Besjoch de boarne foar Anna fan Bretanje

{{Hearsker of ealman
| ôfbylding                   = BNF_-_Latin_9474_-_Jean_Bourdichon_-_Grandes_Heures_d'Anne_de_Bretagne_-_f._3r_-_Anne_de_Bretagne_entre_trois_saintes_(détail).jpg
| ôfbyldingstekst             = 
| ôfbyldingsbreedte           = 220px
| namme                       = Anna fan Bretanje
| echte namme                 = 
| bynamme                     = 
[[File:Drapeau_de_la_province_de_Bretagne_(1532).svg|border|20px]] [[Hartochdom Bretanje|Bretonsk]] <br>[[File:Royal flag of France.svg|border|20px]] [[Keninkryk Frankryk|Frânsk]]
| bertedatum                  = [[25 jannewaris|25]] of [[26 jannewaris]] [[1477]]
| berteplak                   = [[Nantes]] ([[Bretanje]])
| stjerdatum                  = [[9 jannewaris]] [[1514]]
| stjerplak                   = [[Blois]] ([[Frankryk]])
| dynasty                     = [[Hûs Dreux-Montfort]]
| etnisiteit                   = [[File:Flag of Brittany (Gwenn ha du).svg|border|20px]] [[Bretonnen|Bretonsk]]
| regionale identiteit         = 
| religy                      = [[roomsk-katolisisme]]
| partij                      = 
| prizen                      = 
| ûnderskiedings              = 
| funksje1                    = [[hartoginne]] fan [[Hartochdom Bretanje|Bretanje]]
| regear1                     = [[1488]] – [[1514]]
| amtsperioade1               = 
| foargonger1                 = [[Frâns II fan Bretanje]]
| opfolger1                   = [[Klaudia fan Frankryk]]
| funksje2                    = [[keninginne-gemalinne]] fan [[Keninkryk Frankryk|Frankryk]]<br><small>as [[gemalinne]] fan [[Karel VIII fan Frankryk]]</small>
| regear2                     = 
| amtsperioade2               = [[1491]] – [[1498]]
| foargonger2                 = 
| opfolger2                   = 
| funksje3                    = keninginne-gemalinne fan Frankryk<br><small>as gemalinne fan [[Loadewyk XII fan Frankryk]]</small>
| regear3                     = 
| amtsperioade3               = [[1499]] – [[1514]]
| foargonger3                 = 
| opfolger3                   = 
| funksje4                    = [[hartoginne]]-[[gemalinne]] fan [[Hartochdom Milaan|Milaan]]<br><small>as gemalinne fan Loadewyk XII fan Frankryk</small>
| regear4                     = 
| amtsperioade4               = [[1499]] – [[1500]]<br>[[1500]] – [[1512]]
| foargonger4                 = 
| opfolger4                   = 
| funksje5                    = keninginne-gemalinne fan [[Keninkryk Napels|Napels]]<br><small>as gemalinne fan Loadewyk XII fan Frankryk</small>
| regear5                     = 
| amtsperioade5               = [[1501]] – [[1504]]
| foargonger5                 = 
| opfolger5                   = 
| webside                     = 
}}
'''Anna fan Bretanje''' ([[Frânsk]]: ''Anne de Bretagne''; [[Bretonsk]]: ''Anna Breizh''; [[Nantes]], [[25 jannewaris|25]] of [[26 jannewaris]] [[1477]] – [[Blois]], [[9 jannewaris]] [[1514]]) wie fan [[1488]] oant har [[dea]] [[hartoginne]] fan it (yn namme) doe noch ûnôfhinklike [[Hartochdom Bretanje]]. Hoewol't se der alles oan die dat yn har macht lei om 'e selsstannigens fan har heitelân te hanthavenjen, kaam Bretanje yn har tiid stevich yn 'e hannen fan it [[Keninkryk Frankryk]], dat it [[hartochdom]] yn [[1532]] [[Anneksaasje fan Bretanje|anneksearje]] soe. Njonken har regear ''[[suo jure]]'' oer Bretanje, wie Anna [[keninginne-gemalinne]] fan Frankryk, earst as de [[oarehelte]] fan [[Karel VIII fan Frankryk|Karel&nbsp;VIII]] en letter fan [[Loadewyk XII fan Frankryk|Loadewyk&nbsp;XII]]. Sy is de iennichste frou dy't twaris keninginne-gemalinne fan Frankryk west hat. Teffens wie se ûndere de [[Italjaanske Oarloggen]] keninginne-gemalinne fan [[Keninkryk Napels|Napels]] en hartoginne-[[gemalinne]] fan [[Hartochdom Milaan|Milaan]]. Yn Bretanje stiet Anna noch altyd yn heech oansjen as ien dy't it lân om 'e nocht tsjin 'e Frânsen besocht te ferdigenjen. Yn it tiidrek fan 'e [[tweintichste iuw]] waard se sadwaande in boechbyld fan it [[Bretonnen|Bretonske]] [[nasjonalisme]].

