Besjoch de boarne foar Wynmûnepark

[[Ofbyld:Middelgrunden wind farm 2009-07-01 edit filtered.jpg|thumb|Wynmûnepark ''Middelgrunden'' yn de Sont. De ôfstân tusken de turbinen bedraacht 180 meter]]
[[Ofbyld:Roscoe Wind Farm in West Texas.jpg|thumb|''Roscoe Wind Farm'' yn it westen fan Teksas]]
In '''wynmûnepark''', '''wynmolepark''' of '''wynpark''' (yn it [[Ingelsk]]: ''Wind farm'') is in samling fan trije of mear [[wynturbine]]n ornearre om [[wynenerzjy]] op te wekjen. Wynmûneparken kinne yn grutte ferskille. Sa binne der parken mei in stikmannich wynmûnen en parken mei hûnderten wynmûnen. Der wurdt in grut ûnderskie makke tusken wynmûneparken op lân (''onshore'') en wynmûneparken op see (''offshore'').

Wynmûneparken komme in soad foar yn de [[Feriene Steaten]], [[Jeropa]], [[Sina]] en [[Yndia]]. It grutste wynmûnepark op lân is de Gansu Wynmûnepark yn Sina mei in fermogen fan likernôch 8.000 [[Watt (ienheid)|megawatt]], mei de bedoeling om 20.000 megawatt te berikken yn [[2020]]. Yn [[desimber]] 2020 wie de ''Hornsea Wind Farm'' yn it [[Feriene Keninkryk]] mei in fermogen fan 1.218 megawatt it grutste wynmûnepark op see. De grutte fan de yndividuele wynturbinen nimt stadichoan ta om mear enerzjy op te wekjen. Dêrtroch binne der minder wynturbinen nedich om itselde fermogen op te wekjen. 

Om't wynmûneparken gjin [[branje]] nedich binne, hawwe se minder ynfloed op it [[miljeu]] as oare foarmen fan it opwekjen fan enerzjy. Der is lykwols genôch [[krityk]] op bygelyks harren ynfloed op it [[lânskip]] en op it útsicht - [[hoarizonfersmoarging]]. Om goed te funksjonearjen moatte wynturbinen fier genôch faninoar ôf stean en dêrmei steane se dus suver ferspraat oer it [[plattelân]], itjinge liede kin ta "yndustrialisaasje fan it plattelân", gefolgen foar de [[habitat]] fan [[bisten]] en it ôfnimmen fan it [[toerisme]]. Guon tinke sels dat wynmûnen ynfloed hawwe op de sûnens fan de minske; lykwols, de measte ûndersikers wize dat ôf en neame soks [[pseudowittenskip]] - wynturbinesyndroom.

== Untwerp en lokaasje ==
[[Ofbyld:Windkraftanlagen in Deutschland.png|thumb|Wynmûneparken yn Dútslân]]
[[Ofbyld:United States Wind Resources and Transmission Lines map.jpg|thumb|Wynatlas fan de Feriene Steaten]]
[[Ofbyld:Windmills and Sailboats on the Ocean 4890300941.jpg|thumb|In bûgde line by Kopehagen]]
De lokaasje fan in wynmûnepark komt noch al krekt om in sa goed mooglik rendemint te heljen. Fan belang binne: plak mei in soad wyn, tagong ta it elektrysk net, tagong ta it park sels en pleatslike stroomprizen.

Mei in hurde trochsneed wynfaasje sil in wynturbine mear enerzjy opwekje, dus plakken mei yn trochsneed in soad wyn binne gaadlik foar ûntjouwings fan wynmûneparken. Dêr stiet foaroer dat by sterke wynpûsters en turbulinsje sterkere, en dus djoerdere, wynturbinen nedich binne. Dêrom wurdt der dan ek wol de foarkar oan jûn en sykje plakken mei in konstante wyn mei lege turbulinsje.

Om in plak mei konstante wyn te sykjen is in plak nedich mei min mooglik behinderings, sa as bergen, beammen, gebouwen, ensfth. Flak lân is dêr dus gaadlik foar. De wynfaasje is lykwols heger op hegere plakken. Op hûnderten meters boppe seenivo nimt de wynkrêft lykwols ôf omreden de tinnere luchtdruk.

