Besjoch de boarne foar Dokkum

{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = 
| ôfbylding                   = Dokkum, stadhuis.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 260
| ôfbyldingstekst             = ''Stedhûs''
| wapen                       = [[Ofbyld:Flag of Dokkum.svg|border|100px]]&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;[[Ofbyld:Dokkum wapen.svg|60px]]
| ynwennertal                 = {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Dokkum}} <small>({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}})</small><ref>https://opendata.cbs.nl/statline</ref>
| oerflak                     = 9,77 km², wêrfan: <br> - lân: 9,24 km² <br> - wetter: 0,53 km²
| befolkingstichtens          = 1.388 ynw./km²
| stêdekloft                  =
| hichte                      =
| lân                         = {{Flagge NL}} [[Nederlân]]
| bestjoerlike ienheid 1      = Provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[Ofbyld:Frisian flag.svg|border|20px]] [[Fryslân]] 
| bestjoerlike ienheid 2      = Gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= [[Ofbyld:Flagge fan Noardeast-Fryslân.svg|20px]] [[Noardeast-Fryslân]] 
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| boargemaster                = 
| stedsyndieling              = 
| stifting                    = 754 (oerlevering)
| ferkearsieren               = {{Piktogram dyk Nederlân N-wei|356}} {{Piktogram dyk Nederlân N-wei|361}} 
| postkoade                   = 9100-9103
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| koördinaten                 = {{Koördinaten yn tekst|53_19_31_N_5_59_56_E_scale:12500_type:landmark_region:NL|53° 19' N 5° 59' E}}
| webside                     = [https://www.dokkum.nl/ dokkum.nl]
| ôfbylding2                  = 
| ôfbyldingstekst2            = 
| ôfbylding3                  =   
| ôfbyldingstekst3            = 
| mapname                     = Fryslân
| lat_deg                     = 53   
| lat_min                     = 19
| lat_sec                     = 31
| lat_dir                     = N
| lon_deg                     = 5
| lon_min                     = 59
| lon_sec                     = 56
| lon_dir                     = E
| tekst by posysjekaart       = ''Lokaasje Dokkum yn Fryslân''
| ôfbylding99                 = Map NL Dongeradiel Dokkum.png 
| ôfbyldingstekst99           = ''Himrik Dokkum (grien) yn 'e eartiidske gemeente Dongeradiel''
| ôfbyldingsbreedte99         = 
}}
{{Of|de stêd Dokkum|it eardere gemeente|Dokkum (gemeente)}}
'''Dokkum''' (útsprutsen as: {{IPA|dɔkm}}) is in [[stêd]] yn 'e [[Gemeente (bestjoer)|gemeente]] [[Noardeast-Fryslân]]. Dokkum leit noardlik fan [[Damwâld]], eastlik fan [[Boarnwert]], westlik fan [[Eastrum]] en besuden [[Ealsum]]. It sintrum fan 'e stêd leit tusken de [[Grêft|grêften]] op de twa âlde [[Terp|terpen]], dêr't Dokkum op boud is. Dokkum is ien fan 'e alve [[Fryske stêden]]. De [[buorskip]] [[Betterwurd]] heart ek by Dokkum.

Dokkum hat {{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|Dokkum}} <small>({{Statistyk wenplak Fryslân ynwenners|TXT=Year}})</small><ref>https://opendata.cbs.nl/statline</ref> ynwenners. 

== Skiednis==
Foar de oarsprong fan de namme Dokkum binne ferskate ferklearrings. Guon tinke in kombinaasje en gearlûking fan de Fryske manljusnamme 'Docko' dy't hjir in hiem hân hawwe soe. Oaren assosjearje Dokkum mei 'Tockingen', dat is in 'delsetting oan in tocht of stream'. Om Dokkum hinne binne [[terp]]en mei prehistoaryske grêven, dat de omkriten hawwe in lange skiednis fan bewenning.

Neffens de tradysje waard op 5 juny 754 de apostel Bonifatius mei 52 gesellen by Dokkum troch heidenske Friezen fermoarde. Dat jier waard yn 2004 by de fiering fan 1250 jier Dokkum brûkt as it stiftingsjier fan 'e stêd. Oare nammen yn 'e skiednis oangeande Dokkum soene Tochingen (1150, 1158), Doccinga (1000), Dockum (12e en 13e iuw), Dockum (1224), Dochem (1326), Doccum (1335) en Dockinga (1486) west ha. 

[[Ofbyld:Bonifatiusbyld by de Bonifatiuskapel, Dokkum.jpg|thumb|left|''Bonifatiusbyld by de Bonifatiuskapel'']]
Dokkum wurdt dus folle letter as it jier fan 'e moard op de hillige biskop foar it earst neamd. Yn 'e [[Vita Bonifatii|beskriuwing]] fan [[Bonifatius]] fan [[Willibald fan Eichstätt]] út likernôch [[766]] wurdt de namme Dokkum net neamd. Dêryn wurdt ''in loco qui Dockinga dictur'' skreaun, itjinge 'yn in plak dat Dockinga hjit' betsjut.<ref>H. Halbertsma (2000), "Frieslands oudheid, side 308''.</ref> Oare farianten binne ûnder mear ''Villa Nocdac'' en ''Dockynchirica''. Der bestiet yn alle gefallen twifel oer de fraach oft Dokkum wier it plak west hat dêr't de apostel deadien waard. Yn ien fan 'e vita's stie nammentlik 'Dockynchirica oan 'e igge fan 'e Burdina'. Om 't de biskop in hiel oar missygebiet en fierder neat yn Fryslân te sykjen hie, wurdt der troch guon fanút gien dat dêrmei [[Dúntsjerk]] oan 'e Bourrebeek ornearre wurdt.  