==Libben==
===Jonkheid===
Anna waard [[berne]] op [[25 jannewaris|25]] of [[26 jannewaris]] [[1477]] yn it [[Kastiel fan 'e Hartoggen fan Bretanje]] yn [[Nantes]], yn wat no it [[Frânske departemint]] [[Loire-Atlantique]] is. Hja wie it âldste [[bern (persoan)|bern]] fan [[hartoch]] [[Frâns&nbsp;II fan Bretanje]] en dy syn twadde [[oarehelte|frou]] [[Margareta fan Foix]]. In âlder [[healbruorke]], Jan, wie yn [[1463]] 58 [[dagen]] nei de berte kommen te [[ferstjerren]]. Anna hie in jongere [[suster]], Isabeau, dy't yn [[1478]] berne waard mar yn [[1490]] mei tolve jier ferstoar. Har [[mem]] ferstoar yn [[1486]], doe't Anna njoggen jier wie, en har [[heit]] kaam yn [[1488]] om by in fal fan syn [[hynder]], doe't se alve jier wie.

It wurdt wierskynlik achte dat Anna [[lêzen]] en [[skriuwen]] learde yn it [[Frânsk]] en faaks ek in bytsje yn it [[Latyn]]. Oars as wat wol oer har beweard wurdt, hie se gjin kunde fan it [[Gryksk]] of [[Hebriuwsk]] en spriek noch ferstie se it [[Bretonsk]], de nasjonale [[taal]] fan har heitelân. Mei troch it ier fuortfallen fan har [[âlden]], mar ek neffens wat foar lju fan har stân yn dy tiid wizânsje wie, waard Anna [[opfieding|grutbrocht]] troch in [[gûvernante]], [[Françoise fan Dinan]], [[frouwe]] fan [[Châteaubriant]] en troch har [[houlik]] [[grevinne]] fan [[Laval (Mayenne)|Laval]]. Dêrnjonken hie Anna ferskate [[privee-learaar]]s, ûnder wa har [[butler]] en [[hofdichter]] [[Jean Meschinot]], dy't har nei alle gedachten les joech yn [[dûns]]jen, [[sjongen]] en [[muzyk]].
[[File:Procuration_d'Anne_de_Bretagne_1_-_Archives_Nationales_-_AE-II-525.jpg|left|thumb|250px|In [[ferdrach]] dat op [[15&nbsp;febrewaris]] [[1490]] sletten waard troch Anna fan Bretanje mei [[kening]] [[Hindrik&nbsp;VII fan Ingelân]]. Undertekene troch Anna persoanlik en fersegele mei mar persoanlike [[segel (ring)|segel]].]]

===Erfdochter===
Anna har heit Frâns II wie hartoch wurden as opfolger fan syn [[omke]]s [[Jan V fan Bretanje|Jan&nbsp;V]] en [[Arthur III fan Bretanje|Arthur&nbsp;III]], dy't gjinien fan beiden manlike [[neikommeling]]en hiene. Frâns&nbsp;II wie sadwaande de lêste manlike [[telch]] út it [[slachte (famylje)|slachte]] [[Hûs Dreux-Montfort|Dreux-Montfort]]. Dat er sels ek gjin [[soan]]nen produsearre, wie, yn in tiid dat [[froulju]] net yn tel wiene, foar it ûnôfhinklike [[Hartochdom Bretanje]] in regelrjochte ramp, temear om't it [[Keninkryk Frankryk]] Bretanje as in soarte fan ôffalige provinsje seach dy't weromwûn wurde moast. Om fia Anna de erfopfolging fan syn laach feilich te stellen, liet Frâns&nbsp;II syn dochter op [[10&nbsp;febrewaris]] [[1486]] formeel as syn [[erfgenamt]]e erkenne troch de Steaten fan Bretanje. Sy waard dêrtroch offisjeel syn [[erfdochter]], wat har ta in tige oantreklike houlikspartij makke.

Frâns&nbsp;II, en nei syn dea Anna har [[fâd]]en, besochten dêrfan gebrûk te meitsjen troch [[houlikspolityk|sa'n geunstich mooglike man foar har te sykjen]], dy't sterk genôch wêze soe om 'e Frânsen bûten Bretanje te hâlden. Yn [[1480]], doe't se trije jier wie, waard se keppele oan [[Edwert V fan Ingelân]], de [[prins fan Wales]] en erfgenamt fan [[kening]] [[Edwert&nbsp;IV fan Ingelân]]. Mar koart nei de dea fan Edwert&nbsp;IV ferdwûn Edwert&nbsp;V spoarleas; men nimt oan dat er [[moard|út 'e wei romme]] is, mooglik yn opdracht fan syn [[omke]] en [[regint]], [[Richard III fan Ingelân|Richard&nbsp;III]]. 

Oare hege [[eallju]] oan wa't Anna efterinoar fersein waard, wiene [[keizer]] [[Maksimiliaan&nbsp;I fan it Hillige Roomske Ryk]], [[Alain&nbsp;I fan Albret]], [[Loadewyk XII fan Frankryk|Loadewyk, hartoch fan Orléans]] (in [[neef (famyljelid)|neef]] en rivaal fan 'e Frânske kening [[Karel VIII fan Frankryk|Karel&nbsp;VIII]]), [[Jan IV fan Châlon-Arlay|Jan&nbsp;IV fan Châlon-Arlay, prins fan Oranje]], en [[Edwert Stafford, 3e hartoch fan Buckingham]]. Eltse kear kaam der lykwols wol wat tusken; sa fûn Anna Alain fan Albret ôfstjitlik en wegere se in houlik mei him yn omtinken te nimmen, en waard de Ingelske kening [[Hindrik VII fan Ingelân|Hindrik&nbsp;VII]] troch de [[eksekuteur-testamintêr|eksekuteurs-testamintêr]] fan [[Hindrik Percy, 4e greve fan Noardumberlân]], [[omkeaping|omkocht]] om in houlik te beävensearjen tusken Buckingham en Percy syn dochter [[Eleönoara Percy, hartoginne fan Buckingham|Eleönoara]].
[[File:Anne_de_Bretagne.JPG|right|thumb|180px|It [[stânbyld]] fan Anna fan Bretanje yn 'e [[Jardin du Luxembourg]] yn [[Parys]].]]

