [[21 septimber]] [[1537]]
| berteplak                    = [[Lissabon]] ([[Keninkryk Portegal]])
| stoarn                       = [[11 desimber]] [[1583]]
| stjerplak                    = [[Lissabon]] ([[Keninkryk Spanje]])<!-- Portegal, dêr't Lissabon yn leit, wie tusken 1580 en 1640 troch Spanje anneksearre -->
| etnisiteit                   = [[File:Flag of Castile.svg|border|20px]] [[Kastyljanen|Kastyljaansk]]
| regionale identiteit         = 
| tsjinsttiid                  = [[1567]] – [[1573]]
| yn tsjinst fan               = [[File:Flag of Cross of Burgundy.svg|border|20px]] [[Keninkryk Spanje]] 
| legerûnderdiel               = [[leger (lânmacht)|leger]] 
| heechste rang                = 
| befel                        = [[Leger fan Flaanderen]]
| konflikt(en)                 = [[Tachtichjierrige Oarloch]]
| treffen(s)                   = [[fjildtocht fan don Freark]]<br> ● [[Spaanske Fuery fan Mechelen]] <br>● [[Ynname fan Dyst (1572)|Ynname fan Dyst]]<br> ● [[Werynname fan Roermond]]<br> ● [[Bloedbad fan Sutfen]] <br>● [[Bloedbad fan Naarden]] <br>● [[Belis fan Haarlim (1572-1573)|Belis fan Haarlim]] <br>● [[Belis fan Alkmar]]
| ûnderskiedings               = 
| oar wurk                     = 
| offisjele webside            = 
}}
{{Spaanske namme|Fadrique|Álvarez de Toledo|Enríquez de Guzmán|Álvarez de Toledo|Álvarez de Toledo y Enríquez de Guzmán}}
[[Don (predikaat)|Don]] '''Fadrique Álvarez de Toledo''', 4e [[hartoch]] fan [[list fan hartoggen fan Alva|Alva]] ([[Lissabon]], [[21 septimber]] [[1537]] – dêre, [[11 desimber]] [[1583]]) wie in [[Spanje|Spaansk]] [[ealman]] en [[generaal|fjildhear]] fan [[Kastyljanen|Kastyljaansk]] [[komôf]]. Syn folsleine [[namme]] en [[aadlike titel|titulatuer]] wie: [[don (predikaat)|don]] Fadrique Álvarez de Toledo y Enríquez de Guzmán, 4e [[hartoch]] fan Alva, hartoch fan Huéscar, [[markys]] fan Coria, [[hear (titel)|hear]] fan Vadecorneja, [[kommandeur (ridderoarder)|grutkommandeur]] yn 'e Oarder fan Calatrava, [[grande (weardichheid)|grande]] fan [[Spanje]]. Yn 'e [[Nederlânske skiednis]] waard er lykwols better bekend as '''don Freark''' ([[Nederlânsk]]: ''don Frederik''). Hy wie de [[soan]] fan don [[Fernando Álvarez de Toledo, 3e hartoch fan Alva]], dy't fan [[1566]] oant [[1573]] [[lânfâd]] fan 'e [[Nederlannen]] wie. As [[militêr]] oanfierder foar syn [[heit]] joech don Freark lieding oan in bloedige en ûnmeilydsume [[fjildtocht|kampanje]] om 'e [[Opstân yn 'e Nederlannen]] te ûnderdrukken.

==Libben==
===Jonkheid en houliken===
Don Freark waard yn [[1537]] [[berne]] yn [[Lissabon]], de [[haadstêd]] fan it [[Keninkryk Portegal]], as de twadde wettige [[soan]] fan don [[Fernando Álvarez de Toledo, hartoch fan Alva]]. Hy moat net betize wurde mei syn [[oerpake]], don [[Fadrique Álvarez de Toledo, 2e hartoch fan Alva]]. Oer syn [[jonkheid]] is hast neat bekend. Yn [[1548]] ferstoar syn âldere [[broer]] García mei achttjin jier, wêrnei't don Freark syn heite [[erfgenamt]] waard. Yn [[1555]], doe't er achttjin [[jier]] wie, [[troude]] er mei Guiomar fan Aragon, de [[dochter]] fan [[Alfûns fan Aragon, hartoch fan Segorbe]], dy't lykwols yn [[1557]] al kaam te [[ferstjerren]]. Yn [[1562]] wertroude de jonge [[widner]] mei María Josefa Pimentel y Girón, de dochter fan [[Antonio Alonso Pimentel y Herrera de Velasco, 3e hartoch fan Benaventa]]. Dyselde ferstoar lykwols yn [[1566]], wêrmei't don Freark foar de twadde kear widner waard.