Op it plak dêr't Bonifatius deadien wêze soe, waard om [[760]] hinne in oan him wijde tsjerke stifte, dêr't [[Liudger]] en [[Willehad]] ek oan ferbûn west hawwe. De delsetting op in terp ûntwikkele him frijwat hurd troch syn geunstige lizzing oan in krusing fan in lânwei mei in see-earm. Ien fan de greeflike tollen kaam dêr te lizzen en de hartoggen fan [[Brunoanen|Brunswyk]] joegen Dokkum rjocht fan muntslach yn de [[11e iuw]]. Dy munten binne werom fûn yn de [[Skandinaavje|Skandinavyske]]- en Baltyske lannen en sels op [[Yslân]] en yn de [[Oeral (berchtme)|Oeral]] oan ta. Yn 'e folle [[midsiuwen]] ûntjoech Dokkum him mei syn ynternasjonale hannelsbetrekkingen en merkfunksje ta in ûnôfhinklik plak, los fan de gritenij Dongeradiel. Yn [[1298]] krige Dokkum nei [[Starum]], [[Harns (stêd)|Harns]] en [[Drylts]] as fjirde stêd fan [[Fryslân]] [[Stedsrjocht|stedsrjochten]]. 

Earder, yn [[1214]], preke [[Olivier fan Keulen]] yn Dokkum de [[krústocht]], dêr't dan ek Dokkumers oan meidiene. Dy skiednis wurdt troch in [[heale moanne]] op it [[wapen fan Dokkum]] yn oantinken hâlden. Yn 'e [[Grutte Fryske Oarloch]] giet it [[Alliearden (Grutte Fryske Oarloch)|Alliearde]] leger ûnder lieding fan [[Fokko Ukena]] op Dokkum oan ([[1418]]). Nei inkele skermutselingen mei de [[Skieringers|Skieringer]] ferdigeners jouwe dy har oer en is de stêd oermastere. Dokkum wurdt brânskatte en de stêd militêr útskeakele. 

It ierst bekende stedssegel fan Dokkum waard yn [[1491]] makke. It segel hat in ôfbyld fan de parochytsjerke wijd oan [[Martinus fan Toers|Sint Martinus]]. Inkelde tsientallen jierren fierder yn de tiid wie Dokkum waakst ta in mienskip fan sa'n 1400 minsken <ref>Dijkstra, J., 2003: ''Archeologisch onderzoek aan de Koningstraat te Dokkum''. ADCrapport 204,
Bunschoten.</ref><ref>[http://grid.let.rug.nl/~welling/maps/dockum/dokkum.html]</ref>

[[Ofbyld:Dokkumvroeger.jpg|thumb|left|''Kaart út 1649 (Joan Blaeu)'']]
Yn 'e [[Tachtichjierrige Oarloch]] tsjin [[Spanje]] wie Dokkum in wichtige pion yn de striid. De stêd waard yn [[1572]] in pear dagen troch de [[Geuzen]] ynnommen. Dokkum waard dêr mei de [[Waalske fury|Dokkumer Fury]] fan 'e troepen fan [[Caspar de Robles]] swier foar straft; de stêd waard plondere en in soad hûzen waarden yn 'e brân stutsen. Nei [[1579]], doe't Dokkum him oansleat by de [[Uny fan Utert (1579)|Uny fan Utert]], begûn in tiidrek fan rêst.

[[Ofbyld:2023 Dokkum, it Admiraliteitshûs.jpg|thumb|left|2023 Dokkum, it Admiraliteitshûs]]
Yn eardere jierren hie de stêd in iepen ferbining mei de see, it [[Dokkumer Grutdjip]]. Yn [[1597]] fêstige de [[Fryske Admiraliteit]] him yn Dokkum. Fan dêrút waarden alderlei saken foar de befeiliging fan de hannelsfeart en oarlochfiering mei Spanje op see regele. Dokkum wie fan grut strategysk belang, wat ek bliken die út de oanlis fan de [[stedswâl]]en yn de jierren [[1581]]-[[1582]].

Dochs bleau de Admiraliteit net lang yn Dokkum. Troch it tichtslykjen fan it [[Grutdjip]] moasten yn [[1644]] it kantoar nei [[Harns (stêd)|Harns]] ferhûzje. Yn [[1729]] waard de iepen ferbining mei de [[Lauwerssee]] definityf ôfsluten troch de oanlis fan de [[Dokkumer Nije Silen]]. Dy syl ferfong teffens de âlde 16e-iuwske seeslûs ûnder de Syl. Dokkum ûntjoech him hieltyd mear ta in op it lân oriïntearre stêd. Troch de hege kosten fan de oanlis fan de [[Strobosser Trekfeart]] yn de jierren 1654-1656 gie Dokkum fallyt. Dokkum stie en stiet yn 'e lokale tradysje bekend as "Earm Dokkum".