===Oarloggen mei Frankryk en troansbestiging===
Yn [[1488]] sleat Frâns&nbsp;II yn wat neitiid bekend kommen is te stean as de [[Dwaze Oarloch]] (''la Guerre Folle'') in [[militêr bûnsgenoatskip]] mei oare fijannen fan Frankryk, te witten: [[keizer]] [[Maksimiliaan&nbsp;I fan it Hillige Roomske Ryk]], kening [[Ferdinand II fan Aragon]] en kening [[Hindrik VII fan Ingelân]]. Ferskate Frânske eallju, eardere bûnsgenoaten fan Frâns&nbsp;II út 'e [[Liga foar it Miene Goed]], joegen har by him. It leger fan 'e Bretonnen en harren bûnsgenoaten waard lykwols op [[28&nbsp;july]] [[1488]] troch de Frânsen ferpletterjend ferslein yn 'e [[Slach by Saint-Aubin-du-Cormier]]. Op [[10&nbsp;augustus]] wie Frâns&nbsp;II sadwaande twongen om it [[fernedering|fernederjende]] [[Ferdrach fan Verger]] te ûndertekenjen. Dêryn waard, njonken oare Bretonske konsesjes, fêstlein dat Frâns&nbsp;II fan dat stuit ôf foar in [[houlik]] fan syn dochters ferlet hie fan goedkarring fan 'e [[Frânske Kroan]].

Minder as in [[moanne (tiid)|moanne]] letter, op [[9&nbsp;septimber]], kaam Frâns&nbsp;II te [[ferstjerren]] by in [[ûngemak (aksidint)|ûngemak]], as gefoch wêrfan't Bretanje yn in nije krisis stoart waard. Dy soe útrinne op noch ien lêste [[Frânsk-Bretonske Oarloch]]. Doe't er nei syn fal fan it hynder yn it stjerren lei, liet Frâns syn dochter Anna [[ûnthjit]]te dat se har nea deljaan soe ûnder in Frânske oerhearsking fan Bretanje. Ek stelde er syn fertrouling [[Jan&nbsp;IV fan Rieux]], de [[maarskalk]] fan Bretanje, oan as Anna har [[fâd]]. Nei't se de Bretonske haadstêd Nantes ûntflechte wie omreden fan 'e twaspjalt mank har riejouwers oer hoe't it no mei har houlik moast, waard Anna op [[10&nbsp;febrewaris]] [[1489]] yn [[Rennes]] ta hartoginne ''[[suo jure]]'' fan Bretanje [[kroaning|kroane]].
[[File:Anne de bretagne.jpg|left|thumb|180px|Anna fan Bretanje nimt, as [[keninginne-gemalinne]] fan [[Keninkryk Frankryk|Frankryk]], in [[boek]] yn ûntfangst oer ferneamde [[froulju]].<br>(Skilderij fan [[Jean Perréal]].)]]

Mei trettjin jier [[troud]]e Anna op [[19&nbsp;desimber]] [[1490]] mei keizer [[Maksimiliaan&nbsp;I fan it Hillige Roomske Ryk]]. De [[houlik]]splechtichheid fûn plak yn 'e [[Katedraal fan Rennes]]. Maksimiliaan wie dêr fansels net yn eigen persoan by oanwêzich, om't it foar him fierstente tiidrôvjend en gefaarlik wie en reizgje hielendal ôf nei Bretanje. Ynstee wie it in [[houlik by folmacht]]. De Frânske Kroan wie net om goedkarring frege, wat ynbrek makke op it Ferdrach fan Verger. Los dêrfan soe der ek nea goedkarring foar sa'n houlik jûn wêze om't Maksimiliaan in swarde fijân fan Frankryk wie, en it houlik mei Anna him yn 'e praktyk hearsker oer Bretanje meitsje soe. It houlik waard dêrom yn Parys beskôge as in earnstige provokaasje. Noch helte minder wie foar Bretanje it feit dat it houlik sa'n minne timing hie: Maksimiliaan wie drok beset mei in problematyske troanopfolging yn it [[Keninkryk Hongarije (1301-1526)|Keninkryk Hongarije]], en syn [[Spanje|Spaanske]] bûnsgenoaten [[Ferdinand&nbsp;II fan Aragon]] en [[Isabella fan Kastylje]] hiene de hannen fol oan 'e ferovering fan it [[Emiraat Granada]].

