Alphonse Daudet

Alphonse Daudet

Alphonse Daudet (Nîmes, 13 maaie 1840 - Parys, 17 desimber 1897) wie in Frânsk skriuwer. Doe't er sân jier wie ferhuze er om tragyske redenen nei Noard-Frankryk. Hy hat wenne oan it Place des Vosges 8 yn Parys. Trochdat er jong twongen is om te ferhúzjen hat er wierskynlik in romantisearre byld foarme fan de Súd-Frânske Provence.

Jonge jierren

Alphonse Daudet waard berne yn Nîmes. Syn famylje fan heite en memme kant hearde ta debourgeoisie. Heit, Vincent Daudet, wie in sidefabrikant — in man dy't in soad tsjinslach en mislearrings kind hat. Alphonse wie in skûltsjemakker en hie in tryste jeugd. Yn 1856 ferliet er Lyon, dêr't er nei skoalle gie en waard skoalmaster yn Alès, Gard, yn Súd Frankryk. Hy koe der min oer. Lykas Charles Dickens, hat er letter sein dat er moannen nei syn ûntslach noch mei ôfgriis wekker waard út dreamen wêryn't er wer foar de klasse stie.

Op 1 novimber 1857 hâlde er op mei lesjaan en naam er syn taflecht by syn trije jier âldere broer Ernest Daudet, dy't as sjoernalist yn Parys troch de tiid besocht te kommen. Alphonse begûn te skriuwen en syn gedichten waarden útbrocht yn in lytse bondel, Les Amoureuses (1858), dy't goed ûntfogen waard. Hy krige wurk by Le Figaro, ûnder de enerzjike redakteur Cartier de Villemessant, skreau twa of trije toanielstikken, en krige starichoan erkenning yn it literatuer leafhawwend fermidden. Hy waard sjoen as orzjineel en in belofte foar de takomst. Morny, Napoleon III syn machtige minister, beneamde him as ien fan sekretarissen — in baan dy't er oant Morny's dea yn 1865 hâlde soe— en dy't him in goed ynkommen besoarge.

De mûne by Fontvieille

Literêre karriêre

Yn 1866 waarden de Brieven fan myn mûne, skreaun yn Clamart by Parys , tige wurdearre troch it publyk; hy ferwiisde dêryn nei in beskate mûne yn Fontvieille, Provence. De earste fan syn wat langere boeken, Le petit chose (1868), feroarsake lykwols net sa'n sensaasje by de lêzer. It is in ferhaal dêr't Daudet in protte út syn jeugd yn ferwurke, elegant ferteld, mei in soad patos. It jier 1872 brocht it ferneamde Aventures prodigieuses de Tartarin de Tarascon, en de trije-akter L'Arlésienne; mar syn Fromont jeune et Risler aîné (1874) ferôvere fuortendaliks de wrâld. Hy rekke dêrmei in gefoelige snaar, en it wie wat nijs yn de Frânske literatuer. Hy skiep libbene en dochs typyske karakters yn it stik.

Jack (1876), in roman oer in ûnecht bern en in martelaar fan syn selssuchtige mem, makke wer djippe yndruk en befêstige it byld dat men fan Daudets lêste wurk krige hie. Fan doe ôf wie er fan súkses fersekere, roman nei roman waard publisearre, Le Nabab (1877), Les Rois en exil (1879), Numa Roumestan (1881), Sapho (1884), L'Immortel (1888). Ut en troch ferskynden toanielstikken, Trente ans de Paris (1887) en Souvenirs d'un homme de lettres (1888). Dizze stikken, mei de trije Tartarin-romans, Tartarin de Tarascon, Tartarin sur les Alpes, Port-Tarascon, en de te bewûnderjen koarte ferhalen, meast noch skreaun foar't er ferneamd en begoedige rekke, foarmen syn libbenswurk, it wurk dat de tiid trochstean soe.

Daudet hat him faak ferdigenje moatten tsjin it ferwyt dat syn wurk in soad op dat fan Dickens like. Letterkundigen fine yndie in protte oerienkomsten yn de geast en wize fan skriuwen. Wat grif wol orzjineel is, is syn styl, dy't impressionistysk neamd wurde mei. In styl fol fan ljocht en kleur en libben, sûnder de drûge beskriuwings dy't de âldere literatuer faak sa eigen wie. It liket fierder dat it skriuwen Daudet maklik fallen wie, net as by bygelyks de Bruorren de Goncourts, waarns styl fan skriuwen folle dreger oerkomt en mear ynspanning tinken docht. Emile Zola fûn Daudet en syn wurk fol fan lokkige fynsten en 'sjarmant'. Daudet wie goed befreone mei Edmond de Goncourt (dy't by him yn 'e hûs stoar), mei Flaubert, en Zola. (Ivan Toergenjev hie er ek kunde oan.) Lykas syn literêre kunde kin er in naturalistysk skriuwer neamd wurde. Syn eigen ûnderfinings, syn fermidden, syn freonen, publike figueren út it Paryske libben, in rike boarne foar syn wurk, men kin se allegearre, bewurke en ferlibbene, yn syn wurk tsjinkomme. L'Immortel is in bittere oanfal op de ferheven en grutske Académie française, dêr't er nea ta beheard hat.