[[Ofbyld:20200612 Bonifatiuskapel Dokkum.jpg|thumb|260px|Bonifatiusboarne]]
Yn 1860 begûn [[Sonnema|Fedde Sonnema]] syn distillearderij en likeurstokerij yn Dokkum, tsjintwurdich noch altyd bekend fan [[Sonnema Bearenburch]]. It âlde fabrykje stiet noch altyd oan it pleintsje, dat nei Sonnema [[Sonnemapleintje]] ferneamd is.

Yn de [[19e iuw|njoggentjinde iuw]] ûntstie in tanimmend romtegebrek yn Dokkum. Dat kaam mei't de fêstingwâlen de groei nei bûten behinderen, yn it skoatsfjild fan de kanonnen op de bastions mocht nammentlik net boud wurde. Alle nijbou waard yn 'e binnenstêd opproppe, wat late ta it ferlies fan in soad histoaryske gebouwen. De binnenstêd fan Dokkum waard - as ien fan de earste plakken yn Nederlân - yn [[1974]] útroppen ta [[beskerme stedsgesicht]]. (Sjoch ek: [[Beskerme steds- en doarpsgesichten yn Fryslân]]).

Foar de [[Twadde Wrâldoarloch]] stoppe der ek in trein yn Dokkum, it [[Dokkumer Lokaeltsje]]. De passazjierstsjinst is al yn [[1936]] opheft, it frachtferfier earst healwei de santiger jierren, mar dochs is by mannich Dokkumer it Dokkumer lokaaltsje in bekend ding. Sa is der in kroech yn Dokkum mei de namme "Dokkumer lokaaltsje", en kinne in protte Dokkumers it liet oer it treintsje. Yn 2008 wiene der plannen foar it opnij oanlizzen fan dy ferbining, mar dy giene net troch.

Oant [[1984]] wie Dokkum ek [[Dokkum (gemeente)|in selsstannige gemeente]]. Troch in gearfoeging mei de gemeenten [[West-Dongeradiel|West]]- en [[East-Dongeradiel]] ûntstie de gemeente [[Dongeradiel]]. By de [[gemeentlike weryndieling]] dy't per [[1&nbsp;jannewaris]] [[2019]] trochfierd waard, kaam Dokkum as haadplak by de nije fúzjegemeente [[Noardeast-Fryslân]] te hearren. Dokkum hat altyd [[haadplak]] west fan Dongeradiel en is dat sûnt [[2019]] ek fan Noardeast-Fryslân.

=== Dokkum 1250 jier (754-2004)  ===
Om't Dokkum yn [[754]] foar it earst yn 'e skiednis neamd wurdt, waard dat jier as stiftingsjier keazen. Yn 2004 wie dat 1250 jier lyn en dat waard yn Dokkum mei tal fan aktiviteiten fierd, ûnder oaren de stedsfeesten, dy't ienris yn é fjouwer jier fierd wurde, waarden dat jier ekstra grut útpakt. Ek ferskynde in standertwurk oer de skiednis fan Dokkum: ''Skiednis fan Dokkum, hert fan noardlik [[Eastergoa]]''.

== It besjen wurdich ==
[[Ofbyld:De Zijl 1 Dokkum.jpg|thumb|260px|''De Syl'']]
Ein [[20e iuw]] is der in soad restaurearre yn Dokkum. Mei jild fan de [[Jeropeeske Uny]] is de binnenstêd opnij fluorre en binne der ferskate keunstwurken oanbrocht. Ek partikulier is der in soad oan de stêd opknapt. Foarbylden dêrfan binne de Kofjebrânerij oan 'e Legewei en it halsgevelhûs 'De Gouden Hân' oan de Fleismerk.
* It [[Stedhûs fan Dokkum]] is in gebou út [[1610]] dat letter noch útwreide en ferboud waard. 
* It [[It Admiraliteitshûs|Admiraliteitshûs]] waard boud yn [[1618]] en wie it plak dêr't de Fryske en Grinzer [[Admiraliteit|Admiraliteiten]] gearkame. It is tsjintwurdich in museum.
* Foar it stedhûs oer steane op it plak fan it eardere [[blokhûs]] trije [[17e iuw|17e-iuw]]ske huzen. Tsjintwurdich sitte der winkels yn.