Hoewol't sawol it [[Keninkryk Kastylje]] as it [[Keninkryk Ingelân]] troepekontinginten nei Bretanje stjoerden om it Bretonske leger mei fuort te sterkjen, hie net ien fan beide lannen op dat stuit ferlet fan in iepen oarloch mei Frankryk. Doe't yn 'e [[maityd]] fan [[1491]] in Frânsk leger ûnder [[Loadewyk&nbsp;II fan La Trémoille ]] Bretanje binnenfoel, koene de Bretonnen dan ek net folle oars dwaan as tebekwike. Oan 'e ein fan 'e [[simmer]] sloech La Trémoille [[belegering|belis]] foar Rennes, dat Anna har residinsje wie, en nei twa moannen koe de stêd it net langer hâlde. Op [[15&nbsp;novimber]] joech Rennes him oer en ried de Frânske kening [[Karel VIII fan Frankryk|Karel&nbsp;VIII]] de stêd binnen. De beide kanten yn 'e oarloch kamen it [[Ferdrach fan Rennes (1491)|Ferdrach fan Rennes]] oerien, wêrmei't de oarloch einige yn wat Anna krekt besocht hie foar te kommen: de folsleine oerhearsking fan Bretanje troch de Frânsen.
[[File:Loire_Indre_Langeais_tango7174.jpg|right|thumb|350px|In tablo mei [[waaksen byld]]en yn it [[Kastiel fan Langeais]], dat it [[houlik]] fan Anna fan Bretanje mei [[kening]] [[Karel&nbsp;VIII fan Frankryk]] foarstelt.]]

===Houlik mei Karel VIII===
Karel VIII wegere Anna har houlik mei Maksimiliaan&nbsp;I te erkennen en liet it annulearje, mei as argumint dat it nea [[konsummaasje|konsummearre]] wie (wat doedestiden neffens it kanonyk rjocht fan 'e [[Roomsk-Katolike Tsjerke]] grûn foar ûntbining fan in houlik wie). Nei't se alle útstelde houliken mei Frânske eallju ôfwiisd hie, waard Anna op [[17&nbsp;novimber]] [[1491]] [[ferloving|fersein]] oan kening Karel&nbsp;VIII sels. Doe waard se, eskortearre troch it Bretonske leger (om sjen te litten dat se sabeare frijwillich mei it houlik ynstimde), nei [[Langeais]] brocht. Anna tekene formeel protest oan tsjin 'e gong fan saken: se sei dat it houlik mei Karel&nbsp;VIII [[bigamy]] wie om't se al troud wie; se sei dat it foarnommen houlik net trochgean koe om't Karel sels al formeel fersein wie oan Maksimiliaan syn dochter [[Margareta fan Savoaye]]; en se sei dat it foarnommen houlik yllegaal wie om't de [[breid]] ûnwillich wie, sadat it delkaam op [[ferkrêfting]]. Neat holp, en de houliksplechtichheid dy't har ta de [[gemalinne]] fan Karel&nbsp;VIII makke, waard op [[6&nbsp;desimber]] by [[moarnsdage]] yn it [[Kastiel fan Langeais]] holden.

It houlik wie eins feitlik yllegaal oant [[paus]] [[Innosintius&nbsp;VIII]] it, yn ruil foar oansjenlike konsesjes fan Karel&nbsp;VIII, op [[15&nbsp;febrewaris]] [[1492]] falidearre. Tagelyk annulearre de paus doe ek formeel it houlik fan Anna mei Maksimiliaan, dêr't Karel sels it rjocht net ta hie om te dwaan. En hy joech in spesjale ûntheffing foar it houlik fan Anna mei Karel, dy't nedich wie om't se eins te nau oaninoar [[besibskip|besibbe]] wiene om trouwe te meien. Oangeande Bretanje wie yn it [[houlikskontrakt]] fêstlein dat de houlikspartner dy't it langst libje soe, it bestjoer oer it hartochdom behâlde soe. Der wie lykwols ek yn fêstlein dat, mocht Karel&nbsp;VIII sûnder manlike [[erfgenamt]]en komme te ferstjerren, Anna mei syn opfolger wertrouwe moast. Sa joech de Frânske Kroan himsels in reserve-opsje om dochs ta de [[anneksaasje]] fan Bretanje te kommen.
[[File:Blason_Anne_de_Bretagne_(1476-1514)_Reine_de_France.svg|left|thumb|180px|It [[wapen (heraldyk)|wapen]] fan Anna fan Bretanje, mei it wapen fan har [[oarehelte]]n (de Leeljes fan Frankryk) lofts en it wapen fan har [[heit]] (it [[harmeling (pelswurk)|harmelingen]] fjild fan Bretanje) rjochts.]]

Op [[8 febrewaris]] [[1492]] waard Anna by in plechtichheid yn 'e [[Katedraal fan Saint-Denis]] yn [[Saint-Denis (Seine-Saint-Denis)|Saint-Denis]], benoarden [[Parys]], troch [[André d'Espinay]], de [[aartsbiskop]] fan [[Bordeaux]], kroane ta [[keninginne-gemalinne]] fan Frankryk. Dat wie lykwols mar in formaliteit, mei't se as keninginne fan Karel&nbsp;VIII alhiel gjin macht yn Frankryk hie. Wannear't Karel fuort wie, lykas doe't er yn 'e [[Italjaanske Oarloggen]] focht, wie net Anna fan Bretanje, mar syn âldere [[suster]] [[Anna fan Franryk]] [[regintesse]] foar him yn 't plak. Karel naam, sa't doedestiden wenst wie, ek it regear oer it gebiet fan syn frou oer, dat yn Bretanje hie Anna ek neat mear te sizzen. Karel ferbea har sels om 'e [[aadlike titel|titel]] "hartoginne fan Bretanje" te brûken, wat ta oanhâldend en heechoprinnend [[rûzje|spul]] tusken harren late. Ek yn 'e priveesfear wie de ferhâlding tusken Anna en Karel min. Dat begûn al trochdat Anna, doe't se trouwe moast, demonstratyf twa [[bêd]]en meinaam: ien foar harsels en ien fan har [[brêgeman]]. Se wennen mar komselden op itselde plak, mar nettsjinsteande dat wie Anna it meastepart fan 'e tiid [[swierens|swier]] en brocht se yn harren sânjierrich houlik sân [[bern (persoan)|bern]] te wrâld, dy't lykwols allegearre deaberne waarden of mar koart libben. Anna wenne yn dy jierren yn 'e keninklike [[kastiel]]en fan [[Kastiel fan Amboise|Amboise]], [[Kastiel fan Loches|Loches]] en [[Kastiel fan Plessis|Plessis]], en as har man yn Itaalje focht, hold se ta yn [[Lyon]], [[Grenoble]] of [[Moulins (Allier)|Moulins]].