Yn [[1566]] hie don Freark in [[relaasje (ynterpersoanlike bân)|relaasje]] mei in [[jongfaam]] dy't Magdalena de Guzmán hiet. Hy ûnthiet mei har te trouwen, mar nei't er har [[ferlieding|ferlaat]] hie, briek er dat ûnthjit, wat foar it fanke grutte [[skande]] opsmiet. Om't Magdalena in [[hofdame]] wie fan [[Anna fan Eastenryk]], de [[oarehelte|frou]] fan [[Filips&nbsp;II fan Spanje]], begûn de kening him der sels mei te bemuoien. Don Freark waard [[finzen]] set yn it [[Kastiel fan La Mota]], by [[Medina del Campo]] yn 'e [[provinsje]] [[Valladolid (provinsje)|Valladolid]]. Nei't syn heit lykwols tuskenbeiden kommen wie, waard it de jonge ealman yn [[1567]] tastien om oersee nei de [[Nederlannen]] te gean, sadat er syn [[noarmen en wearden|morele]] [[skuld]] ôfbetelje koe troch yn it [[leger (lânmacht)|leger]] te tsjinjen. It is wol oppenearre dat de ûnmeilydsumens dy't don Freark yn 'e Nederlannen foar de [[opstanneling]]en oer toande, ynjûn wie troch in wanhopich besykjen om 'e geunst fan 'e kening werom te winnen.

===Fjildhear yn 'e Nederlannen===
Yn 'e Nederlannen, dêr't syn heit yn [[1566]] [[lânfâd]] wurden wie, krige don Freark it befel oer it [[Leger fan Flaanderen]], sa't it steande Spaanske leger yn 'e Nederlannen neamd waard. Hoewol't dat in 'Spaansk' leger hiet te wêzen, tsjinnen der ek (Noardlike en Súdlike) Nederlanners yn en boppedat bestie it foar in grut diel út [[soldaten]] dy't ôfkomstich wiene út 'e [[Itaalje|Italjaanske]] dielen fan it [[Keninkryk Spanje]] en út [[hierling]]en út [[Hillige Roomske Ryk|Dútslân]]. De [[Opstân yn 'e Nederlannen]], dy't letter it begjin fan 'e [[Tachtichjierrige Oarloch]] blike soe te wêzen, sette yn [[1568]] útein, mar don Freark trêde as legeroanfierder pas op 'e foargrûn yn [[1572]]. Yn dat jier [[Ynname fan De Bryl|feroveren]] de [[wettergeuzen]] op [[1&nbsp;april]] de [[Hollân]]ske [[stêd]] [[De Bryl]], wêrnei't de opstân benammen yn Hollân, mar ek dêrbûten, as diggelfjoer om him hinne griep.

Dêrop stjoerde Alva syn soan mei in leger fan 14.000 man op 'en paad om 'e opstân te ûnderdrukken. De [[fjildtocht fan don Freark]] sette op [[2&nbsp;oktober]] [[1572]] útein mei de saneamde [[Spaanske Fuery fan Mechelen]], wêrby't de Súdnederlânske stêd [[Mechelen]] ynnommen en bloedich [[plondering|plondere]] waard. Dêrnei folgen de [[ynname fan Dyst (1572)|ynname fan Dyst]] en de [[werynname fan Roermond]], dêr't it der relatyf kalm om en ta gie om't der gjin ferset bean waard. Op [[17&nbsp;novimber]] waard yn [[Gelderlân]] de stêd [[Sutfen (stêd)|Sutfen]] ynnommen. Hoewol't ek dêr net folle ferset bean waard, wiene dêr ûnder it bewâld fan 'e [[geuzen]] de [[roomsk-katolisisme|roomske]] [[tsjerke]]n en [[kleaster]]s plondere en fernield. Ut [[wraak]] rjochten de troepen fan don Freark dêrom nei de ynname fan 'e stêd it [[Bloedbad fan Sutfen]] oan, wêrby't de [[soldaten]] mei grutte [[ûnmeilydsumens]] tsjin 'e boargerbefolking fanwegen kamen.
[[File:Fadrique Álvarez de Toledo.png|left|thumb|180px|Don Freark te'n fuotten út.]]

De earste Hollânske stêd dy't mei de Spaanske metoaden yn 'e kunde kaam, wie [[Naarden]], dat gjin ferset bea, mar dêr't nei de oankomst fan it Spaanske leger op [[1&nbsp;desimber]] dochs it meastepart fan 'e boargers by it [[Bloedbad fan Naarden]] [[moard|fermoarde]] waard. Op [[11&nbsp;desimber]] sloech don Freark mei syn leger [[belegering|belis]] foar [[Haarlim]]. Dat wie de swakste fan alle Hollânske stêden, en de ferwachting wie dan ek dat it gau falle soe. Mar dat rûn oars: it [[Belis fan Haarlim (1572-1573)|Belis fan Haarlim]] waard in útputtingsslach dy't sân [[moanne (tiid)|moannen]] duorre. Doe't de [[úthongering|úthongere]] stêd him úteinlik op [[13&nbsp;july]] [[1573]] oerjoech, liet don Freark hast it hiele [[Steatsk]]e [[garnizoen]] [[moard|fermoardzje]], en dêropta nochris 300 foaroansteande Haarlimske [[boarger]]s. 