=== Bonifatiusstêd ===
[[Ofbyld:2023 Dokkum, Bonifatiusbier.jpg|thumb|260px|''Bonifatiusbier'']]
De stêd profilearret him sterk as de stêd dêr't Sint-Bonifatius, de apostel fan 'e Dútsers, de martlersdea stoar. Der is in kuierrûte troch it sintrum fan Dokkum mei 10 keunstobjekten, dy't elts in ferhaal om de biskop hinne fertsjintwurdiget. Súd fan it sintrum is it Bonifatiuspark mei in kapel, in [[krúswei]], it byld dat prinses [[Beatrix fan de Nederlannen|Beatrix]] yn 1962 ûnthulle en de boarne, dy't neffens in leginde ûnstie nei't it hynder fan Bonifatius op de grûn stampe. De boarne wie iuwenlang wichtich foar de wetterfoarsjenning fan Dokkum en fral de bierbrouwerijen yn 'e stêd hiene in soad oan it skjinne wetter fan 'e boarne.<ref>[https://www.bonifatiuskapel.nl/Historie.html Side Bonifatiuskapel, oproppen 30 augustus 2023]</ref> Yn 1876 hold de lêste Dokkumer brouwer der mei op, mar yn 2016 waard mei it brouwen fan Bonifatiusbier de tradysje wer oppakt.<ref>[https://www.omropfryslan.nl/nl/nieuws/612008/dockumer-biergilde-komt-na-150-jaar-weer-samen Omrop Fryslân, 22 febrewaris 2016]</ref> 

=== Monumintale tsjerken ===
* De skiednis fan 'e [[Protestantske Tsjerke yn Nederlân|protestantske]] [[Grutte of Sint-Martinustsjerke (Dokkum)|Grutte of Sint-Martinustsjerke]] giet werom op de 10e iuw, mar waard fuort nei de [[reformaasje]] op it plak fan in foargonger yn 1590 boud.  
* De [[Roomsk-Katolike Tsjerke|roomske]] [[Sint-Bonifatiustsjerke (Dokkum)|Sint-Bonifatiustsjerke]] datearret fan 1871 en waard neffens ûntwerp fan [[Pierre Cuypers]] boud as ien fan 'e [[neogoatyske tsjerken yn Fryslân]]. De tsjerke hat in 47 meter hege toer. By de bou stoarte dy toer yn, mar waard wer opboud. 
* De [[Bonifatiuskapel (Dokkum)|Bonifatiuskapel]] waard yn 1934 by de Bonifatiusboarne boud yn it Bonifatiuspark.
* Oan 'e Legedyk stiet de [[Tsjerke fan de Feriene Kristlike Gemeente|Tsjerke fan 'e Feriene Kristlike Gemeente]], in neffens ûntwerp fan [[Theo Romein]] yn 1852 boude tsjerke fan de [[mennisten]] en [[remonstranten]] yn Dokkum. 

=== Waach ===
[[Ofbyld:Grand Café de Waegh, Dokkum.jpg|thumb|260px|''De Waach'']]
De [[Waach (Dokkum)|Waach]] is boud yn [[1754]], krekt 1000 jier nei de stifting fan Dokkum. It gebou hat 4 Ioanyske [[pilaster]]s mei byldhoude stedswapens en in klokkoepel. 

Op de gevel stiet de tekst ''waekt en weeght'' fanwegen de twaliddige funksje dy't it earder hie. Alderearst waard dêr de suvel woegen en as twadde wiene dêr soldaten legere. Tsjintwurdich sit der in restaurant yn de waach.

=== Stedswâlen===
[[Ofbyld:2023 Dokkumer bolwurken mei de twa bolwurkmûnen.jpg|thumb|260px|''Dokkumer bolwurken'']]
Der binne fiif stedswâlen om Dokkum boud, de [[bolwurk]]en. Om dy bolwurken lei wetter. De iennichste yngongen om yn Dokkum te kommen wienen fjouwer poarten: Hanspoarte, Healemoannepoarte, Wâldpoarte en de Ealsumerpoarte. Om 21.55 waarden klokken let as warskôging dat de poarten ticht giene. Minsken bûten Dokkum hienen dan noch fiif minuten de tiid om der yn te kommen. De bolwurken binne noch altyd goed te sjen omdat se noch yntakt binne. Ek no noch wurde om 21.55 yn Dokkum de klokken let om dy tradysje yn eare te hâlden. Op de bolwurken steane ek de mûnen [[Seldenrêst (Dokkum)|Seldenrêst]] en [[De Hoop (Dokkum)|De Hoop]].

=== Wettertoer ===
[[Ofbyld:Overzicht van de watertoren gezien vanaf de openbare weg - Dokkum - 20421411 - RCE.jpg|thumb|260px|''Wettertoer'']]
De [[Wettertoer (Dokkum)|wettertoer fan Dokkum]] ([[1957]]) is ien fan de twa Fryske weropboumonuminten dy't yn 2007 troch de [[Rykstsjinst foar Archeology, Kultuerlânskip en Monuminten]] op de [[List fan nije ryksmonuminten (2007)|list fan ryksmonuminten út de weropbouperioade]] komd is. 

Arsjitekt fan de toer is de Ljouwerter [[Jo Vegter]]. Boppe-yn de 37 meter hege toer soe destiids in restaurant komme mar dat is der nea fan kaam.