===Wer hartoginne fan Bretanje===
Doe't Karel VIII fan Frankryk op [[4&nbsp;april]] [[1498]] in ûngemak krige en stoar, wie Anna fan Bretanje 21 jier en hie se gjin libbene bern. Se kearde werom nei Bretanje, dêr't se sels it regear oer har hartochdom opnaam. Har earste dieden wiene om 'e [[trou]]we [[Filips fan Montauban]] wer [[kânselier]] te meitsjen, en [[Jan IV fan Châlon-Arlay|Jan&nbsp;IV fan Châlon-Arlay, prins fan Oranje]], oan te stellen as erflik [[luitenant-generaal]] fan Bretanje. Ek rôp se de Steaten fan Bretanje gear en joech se opdracht ta it slaan fan in [[goud]]en [[muntstik|munt]] mei har eigen likenis derop. Om har hinne sammele se in ferneamd fermidden fan [[dichter]]s, [[keunstner]]s en [[muzikant]]en, ûnder wa [[Publio Fausto Andrelini]], [[Jean Marot]], [[Johannes Ockeghem]], [[Antoine de Févin]], [[Loyset Compère]] en [[Jean Mouton]].
[[File:Duchesse_Anne_en_prière.png|right|thumb|180px|Anne fan Bretanje yn [[gebed]]. Miniatuer út 'e ''Grandes Heures d'Anne de Bretagne'' (sa. [[1503]]-[[1508]]).]]

===Houlik mei Loadewyk XII===
Trije dagen nei it ferstjerren fan Karel&nbsp;VIII trêden de betingsten fan syn houlikskontrakt mei Anna yn wurking: om't er sûnder manlike erfgenamten stoarn wie, moast Anna mei syn opfolger trouwe. Dy opfolger wie syn folle [[neef (famyljelid)|neef]] Loadewyk fan Orléans, dy't op 'e Frânske troan kaam as [[Loadewyk XII fan Frankryk|Loadewyk&nbsp;XII]]. It probleem wie dat dyselde al troud wie, nammentlik mei syn [[nicht (famyljelid)|nicht]] [[Jehanna fan Frankryk, hartoginne fan Berry]], in dochter fan kening [[Loadewyk XI fan Frankryk|Loadewyk&nbsp;XI]] en in [[suster]] fan Karel&nbsp;VIII. Op [[19&nbsp;augustus]] [[1498]] prate Anna yn [[Étampes]] mei Loadewyk ôf dat se mei him trouwe soe as it him slagge en lit syn houlik mei Jehanna binnen in jier annulearje. Dêr sette er fuortendaliks mei útein.

It is net dúdlik oft Anna dy ôfspraak makke om't se net oars koe, of dat it in taktyske set fan har wie yn 'e [[hope]] dat Loadewyk it net oprêde soe om syn houlik ûntbûn te krijen. As dat lêste it gefal wie, kaam hja bedragen út. Paus [[Aleksander VI (paus)|Aleksander&nbsp;VI]] liet him troch Loadewyk blykber maklik oertsjûgje fan 'e needsaak fan in ûntbining, want hy annulearre it houlik tusken Loadewyk en Jehanna noch foar de ein fan it jier. It houlik fan Anna mei Loadewyk&nbsp;XII koe sadwaande al op [[7&nbsp;jannewaris]] [[1499]] yn [[Nantes]] plakfine. In nije kroaningsseremoanje as keninginne-gemalinne fan Frankryk waard lykwols pas jierren letter holden, op [[18&nbsp;novimber]] [[1504]], op 'e nij yn 'e Katedraal fan Saint-Denis. 
[[File:Nantes_-_Anne_Bretagne_01.jpg|left|thumb|180px|It [[stânbyld]] fan Anna fan Bretanje yn [[Nantes]].]]