Berchpassen waarden gauris brûkt foar it oanlizzen fan wynmûneparken, benammen yn de [[Feriene Steaten]]. De bergen foarmje in lijte foar de wyn dy't oer de berchpassen en troch [[delling]]s en kleauwen hinne sûgd wurdt. Dêrom is der gauris hurde wyn op dy plakken en binne dus gaadlik foar wynmûneparken. Yn de [[1980-er jierren]] binne der yn de Feriene Steaten, benammen yn [[Kalifornje]], in soad parken mei hûnderten wynturbinen op berchpassen boud. Fan dy wynmûneparken hawwe ûntwikkelers in soad oer de effekten fan turbulinsje en de ôfstân tusken de turbinen leard, dy't earder noch net ûndersocht waarden. 

Hjoed-de-dei wurde plakken fûn troch middel fan in [[wynatlas]], dêr't plakken fûn wurde kinne mei yn trochsneed in soad wyn. Op de lokaasje dy't fûn wurdt, wurde de wynfaasje en rjochtings metten mei [[anenometer]]s en [[wynwizer]]s. It sammeljen fan de ynformaasje fan in spesifyk plak duorret likernôch in jier en is fan krúsjaal belang om te bepalen om in projekt te finansierjen. 

Wichtich yn it ûntwerp fan in wynmûnepark is de ôfstân tusken de turbinen. Hoe tichter se byinoar stean, hoe mear se in behindering fan inoar foarmje. Derfoaroer stiet dat mei de gruttere ôfstannen tusken de turbinen, mear lân, paden en kabels nedich binne. Dêrtroch ferskille de grutte fan de wynmûnen it park. Oer it algemien wurdt der foar in ôfstân fan seis kear de rotordiameter fan in turbine tusken de turbinen oanrekomandearre. By in rotordiameter fan 80 meter is de ôfstân tusken twa wynturbinen dus 480 meter.

Troch skaalfergrutting en oantal falle wynmûnen hieltyd mear op yn it lânskip. Yn [[Nederlân]] stie yn de 1970-er en 1980-er jierren hjir en dêr in wynmûne, almeast by in [[pleats]]. De hichte foel doe noch net sa op en waard suver as in part fan it lânskip sjoen. Fan 1975 ôf is de trochsneed mêsthichte tanommen fan likernôch tweintich meter oant fan guon wol hast twahûndert meter, dus heger as de [[Avérotoer]] yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]].

Mei it heger wurden fan de turbinen wurdt erkend dat wynnmûneparken selsstanige lânskiplike eleminten binne, dy't dus ek yn it lânskip ynpast wurde moatte. Plannen foar wynmûneparken, dy't it lânskip fan in streek dominearje sille, krije dan ek wol in soad tsjinstân fan pleatslike bewenners.

Foarbylden fan patroanen om turbinen del te setten binne:

* rjochte line
* bûgde line
* ferskate rjochte linen
* in beskaat raster, dêr't de turbinen der as in kompakte groep by útsjen
* it folgjen fan in besteand objekt lykas in [[autodyk]] of in [[Kanaal (wetterwei)|kanaal]]

== Finansiering ==
Wynmûneparken wurde finansiere troch inkelde grutte ynvestearders of troch in projektfinansiering, dêr't troch it stiftsjen fan in [[closed-end fund]] de ynvestearders as oandielhâlders mei eigen kapitaal, dy't almeast mei in bankliening garandearre wurdt, finansiere. Ynvestearders besteane út gewoane boargers, dy't gauris yn in BV as oandielhâlders yn in wynpark ynvestearje en grutte ynvestearders sa as banken en ynternasjonale konserns dy't yn wynparken op see ynvestearje. 