== Stedsyndieling ==
[[Ofbyld:Dokkum-plaats-OpenTopo.jpg|thumb|left|''Topografyske kaart fan Dokkum'']]
Yn it sintrum fan Dokkum leit binnen de bolwurken de histoaryske binnenstêd. Dokkum hat him yn de [[20e iuw]] oan alle siden bûten de bolwurken útwreide. Der binne tal fan wenwiken bykaam:

* Fonteinslannen (besuden de binnenstêd )
* Jantsjessee polder (súdkant)
* Koailannen (súd-eastkant)
* It Fûgellân (eastkant)
* Weeshúslannen (noardkant)
* Huoddemakkerspolder (súdwestkant)
* Wâldhoarne (westkant)
Fierders binne der ek noch twa yndustryterreinen:
* Hegediken (eastkant, noard fan de [[Strobosser Trekfeart]])
* [[Betterwurd]] (westkant)
[[Ofbyld:Dokkumtrijeterpen.jpg|thumb|260px|De Trije Terpen]]
=== De Trije Terpen (nijbouwyk) ===
Súdwestlik fan Dokkum wurdt de nijbouwyk [https://www.nieuwwonenfryslan.nl/nieuws/marktonderzoek-uitbreiding-trije-terpen-in-dokkum/6656 De Trije Terpen] oanlein. Yn 'e wyk komt in grut ferskaad oan wentes. De wyk sil yn trije fazen boud wurde mei yn 'e midden in wyksintrum. De wyk grinzet oan Suderskâns (Zuiderschans), in winkel- en bedriuwegebiet en de Wâldherne (Woudhorne).

== Mienskip ==
Yn Dokkum wurdt njonken [[Frysk]] en [[Nederlânsk]] ek [[Stedsk]] praat. Dokkumers wurde ek wol grenaten neamd.<ref>List mei skelnammen foar plakken en ynwenners fan Fryske plakken, útjûn troch de AFUK yn de jierren 1980 mei ferwizing nei in jierboekje fan de Fryske Akademy, skreaun fan Ph.H. Breuker</ref>  In Dokkumer spesjaliteit is [[Dockumer kofje]].

De stêd ûnderhâldt sûnt 1954 kontakten mei Crediton, it berteplak fan Bonifatius. Yn 1988 waard mei it plak in freonskipsakte ûndertekene. Mei Fulda, it plak dêr't Bonifatius begroeven waard, hat de stêd yn 2013 mei de ûndertekening fan oarkonde in stêdebân sletten.<ref>[https://www.noardeast-fryslan.nl/stedenband-fulda Gemeente Noardeast-Fryslân]</ref> 

=== Tsjerken ===
[[Ofbyld:2023 Dokkum, Martinus- of Grutte Tsjerke.jpg|thumb|260px|''Grutte Tsjerke'']]
* [https://baptistengemeentedokkum.nl/ Frije Baptistengemeente Nehemia]
* [https://www.dokkum-driesum.gkv.nl/ Grifformeard Tsjerke-frijmakke Dokkum-Driezum]
* [https://cgkdokkum.nl/ Kristlik Grifformearde Tsjerke Dokkum]
* [https://dore-dokkum.nl/ Kristlike gemeente fan Mennisten en Remonstranten]
* [https://dokkum-aalzum-wetsens.protestantsekerk.net/ PKN Dokkum-Ealsum-Wetsens]
* [https://paxchristi.frl/ Roomsk-katolike parochy Pax Christi]

=== Skoallen ===
{|
|valign=top|
* Basisûnderwiis:
** [https://www.cbsebenhaezer.com/ Kristlike basisskoalle Eben Haëzer]
** [https://www.bron-arlanta.nl/ Kristlike basisskoalle De Boarne]
** [https://www.hoeksteen-arlanta.nl/ Kristlike basisskoalle De Hoekstien]
** [https://cbsderegenboog.net/ Kristlike basisskoalle De Reinbôge]
** [https://www.deschakel-dokkum.nl/ Skoalle mei de Bibel De Skeakel]
** [https://www.bonischool.nl/ Katolike Jenaplanskoalle Sint-Bonifatius] 
** [https://www.burgerschool-dokkum.nl/ Iepenbiere basisskoalle Burgerskoalle]
** [https://www.nvh-dokkum.nl/ Iepenbiere basisskoalle Nynke van Hichtum]
|valign=top|
* Fuortset ûnderwiis:
** [https://www.dockinga.nl/ Kristlike skoallemienskip Dockinga Kolleezje]
** [https://www.rocfriesepoort.nl/dokkum-birdaarderstraatweg-0 ROC Friese Poort]
|}
De kristlike baisskoalle Groen van Prinsterskoalle waard yn 2018 sletten.<ref>[https://www.waldnet.nl/wn/nieuws/58884/Afscheid_basisschool_Groen_van_Prinsterer_Dokkum.html Wâldnet, 18 july 2018]</ref> 