It nije houlikskontrakt ferskilde radikaal fan dat fan Anna har houlik mei Karel&nbsp;VIII. Hja wie no langer gjin bern mear, mar in keninginne-[[dûairiêre]], en hja wie wisberet om diskear erkenning ôf te twingen fan har rjochten as [[soeverein]] [[monarch]] fan Bretanje. Wat ek meispile wie dat Loadewyk&nbsp;XII nei't it skynt, oars as Karel&nbsp;VIII, [[smoarfereale]] op har wie, wat har folle mear macht joech yn harren [[relaasje (ynterpersoanlike bân)|relaasje]]. Sa koe it dat, hoewol't Loadewyk ''[[de facto]]'' de nije hearsker oer Bretanje waard, hy erkende dat sy eigentlik de hartoginne wie. De besluten dy't er naam liet er dêrom altyd útgean yn har namme. It houlikskontrakt omfette ek in [[klausule (bepaling)|klausule]] dat harren âldste dochter of twadde soan it Hartochdom Bretanje ervje soe. (De âldste soan soe nammentlik kening fan Frankryk wurde, dêr't froulju troch de [[Salyske Wet]] fan 'e troanopfolging útsletten wiene.) Dat wie lykwols in ôfspraak dêr't de Frânsen har nei Anna har dea net om bekroadzje soene.

Under har twadde houlik wenne Anna foar it meastepart op it [[Kastiel fan Blois]], dêr't har oanwêzichheid as hartoginne fan Bretanje rûnom merkber wie. Loadewyk sette de [[Italjaanske Oarloggen]] fan Karel&nbsp;VIII fuort en wûn dêrby de kroanen fan it [[Keninkryk Napels]] en it [[Hartochdom Milaan]], sadat Anna fan [[1501]] oant [[1504]] ek keninginne-gemalinne fan Napels wie en fan [[1499]] oant [[1500]] en fan [[1500]] oant [[1512]] ek hartoginne-gemalinne fan Milaan. Under har twadde houlik liet Anna foar har âldelju in [[prealgrêf]] bouwe yn 'e [[Katedraal fan Nantes]], dêr't nei har eigen ferstjerren ek har [[hert]] yn byset wurde soe, neffens wat se fêstlizze liet yn har [[testamint (akte)|testamint]]. 
[[File:Nicolas leclerc, jean de saint-priest (dis) e jean e louis lepère, carlo VIII e anna di bretagna visitano lione 1499.JPG|right|thumb|250px|In [[medalje]] mei it byltenis fan Anna fan Bretanje, slein ta eare fan har besyk oan [[Lyon]] yn [[1499]].]] 

As hartoginne ferdigene Anna de selsstannigens fan har heitelân fûleindich. Hja beävensearre in houlik foar har [[erfdochter]] [[Klaudia fan Frankryk|Klaudia]] mei de jonge Karel fan Eastenryk, de lettere [[Karel&nbsp;V]], sabeare om in Frânsk-Habsburchsk ferbûn te skeppen dat it Frânske súkses yn 'e Italjaanske Oarloggen bewissigje soe. It houlikskontrakt foar dy ferbyntenis waard op [[10&nbsp;augustus]] [[1501]] yn [[Lyon]] tekene troch [[Frâns fan Busleyden]], [[aartsbiskop]] fan [[Besançon]], [[Willem fan Croÿ]], [[Nikolaas fan Rutter]] en [[Pierre Lesseman]], de [[ambassadeur]]s fan [[Filips de Skiene]] (de heit fan Karel&nbsp;V). Doe't it letter wierskynlik waard dat Anna gjin manlike erfgenamt fuortbringe soe, liet Loadewyk&nbsp;XII de fersizzing lykwols ferbrekke om in houlik tusken Klaudia en syn eigen troanopfolger [[Frâns I fan Frankryk|Frâns fan Angoulême]] te regeljen. Om't Anna wol foar it ferstân hie dat sa'n houlik de definitive deastek foar de Bretonske ûnôfhinklikens wêze soe, wegere se oan har dea ta om dermei yn te stimmen. Ynstee woe se it houlik mei Karel&nbsp;V dochs trochsette of oars har twadde dochter [[Renée fan Frankryk|Renée]] mei it Hartochdom Bretanje beërvje.

It wie yn dyselde snuorje dat Loadewyk&nbsp;XII troch [[sykte]] in pear moannen it bêd hâlde moast. Anna brûkte dy tiid om in rûnreis troch Bretanje te meitsjen. Yn namme wie dat in [[pylgersreis]] by in rige [[hillichdom]]men lâns, mar eins moat it sjoen wurde as in [[polityk]] barren en in die fan ûnôfhinklikens wêrmei't se har eigen [[soevereiniteit]] oer it hartochdom krêft by sette woe. Fan [[juny]] oant en mei [[septimber]] [[1505]] die se yn triomf de iene nei de oare Bretonske stêd oan en besocht se plakken dêr't se noch nea west hie, wylst se hieltyd mei in protte pracht en preal ûnthelle waard troch har [[lienlju]].
[[File:Basilique_Saint-Denis_Louis_XII_Anne_de_Bretagne_tombeau.jpg|left|thumb|250px|It [[prealgrêf]] fan [[Loadewyk&nbsp;XII fan Frankryk]] en Anna fan Bretanje yn 'e [[Katedraal fan Saint-Denis]] yn [[Saint-Denis (Seine-Saint-Denis)|Saint-Denis]].]]