Daudet skreau in stikmannich aardige ferhalen foar bern, sa as "La Belle Nivernaise," it ferhaal fan in âlde boat en har bemanning.

Yn 1867 boaske Daudet mei Julia Allard, dy't bekend wie fan Impressions de nature et d'art (1879), L'Enfance d'une Parisienne (1883), en wat literêre stúdzjes ûnder de skûlnamme "Karl Steen."

Daudet wie har net trou en krige ek syfilis, sa as in mear skriuwers yn dy tiid. Mei tolve jier hie er syn earste seksuele kontakt en yn syn houlik sliepte er mei de mêtresses fan syn freon. Daudet hat ferskate pynlike behannelings en operaasjes útstean moatten foar syn syfilis, dy't him úteinlik dochs ferlamje soe.

Daudet stoar yn Parys op 16 desimber 1897 en kaam te hôf op Père Lachaise.

Félibrige

Daudet rekke befreone mei de Súd-Frânske skriuwer Frédéric Mistral en gie by syn genoatskip fan skriuwers en dichters, Félibrige; meiinoar woene sy de âlde súdfrânske taal, it Oksitaansk, nij libben ynblaze.

Fontvieille

Daudet hat in pear kear by syn famylje op it lytse kastiel Montauban yn it doarp Fontvieille útfanhûs west. Dêrom stiet der yn Fontvieille ('de âlde boarne') net allinne in stânbyld, mar binne der ek ferskate winkels nei him neamd.

Mûne

Yn Fontvieille stiene ferskate mûnen. Yn syn ferhaal "Les lettres de mon moulin", 'De brieven fan myn mûne', hat er dy faaks foar eagen hân, mar syn winsk om yn in mûne te wenjen is nea útkaam.

Bekendheid

Daudet wie by syn libben net sa bekend as syn Provinsaalske freon Mistral. Dochs wurdt Daudet wol de ambassadeur fan de Provence neamd; in protte strjitten en skoallen yn Súd-Frankryk binne nei him neamd. Wylst Mistral tsjintwurdich hast net mear lêzen wurdt, is Daudet yn 't generaal noch wol bekend. Ferskate boeken fan syn hân wurde op skoallen noch besprutsen.

Wichtich wurk

Romans (mei útjouwer)

• Le Roman du chaperon rouge, Michel Lévy, 1862
• Le Petit Chose, Hetzel, 1868
• Tartarin de Tarascon, 1872
• Fromont jeune et Risler aîné, Le Bien Public, 1874
• Jack, Dentu, 1876
• Le Nabab, Charpentier, 1877
• Sapho, Charpentier, 1884
• Notes sur la vie, Charpentier, 1899

Ferhalen en novellen

• Lettres de mon moulin, 1870
• Contes du lundi, 1873

Novellen

• Promenades en Afrique (Le Monde illustré, 27 desimber 1862)
• s:Lettres de mon moulin - ''La Mule du pape'' (Le Monde illustré, 3 en 10 jannewaris 1863)
• Le Bon Dieu de Chemillé qui n'est ni pour ni contre (légende de Touraine, L'Événement, 21 july 1872
• Le Singe (L'Événement, 12 augustus 1872, Online tekst)
• Le Père Achille (L'Événement, 19 oktober 1872, Tekst online)
• Salvette et Bernadou (Le Bien public, 21 jannewaris 1873
• Le Cabecilla (Le Bien public, 22 april 1873
• Wood'stown, fantastysk ferhaal (Le Bien public, 27 maaie 1873),
• La Dernière Classe

l' homme a la cervelle d or

Teater

• La Dernière Idole, drama, mei Ernest Lépine. Parys, Théâtre de l'Odéon, 4 febrewaris 1862. Op it repertôre fan Comédie-Française yn 1904.
• Les Absents, musique de Poise. Parys, Théâtre national de l'Opéra-Comique, 26 oktober 1864.
• L'Œillet blanc, mei Ernest Lépine. Parys, Théâtre-Français, 8 april 1865.
• Frère aîné, mei Ernest Lépine. Parys, Théâtre du Vaudeville, 19 desimber 1867
• Lise Tavernier. Parys, Théâtre de l'Ambigu, 29 jannewaris 1872.
• L'Arlésienne, teaterstik yn trije aktes, neffens de novelle fan Daudet, muzyk fan Georges Bizet. Parys, Théâtre du Vaudeville, oktober 1872
• Fromont jeune et Risler aîné, oanpast neffens de roman fan Daudet, troch Daudet en Belot. Parys, Théâtre du Vaudeville, 16 septimber 1876
• Jack, nei de roman fan Daudet. Parys, Théâtre de l'Odéon, 11 jannewaris 1881.
• Le Nabab. Parys, Théâtre du Vaudeville, 30 jannewaris 1880.