== Sûnenssoarch ==
[[Ofbyld:Dokkum, medysk Sintrum De Sionsberch.jpg|thumb|260px|''De Sionsberch'']]
* [[De Sionsberch]] is in medysk sintrum yn Dokkum, dat oarspronklik yn 1956 as tradisjoneel sikehûs mei help fan 'e tsjerken oprjochte waard. Tusken 2014 en 2016 moast De Sionsberch ticht fanwegen in faillisemint troch falend management.<ref>[https://nos.nl/artikel/2005708-ziekenhuis-in-nood-door-falend-management NOS, 25 novimber 2014,]</ref> Yn 2016 waard De Sionsberch wer as sintrum foar poliklinyske soarchferliening iepene, dat in grut tal tsjinsten en spesjalisten ferliend en foar de regio Noardwest-Fryslân fan grut belang is.<ref>[https://www.in-dokkum.nl/content/feestelijke-officiele-opening-sionsberg/ Side Dokkum]</ref> Underdiel fan de Sionsberch is in lytsskalich soarchpension.<ref>[https://www.in-dokkum.nl/content/zorgpension-dokkum-in-sionsberg-klaar-voor-herstelzorg/ Side Dokkum, opropppen 29 augustus 2023]</ref>    
* [https://www.zuidoostzorg.nl/locaties/de-waadwente De Waadwente] is in grut ferpleechhûs foar yntra- en ekstramurale soarch.
* Yn 'e wyk Fûgellân stiet it soarchsintrum [https://www.elkander.frl/dongeraheem Dongerahiem]
=== Ferienings ===
{|
|valign=top|
* [https://www.facebook.com/BCOostergo/ Badmintonclub Oostergo]
* [https://www.bvarrows.nl/ Basketbalvereniging Arrows] 
* [http://www.federatiedongeradeel.nl/ Keatsferiening Dongeradiel] 
* [https://www.facebook.com/VVzangenkleur/?locale=nl_NL Folièreferiening Sang en Kleur]
* [https://www.deroekendvc.nl/ Follybalvereniging De Roeken/DVC]
* [https://www.friesevogelwachten.nl/nl/vogelwachten/zoek-je-vogelwacht Fûgelwacht Dokkum]
* [https://www.vvdokkum.nl/ Fuotbalferiening Dokkum]
* [[Be Quick Dokkum|Fuotbalferiening CSV Be Quick Dokkum]] 
* [https://www.joyforpeople.nl/ Gospelkoar Joy for People]
|valign=top|
* [https://mannenkoorprorege.nl/ Kristlik Manljuskoar Pro Rege Dokkum]
* [http://www.oranjedokkum.nl/ Kristlike Muzykferiening Fanfare Oranje Dokkum]
* [https://www.kvdegranaet.nl/ Kuofbalferiening De Granaet]
* [https://www.loopgroepdokkum.nl/ Ringroep Dokkum]
* [https://www.harmoniedokkum.nl/ Steedlike Harmony Dockum]
* [http://www.oud-dockum.nl/category/nieuws/ Stifting Dokkum]
* [https://www.tcdokkum.nl/ Tennis Klub Dokkum]
* [https://www.turnengymsportdokkum.nl/tg-en-gd/historie/ Turn- en Gymnastykferiening Adundo]
* [https://www.vocalgroupstim.nl/ Vocal Group Stim]
|}
[[Ofbyld:IJsfontein.jpg|thumb|260px|''Iisfontein'']]
=== Befolkingsferrin ===
{| class="wikitable" style="width:450px"
|-
! style="text-align:left;"| Jier || 1840 || 1899 || 1920 || 1930 || 1940 || 1950 || 1960 || 1970 || 1980 || 1995 
|- style="text-align:center;"
|style="text-align:left;"| '''Ynwenners''' || 4.006 || 4.105 || 3.574 || 4.895 || 5.049 || 5.877 || 7.247 || 9.886 ||11.704 || 12.510 
|-
! style="text-align:left;"| Jier ||  2000 || 2010 || 2015 || 2020 
|- style="text-align:center;"
|style="text-align:left;"| '''Ynwenners''' || 12.800 ||  12.490 || 12.565|| 12.675
|}
[[Ofbyld:Dokkum - Klein Diep.jpg|thumb|260px|Lyts Djip]]
== Berne ==
<!-- RANGSKIKKING NEI BERTEJIER -->
{|
|valign=top|
* [[Reyner Bogerman]] (± [[1470]]-nei [[1566]]), humanist.
* [[Gemma Frisius]] ([[1508]]-[[1555]]), wittenskipper
* [[Cornelius Kempius]] (± [[1520]]-[[1589]]), skiedskriuwer.
* [[Julius fan Beyma]] ([[1539]]-[[1598]]), abbekaat en riedshear.
* [[Lieuwe fan Aitzema]] ([[1600]]-[[1669]]), diplomaat, skiedsskriuwer
* [[Govert Dircksz Camphuysen]] ([[1624]]-[[1672]]), skilder
* [[Folkert Bock]] ([[1632]]-1696), keunstskilder. 