===Ferstjerren en begraffenis===
Utput troch in grut tal kearen [[swierens|swier]] west en hast likefolle [[miskream]]men krigen te hawwen, kaam Anne fan Bretanje op [[9&nbsp;jannewaris]] [[1514]] omtrint seis oere [[moarn (deidiel)|moarns]] oan in [[nierstien]]oanfal te [[ferstjerren]] yn it [[Kastiel fan Blois]]. Dat wie likernôch twa wiken foar wat har 37e [[jierdei]] west hawwe soe. Hja waard [[begroeven]] yn 'e [[Katedraal fan Saint-Denis]], by in plechtichheid dy't 40&nbsp;dagen duorre, sels foar in keninginne útsûnderlike lang. Har [[hert]] waard út har [[stoflik omskot]] nommen en yn in [[goud]]en [[relikwarium]] pleatst, dat oerbrocht waard de [[Katedraal fan Nantes]] om byset te wurden yn it [[grêf]] fan har âldelju. 

Nei de [[Frânske Revolúsje]] waard it grêf fan Anna fan Bretanje en Loadewyk&nbsp;XII op [[18&nbsp;oktober]] [[1793]] ûntwijd, wêrby't harren stoflike omskotten yn in [[massagrêf]] smiten waarden. It prealgrêf waard foar in grut part rêden troch [[Alexandre Lenoir]], dy't it fan [[1795]] ôf bewarre yn it Museum fan Frânske Monuminten foar't it ûnder de [[Restauraasje fan it Hûs Boerbon]] yn [[1830]] werompleatst waard yn 'e Katedraal fan Saint-Denis. It relikwarium mei it hert fan Anna fan Bretanje waard yn [[1792]] opgroeven as ûnderdiel fan 'e [[ynbeslachname]] fan alle [[ealmetaal|ealmetalen]] fan 'e [[Roomsk-Katolike Tsjerke]], dy't útfierd waard yn opdracht fan 'e [[Nasjonale Konvinsje (Frankryk)|Nasjonale Konvinsje]]. It waard lege en opstjoerd nei Parys om omsmolten te wurden, mar it bedarre ynstee yn 'e [[Nasjonale Bibleteek fan Frankryk]], dêr't it bewarre waard om yn [[1819]] werombrocht te wurden nei Nantes. Sûnt hat it dêr yn ferskate [[museä]] te bewûnderjen west, fan [[1896]] ôf yn it [[Musée Dobrée]].
[[File:Coeur_Anne.JPG|right|thumb|250px|It [[goud]]en [[relikwarium]], dat makke waard foar it [[hert]] fan Anna fan Bretanje.]]

==Neisleep==
Yn har [[testamint (akte)|testamint]] hie Anna fan Bretanje fêstlizze litten dat se it Hartochdom Bretanje neiliet oan har twadde dochter Renée, mar dat waard negearre troch har man Loadewyk&nbsp;XII, dy't it hartochdom taparte oan harren âldste dochter Klaudia. Dyselde waard [[úthylkjen|úthylke]] oan Frâns fan Angoulême, dy't yn [[1515]], in jier nei Anna har dea, op 'e Frânske troan kaam as [[Frâns I fan Frankryk|Frâns&nbsp;I]]. By it ferstjerren fan Klaudia yn [[1524]], krige Frâns&nbsp;I sadwaande Bretanje yn 'e hannen, en yn [[1532]] fierde er formeel de Frânske [[anneksaasje fan Bretanje]] troch.

==Bern en fierdere neiteam==
Ut it earste houlik fan Anna fan Bretanje, mei [[Karel VIII fan Frankryk]], kamen sân [[bern (persoan)|bern]] fuort:
*[[Karel Orland fan Frankryk|Karel Orland]], berne op [[11 oktober]] [[1492]]. In sûn jonkje, it iennichste dat Anna ea krige, dat lykwols op [[16&nbsp;desimber]] [[1495]] mei trije jier oan 'e [[mûzels]] kaam te ferstjerren. Begroeven yn 'e [[Katedraal fan Tours]].
*Frâns, in deaberne jonkje yn [[augustus]] [[1493]]. 
*In nammeleas, deaberne dochterke yn [[maart]] [[1494]].
*In nammeleas, deaberne dochterke yn [[maart]] [[1495]].
*Karel, berne op [[8 septimber]] [[1496]], mar krapoan fjouwer wiken letter ferstoarn op [[2&nbsp;oktober]] [[1496]].
*Frâns, berne yn [[july]] [[1497]], mar in pear oeren nei de berte ferstoarn.
*Anna, berne op [[20&nbsp;maart]] [[1498]], mar dyseldichste deis noch ferstoarn.
[[File:Loire_Indre_Tours6_tango7174.jpg|right|thumb|250px|It prealgrêf fan Karel Orland en Karel, twa soannen fan Anna fan Bretanje mei [[Karel&nbsp;VIII fan Frankryk]], yn 'e [[Katedraal fan Tours]].]]

Under har twadde houlik mei [[Loadewyk XII fan Frankryk]] rekke Anna nochris njoggen kear [[swierens|swier]]:
*[[Klaudia fan Frankryk|Klaudia]], berne op [[13 oktober]] [[1499]], dy't har mem letter opfolge as hartoginne fan Bretanje en teffens keninginne-gemalinne fan Frankryk wie as de frou fan kening [[Frâns I fan Frankryk|Frâns&nbsp;I]]. Hja stoar mei 24 jier op [[20&nbsp;july]] [[1524]].
*In [[miskream]] yn [[1500]].
*In deaberne jonkje op [[21 jannewaris]] [[1503]].
*In miskream ein [[1503]].
*In miskream yn [[1505]].
*In miskream yn [[1508]].
*In miskream yn [[1509]].
*[[Renée fan Frankryk|Renée]], berne op [[25&nbsp;oktober]] [[1510]]. Hja troude letter mei [[Herkules II d'Este]], hartoch fan [[Hartochdom Ferrara|Ferrara]]. Sy wie it iennichste fan 'e bern fan Anna fan Bretanje dat ridlik âld waard, mei't se stoar op [[12&nbsp;juny]] [[1574]], doe't se 63 jier wie.
*In deaberne jonkje yn [[jannewaris]] [[1512]].