== Op lân ==
[[Ofbyld:Gansu.Guazhou.windturbine farm.sunset.jpg|thumb|Gansu Wynmûpark yn Sina is it grutste wynpark yn de wrâld mei in fermogen fan krapoan 8.000 MW]]
[[Ofbyld:Alta Wind Energy Center from Oak Creek Road.jpg|thumb|''Alta Wind Energy Center'' yn Kalifornje]]
[[Ofbyld:Shepherds Flat Wind Farm 2011.jpg|thumb|''Shepherd Flats Wind Farm'' boppe de kleau fan de rivier de [[Kolumbia (rivier)|Kolumbia]] yn [[Oregon]]]]
[[Ofbyld:Fântânele-Cogealac Wind Farm 2011.jpg|thumb|''Fântânele-Cogealac'' yn Roemeenje]]
It earste wynmûnepark yn de wrâld waard yn desimber 1980 yn it suden fan de [[Amerikaanske steaten|Amerikaanske steat]] [[New Hampshire]] boud en bestie út tweintich turbinen mei in totaal fermogen fan 0,6 megawatt.

{| class="wikitable"
|+ Grutste wynmûneparken op lân
|-
! Wynmûnepark !! Fermogen<br><small>(yn [[Watt (ienheid)|megawatt]])</small> !! Lân
|-
| ''Gansu'' || 7.965 || {{Flagge CN}} [[Sina]]
|-
| ''Zhang Jiakou'' || 3.000 || {{Flagge CN}} [[Sina]]
|-
| ''Urat Zhongqi'', Bayan Nur || 2.100 || {{Flagge CN}} [[Sina]]
|-
| ''Hami Wind Farm'' || 2.000 || {{Flagge CN}} [[Sina]]
|-
| ''Damao Qi'', Baotou City || 1.600  || {{Flagge CN}} [[Sina]]
|-
| ''Alta Wind Energy Center'', [[Kalifornje]] || 1.547 || {{Flagge US}} [[Feriene Steaten]]
|-
| ''Windpark Jaialmer'' || 1.064 || {{Flagge IN}} [[Yndia]]
|-
| ''Fosen Wind'' || 1.057<br>277 turbinen || {{Flagge NO}} [[Noarwegen]]
|-
| ''Western Spirit'', [[Nij-Meksiko]] || 1.050 || {{Flagge US}} [[Feriene Steaten]]
|-
| ''Hongshagang'', Minqin County || 1.000 || {{Flagge CN}} [[Sina]]
|-
| ''Kailu'', Tongliao || 1.000 || {{Flagge CN}} [[Sina]]
|-
| ''Chengde'' || 1.000 || {{Flagge CN}} [[Sina]]
|-
| ''Shepherds Flats Wind Farm'', [[Oregon]] || 845 || {{Flagge US}} [[Feriene Steaten]]
|-
| ''Roscoe Wind Farm'', [[Teksas]] || 782 || {{Flagge US}} [[Feriene Steaten]]
|-
| ''Horse Hollow'', [[Teksas]] || 736 || {{Flagge US}} [[Feriene Steaten]]
|-
| ''Tehachapi Pass'', [[Kalifornje]] || 690 || {{Flagge US}} [[Feriene Steaten]]
|-
| ''Capricorn Ridge'', [[Teksas]] || 663 || {{Flagge US}} [[Feriene Steaten]]
|-
| ''San Gorgonio Pass'', [[Kalifornje]] || 619 || {{Flagge US}} [[Feriene Steaten]]
|-
| ''Altamont Pass'', [[Kalifornje]] || 606 || {{Flagge US}} [[Feriene Steaten]]
|-
| ''Fowler Ridge'', [[Indiana]] || 600 || {{Flagge US}} [[Feriene Steaten]]
|-
| ''Fântânele-Cogealac'' || 600 || {{Flagge RO}} [[Roemeenje]]
|-
| ''Sweetwater'', [[Teksas]] || 585 || {{Flagge US}} [[Feriene Steaten]]
|-
| ''Zarafara'' || 545 || {{Flagge EG}} [[Egypte]]
|}

Fan wynmûneparken op lân yn  heuvel- en bercheftige geaen wurde de turbinen ornaris op heuvel- of berchrêgen trije kilometer fan de kust ôf pleatst. Dat wurdt dien om de measte wyn op te fangen, om't dy oer in heuvel- of berchrêch tanimt. Dêrtroch kin der mear enerzjy opwekke wurde. De pleatsing fan de turbinen komt tige krekt, want in ferskil yn 30 meter kin de opbringst ferdûbelje. Dat krekte pleatsen wurdt wol ''micro-siting'' neamd.