* [[Ulrik Huber]] ([[1636]]-[[1694]]), rjochtsgelearde
* [[Titia Brongersma]] (± [[1650]]-± [[1700]]), dichteres
* [[Jacobus Canter Visscher]] ([[1692]]-[[1735]]), dûmny
* [[Anna Folkema]] ([[1695]]-[[1768]]), graveur
* [[Adriaan Bergsma]] ([[1702]]-[[1780]]), abbekaat en politikus
* [[Johannes Casparus Bergsma]] ([[1746]]-[[1793]]), rjochtsgelearde
* [[Age Wijnalda]] ([[1712]]), Nederlânsk menniste learaar
* [[Jacob Bonga]] ([[1758]]-[[1848]]), lânskipskilder
* [[Reinder van Kleffens]], ([[1760]]-[[1838]]), bestjoerder
* [[Hebelius Potter]] ([[1768]]-[[1824]]), publisist.
* [[Daam Fockema]] ([[1771]]-[[1855]]), abbekaat en skriuwer
* [[Aldert Jacobs van der Poort]] ([[1771]]-[[1807]]), keunstskilder
* [[Sjoerd Bonga]] ([[1794]]-[[1865]]), keunstskilder
* [[Gosling Tjeerds Posthuma]] ([[1800]]-[[1832]]), keunstskilder
* [[Gijsbertus Schot]] ([[1810]]-[[1889]]), politikus
* [[Douwe Lubach]] ([[1815]]-[[1902]]), medikus
* [[Dirk Postma]] ([[1818]]-[[1890]]), earste dûmny [[Grifformearde Tsjerken yn Súd-Afrika|GKSA]]
* [[Gerrit Vlaskamp]] ([[1834]]-[[1906]]), túnarsjitekt
|valign=top|
* [[Hendrik Bruining]] ([[1850]]-[[1925]]), berneboekeskriuwer
* [[Izaak Gosses]] ([[1873]]-[[1940]]), skiedkundige
* [[Gijsbertus Schot]] ([[1810]]-[[1889]]), liberaal politikus
* [[Johannes Klazes Dijkstra]] ([[1893]]-[[1977]]), frisiast
* [[Piet Oberman]] ([[1908]]-[[1972]]), fersetslieder WO II
* [[Jacobus Knol]] ([[1936]]), skriuwer
* [[Rein Jan Hoekstra]] ([[1941]]), jurist, lid fan de [[Ried fan Steat]]
* [[Bauke van der Woude]] ([[1949]]-[[2023]]), sjonger en tekstskriuwer. 
* [[Kie Ellens]] ([[1956]]), byldzjend keunstner
* [[Jan Posthuma]] ([[1963]]), follybalynternational 
* [[Syb van der Ploeg]] ([[1966]]), sjonger fan [[De Kast]]
* [[Baukje Zijlstra]] ([[1967]]), skriuwster en oersetster
* [[Ruben van Gogh]] ([[1967]]), dichter
* [[Sybe I. Rispens]] ([[1969]]), publisist, wittenskipper
* [[Syde van der Ploeg]] ([[1975]]), [[dirigint]]
* [[Sipke Jan Bousema]] ([[1976]]), presintator 
* [[Saskia Appel]] ([[1977]]), skriuwster
* [[Afke Boven]] ([[1980]]), programmamakster, presintatrise
* [[Johan van der Veen]] ([[1981]]), sjonger [[Twarres]] 
* [[Dewi Pechler]] ([[1983]]), sjongster
* [[Geart Tigchelaar]] ([[1987]]), skriuwer, oersetter
* [[Ilse Kraaijeveld]] ([[1990]]), swimster
* [[Esther de Jong]] ([[1994]]), sjongeres
* [[Akke Marije Marinus]] ([[1995]]), model 
* [[Femke Wiersma]] ([[1984]]), [[BoerBoargerBeweging|BBB]]-politikus
|}
[[Ofbyld:2023 Dokkum, roomsk-katolike Martinus- en Bonifatius en gesellentsjerke.jpg|thumb|260px|''Roomske Martinus- en Bonifatius en gesellentsjerke'']]
=== Eveneminten ===
* [[Admiraliteitsdagen]], [[Nautyske Myl fan Dokkum]]
* [[Alvestêdetocht]] en dêrfan ôflate eveneminten: [[Alvestêde Fytsfjouwerdaagse]], [[Alvestêde Oldtimer Rally]], [[Alvestêde Roeimaraton]], [[Alvestêde Ultrarin]], [[Alvestêdekuiertocht]], [[Alvestêdetocht fan de Fryske Motorklub]], [[Alvestêdetocht op de Fyts]], [[Autopedalvestêdetocht]], [[SUP 11 City Tour]], [[Non-stop 11 Stêde Seekajak Prestaasjetocht]], [[Trekkeralvestêdetocht]]
* [https://www.dokkum.nl/agenda-dokkum/bonifatiusdagen-2/ Bonifatiusdei] mei in plechtige prosesje 
* [https://www.facebook.com/dokkemopenair/ Dokk'em Open Air]
* [https://www.chdokkum.nl/ Nasjonaal Concours Hippique]
* [https://www.facebook.com/people/Jaarmarkt-Dokkum/100081766178595/?locale=et_EE&paipv=0&eav=AfZgMVAF1wQLRKwdHOE4sv7dL6kwMRlq4UsG7g-12LxHY6k0kiTFjyfNZBFEmEpihOE&_rdr Jiermerk Dokkum]