Fia har [[beppesizzer]] [[Margareta fan Frankryk, hartoginne fan Berry]] (de jongste dochter fan har dochter Klaudia) is Anna fan Bretanje de [[foarmem]] fan [[Fiktor Emanuël, prins fan Napels]], de hjoeddeistige [[troanpretindint]] fan [[Itaalje]]. Fia har [[oerbeppesizzer]] [[Klaudia fan Frankryk, hartoginne fan Loataringen]] (in dochter fan [[Hindrik&nbsp;II fan Frankryk]]) is Anna ek de foarmem fan [[Karl von Habsburg]], de hjoeddeistige troanpretindint fan [[Eastenryk]].

==Foarâlden fan Anna fan Bretanje==
<center>{{ahnentafel-compact5
|style=font-size: 90%; line-height: 110%;
|border=1
|boxstyle=padding-top: 0; padding-bottom: 0;
|boxstyle_1=background-color: #bdf;
|boxstyle_2=background-color: #bbf;
|boxstyle_3=background-color: #dcf;
|boxstyle_4=background-color: #dbf;
|boxstyle_5=background-color: #daf;
|1= 1. '''Anna, hartoginne fan Bretanje'''
|2= 2. [[Frâns II fan Bretanje|Frâns II, hartoch fan Bretanje]]
|3= 3. [[Margareta fan Foix|Margareta fan Foix, hartoginne fan Bretanje]]
|4= 4. [[Richard fan Étampes|Richard fan Bretanje, greve fan Étampes]]
|5= 5. [[Margareta fan Vertus|Margareta fan Orléans, grevinne fan Vertus]]
|6= 6. [[Gaston IV, greve fan Foix]]
|7= 7. [[Eleönoara fan Navarra|Eleönoara, keninginne fan Navarra]]
|8= 8. [[Jan IV fan Bretanje|Jan IV, hartoch fan Bretanje]]
|9= 9. [[Jehanna fan Navarra, keninginne fan Ingelân]]
|10= 10. [[Loadewyk I, hartoch fan Orléans]]
|11= 11. [[Valentina Visconti, grevinne fan Vertus]]
|12= 12. [[Jan I, greve fan Foix]]
|13= 13. [[Jehanna fan Albret|Jehanna, frouwe fan Albret]]
|14= 14. [[Jan II fan Aragon|Jan II, kening fan Aragon]]
|15= 15. [[Blanche I fan Navarra|Blanche I, keninginne fan Navarra]]
|16= 16. [[Jan fan Montfort, hartoch fan Bretanje]]
|17= 17. [[Jehanna fan Flaanderen, hartoginne fan Bretanje]]
|18= 18. [[Karel II fan Navarra|Karel II, kening fan Navarra]]
|19= 19. [[Jehanna fan Valois, keninginne fan Navarra|Jehanna fan Frankryk, keninginne fan Navarra]]
|20= 20. [[Karel V fan Frankryk|Karel V, kening fan Frankryk]]
|21= 21. [[Jehanna fan Boerbon|Jehanna fan Boerbon, keninginne fan Frankryk]]
|22= 22. [[Gian Galeazzo Visconti|Gian Galeazzo Visconti, hartoch fan Milaan]]
|23= 23. [[Isabella fan Vertus|Isabella fan Valois, grevinne fan Vertus]]
|24= 24. [[Archambaud fan Grailly|Archambaud fan Grailly, boarchgreve fan Castillon]]
|25= 25. [[Isabella fan Foix|Isabella, grevinne fan Foix]]
|26= 26. [[Karel I fan Albret|Karel I, hear fan Albret]]
|27= 27. [[Marije fan Sully|Marije, frouwe fan Sully]]
|28= 28. [[Ferdinand I fan Aragon|Ferdinand I, kening fan Aragon]]
|29= 29. [[Eleönoara fan Alburquerque|Eleönoara, grevinne fan Alburquerque]]
|30= 30. [[Karel III fan Navarra|Karel III, kening fan Navarra]]
|31= 31. [[Eleönoara fan Kastylje|Eleönoara fan Kastylje, keninginne fan Navarra]]
}}</center>

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Anne_of_Brittany ''References'', op dizze side].
----
{{commonscat|Anne of Brittany}}
}}

[[Kategory:Hartoch fan Bretanje]]
[[Kategory:Bretonsk persoan]]
[[Kategory:Gemaal fan in monarch fan Frankryk]]
[[Kategory:Gemaal fan in kening fan Napels]]
[[Kategory:Gemaal fan in hartoch fan Milaan]]
[[Kategory:Frânsk persoan fan Italjaansk komôf]]
[[Kategory:Frânsk persoan fan Baskysk komôf]]
[[Kategory:Frânsk persoan fan Lúksemboarchsk komôf]]
[[Kategory:Frânsk persoan fan Aragoneesk komôf]]
[[Kategory:Persoan fan Savoaisk komôf]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1477]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 1514]]