Nei't er in [[rebûlje]] ûnder syn eigen soldaten delbêde hie, dy't al yn withoelang gjin [[soldij]] útbetelle krigen hiene, sette don Freark syn [[fjildtocht]] fuort mei it [[Belis fan Alkmar]]. Dat wie lykwols in folle sterkere stêd, en de befolking wie der wisberet dat harren it lot fan 'e Haarlimmers en Naardensters net treffe soe. Dêrtroch liek it derop dat don Freark syn foeterjende soldaten op 'e nij in [[winter]] op 'e romte om in Hollânske stêd hinne trochbringe moatte soene. Doe't de [[geuzen]] de [[seedyk|diken]] trochstieken en de Spaanske legerkampen der ek noch ûnder strûpten, joech don Freark it oer. Hy liet it belis ôfbrekke en loek him werom op [[Amsterdam]], dat trou bleaun wie oan 'e Spaanske kening. Syn heit wie min te sprekken oer dy weromtocht, om't er wist dat don Freark oan it [[Keninklik Hof]] fan Filips&nbsp;II dochs al op in [[reputaasje|minne namme]] lei. Dizze nederlaach, want dat wie it úteinlik, koe it spul allinnich noch mar minder meitsje. 

===Werom yn Spanje===
Mei fanwegen de mislearre fjildtocht fan syn soan waard de hartoch fan Alva yn [[1573]] as Spaanske lânfâd fan 'e Nederlannen ferfongen troch don [[Luis de Requesens y Zúñiga]]. Heit en soan kearden dêrop werom nei Spanje. Sa't syn heit al freze hie, foel don Freark yn syn heitelân op 'e nij yn ûngenede. Dêrby spile mooglik ek mei dat Alva sels noch yn heech oansjen stie, sadat it foar syn [[yntriizje|yntrigearjende]] politike fijannen oan it Hof makliker wie om him fia syn kwetsbere soan oan te fallen.

Hoe dan ek, yn [[1578]] waard de saak fan it ferbrutsen trou-ûnthjit weriepene, en doe kaam oan it ljocht dat don Freark ûnder syn finzenskip yn [[1566]] temûk en by [[folmacht (houlik)|folmacht]] (d.w.s. dat er net persoanlik by it sluten fan it [[houlik]] oanwêzich wie) troud wie mei syn [[nicht (famyljelid)|nicht]] María Álvarez de Toledo, de dochter fan [[García Álvarez de Toledo, 4e markys fan Villafranca del Bierzo]]. Dat wie dien mei goedkarring fan syn heit, de hartoch fan Alva, om foar te kommen dat don Freark dochs noch twongen wurde koe om mei de hofdame Magdalena de Guzmán te trouwen. Mar it gie streekrjocht yn tsjin 'e doetiidske oarders fan 'e kening. Doe't er dat allegear hearde, hie Filips&nbsp;II syn nocht. Don Freark waard oppakt en fannijs fêstsetten yn it Kastiel fan La Mota, wylst syn heit fan it Spaanske Hof [[ferballe]] waard.

===Lêste jierren en dea===
De lêste tsien jier fan syn [[libben]] rekke don Freark lichaamlik almar fierder yn 'e minnichte, in proses dat ynset wie nei syn weromkear yn Spanje yn [[1573]]. Nei de [[dea]] fan syn heit, op [[11&nbsp;desimber]] [[1582]], [[erf|urf]] er dy syn [[aadlike titel|titels]] en besittings, en waard er de fjirde hartoch fan Alva. Dat wied er persiis ien jier, mei't er sels op [[11&nbsp;desimber]] [[1583]] kaam te [[ferstjerren]], yn 'e [[âlderdom]] fan 46&nbsp;jier. Syn houlik mei María de Toledo bleau, krekt as syn eardere beide houliken, sûnder [[bern (persoan)|bern]], en sadwaande waard er opfolge troch syn [[omkesizzer]] [[Antonio Álvarez de Toledo, 5e hartoch fan Alva]].

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Fadrique_Álvarez_de_Toledo,_4th_Duke_of_Alba ''References'', op dizze side].
----
{{commonscat|Fadrique Álvarez de Toledo, 4th Duke of Alba}}
}}

{{DEFAULTSORT:Alva, Fadrique Alvarez de Toledo, 4e hartoch fan}}
[[Kategory:Spaanske adel]]
[[Kategory:Spaansk generaal]]
[[Kategory:Kastyljaansk persoan]]
[[Kategory:Spaansk militêr yn de Tachtichjierrige Oarloch]]
[[Kategory:Fernando Álvarez de Toledo, hartoch fan Alva]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1537]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 1583]]