<small>[https://www.dokkum.nl/agenda-dokkum/ Sjoch aginda op de hiemside Dokkum]</small>

=== Musea / teäters ===
* [https://www.museumdokkum.nl/ Museum Dokkum]
* [https://sensedokkum.nl/ Sense Dokkum]
* [https://filmhuis-dokkum.nl/ Filmhûs Dokkum]

== Ynfrastruktuer ==
=== Ferbinings ===
Dokkum hie yn it ferline in iepen ferbining nei see troch it [[Dokkumer Djip]]. Yn [[1596]] waard dêr dan ek de [[Fryske Admiraliteit]] oprjochte. Mar om [[1645]] hinne gie de Admiraliteit nei [[Harns (stêd)|Harns]], en Dokkum rûn tebek wat de seefeart oanbelanget, oant yn [[1729]] in dyk tsjin it gefaar fan de [[Lauwerssee]] oanlein waard dy't Dokkum hielendal fan de see ôfsluet.

Fan 1645 oant [[1656]] is de [[Strobosser Trekfeart]] groeven yn opdracht fan de stêd Dokkum om de ferbining mei [[Grins (stêd)|Grins]] te ferbetterjen. Troch de hege kosten kaam Dokkum yn grutte finansjele problemen.

Tusken [[1901]] en [[1936]] hie Dokkum ek in ferbining mei Ljouwert oer it spoar. It stasjon fan it saneamde [[Dokkumer Lokaeltsje]] lei doedestiids tusken Dokkum en [[Ealsum]]. Ferskate strjitnammen ferwize noch nei dy tiid, sa as de ''Stasjonswei'', ''Stasjonsstrjitte'' en ''By 't Stasjon''. Wat westliker leit no it busstasjon dêr't de bussen ôfsette nei [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]], [[Drachten]] en [[Bûtenpost]].

=== Strjitten ===
Alle [[strjitten yn Dokkum]].

== Stêdebân ==
* {{Flagge DE}} [[Fulda]] (stêdebân)
* {{Flagge UK}} [[Crediton]] (freonskipsbân)

== Publikaasjes ==
* {{Aut|Meindert Schroor}} "Geschiedenis van Dokkum. Hart van noordelijk Oostergo"

== Sjoch ek ==
* [[Dokkum (gemeente)]]
* [[Fryske stêden]]
* [[Fryske gemeenten]]
* [[List fan boargemasters fan Dokkum]]
* [[Slach by Dokkum (1418)|Slach by Dokkum]]

== Ofbylden stêd ==
<gallery>
Ofbyld:De IJsherberg, Dokkum.jpg|''Iisherberch''
Ofbyld:Zuiderbollwerk 95, Dokkum.jpg|''Suderbolwurk 51''
Ofbyld:Zuiderbolwerk 51 Dokkum.jpg|''Suderbolwurk 51''
Ofbyld:Zuiderbolwerk 51 Dokkum (detail).jpg|''Gevelstien [[Brêgewachtershûs (Dokkum)|Brêgewachtershûs]] Suderbolwurk 51''
Ofbyld:Keppelstraat 40 Dokkum.jpg|''[[Kollumer Fearhûs]] Keppelstrjitte 40''
Ofbyld:Baantjesbolwerk Woldpijp Dokkum.jpg|''Baantjesbolwurk mei Woldpiip''
Ofbyld:Dokkum, Grootdiep. 20-09-2021. (actm.).jpg|''Grutdjip''
Ofbyld:Dokkum - Klein Diep.jpg|''Lytsdjip''
Ofbyld:Halvemaanspoort 15 17 Dokkum.jpg|''Healemoannepoarte 15-17''
Ofbyld:Halvemaanspoort 15 17 Dokkum (detail).jpg|''Gevelstien Healemoannepoarte 15-17''
Ofbyld:2023 Dokkum, Fleismerk 33.jpg|''Fleismerk 33''
Ofbyld:2023 Dokkum, Hurdridersgrêft.jpg|''Hurdridersgrêft]]
</gallery>

== Bylden ==
<gallery>
Ofbyld:Bonifatiuskapel Dokkum, Monumint foar Titus Brandsma.jpg|''Titus Brandsmamonumint'' 
Ofbyld:Bonifatiuspomp Dokkum.jpg|''Bonifatiuspomp''
Ofbyld:De Skelp Gerrit Terpstra Dokkum.jpg|''De Skelp'' troch Gerrit Terpstra
Ofbyld:Monument burgemeester Albert Jonker Dokkum.jpg|''Monumint foar boargemaster Albert Jonker''
Ofbyld:Drie figuren door Jaap van der Meij Dokkum.jpg|''Trije figueren'' troch Jaap van der Meij
</gallery>

{{boarnen|boarnefernijing=
<references/>
* [http://www.dokkum.nl/ Webstee Dokkum/Dongeradiel]
----
{{Commonscat|Dokkum}}
}}

{{Koördinaten|53_19_31_N_5_59_56_E_type:city_zoom:14_region:NL|53° 20' NB, 5° 60' EL}}

{{Alve stêden provinsje Fryslân}}
{{Noardeast-Fryslân}}
[[Kategory:Dokkum| ]]
[[Kategory:Stêd yn Fryslân]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Dokkum (gemeente)]] 
[[Kategory:Doarp of stêd yn Dongeradiel]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Noardeast-Fryslân]]