== Op see ==
[[Ofbyld:Windmills D1-D4 (Thornton Bank).jpg|thumb|''Thorntonbank'' foar de kust fan Belgje]]
[[Jeropa]] stiet boppe-oan wat wynenerzjy op see oanbelanget. It earste wynmûnepark op wetter, wie ''Vindeby'' yn [[Denemark]] dy't yn 1991 boud waard. Yn 2010 wiene der 39 wynmûneparken yn it wetter foar de kusten fan [[Belgje]], [[Denemark]], [[Dútslân]], [[Feriene Keninkryk]], [[Finlân]], [[Ierlân]], [[Nederlân]], [[Noarwegen]] en [[Sweden]] mei in totaal fermogen fan 2.396 megawatt. Yn 2020 wie de ''Hornsea Wind Farm'' yn it Feriene Keninkryk it grutste wynmûnepark op see yn de wrâld mei in fermogen fan 1.218 megawatt. ''Walney Wind Farm'', ek yn it FK, is de twadde mei in fermogen fan 659 megawatt. Projekten op see yn Jeropa, dy't mear as 100 [[Watt (ienheid)|gigawatt]] leverje moatte, binne foarsteld of yn ûntwikkeling. De ''[[European Wind Energy Association]]'' hat it doel en meitsje 40 gigawatt dien yn 2020 en 150 gigawatt yn 2030.

Om't der op see gjin behinderings foar de wyn binne sa as op it lân, is de trochsneed wynfaasje ornaris heger op it wetter as op it lân. Dêrmei is it fermogen fan wynmûneparken op see ek heger as dy op lân.

{| class="wikitable"
|+ De grutste wynmûneparken op see
|-
! Wynmûnepark !! Fermogen <br><small>(yn megawatt)</small> !! Lân !! Turbinen & model !! Oplevere
|-
| ''Hornsea Wind Farm'' || 1.218 || {{Flagge UK}} [[Feriene Keninkryk]] || 174 × Siemens SWT-7.0-154 || 2019
|-
| ''Walney Wind Farm'' || 659 || {{Flagge UK}} [[Feriene Keninkryk]] || 47 x Siemens Gamesa 7 MW, 40 x MHI Vestas V164 8.25MW || 2012
|-
| ''London Array Wind Farm'' || 630 || {{Flagge UK}} [[Feriene Keninkryk]] || 175 × Siemens SWT-3.6 || 2013
|-
| ''[[Gemini (wynmûnepark)|Gemini]]'' || 600 || {{Flagge NL}} [[Nederlân]] || 150 × Siemens SWT-4.0 || 2017
|-
| ''Greater Gabbard wind farm'' || 504 || {{Flagge UK}} [[Feriene Keninkryk]] || 140 × Siemens SWT-3.6 || 2012
|-
| ''Anholt'' || 400 || {{Flagge DK}} [[Denemark]] || 111 × Siemens 3.6-120 || 2013
|-
| ''[[Bard Offshore 1]]'' || 400 || {{Flagge DE}} [[Dútslân]]|| 80 × BARD 5.0 || 2013
|-
| ''Rampion Wind Farm'' || 400 || {{Flagge UK}} [[Feriene Keninkryk]] || 116 x Vestas V112-3.45MW || 2018
|-
| ''Thorntonbank'' || 325 || {{Flagge BE}} [[Belgje]] || 6 × REpower 5MW en <br>48 × REpower 6.15MW || 2013
|-
| ''Sheringham Shoal'' || 315 || {{Flagge UK}} [[Feriene Keninkryk]] || 88 × Siemens 3.6-107 || 2012
|-
| ''Thanet'' || 300 || {{Flagge UK}} [[Feriene Keninkryk]] || 100 × Vestas V90-3MW || 2010
|}

Fierders binne der plannen foar de [[Hollân]]ske kust, boppe de [[Waadeilannen]] en yn de [[Dútske Bocht]] in stikmannich wynmûneparken te bouwen. Ek op de [[Doggersbank]], op de grins fan de Britske, Deenske, Dútske en Nederlânske parten fan de [[Noardsee]], binne plannen foar in keunstmjittich eilân fan guon kante kilometer om fan dêrút in wynmûnepark te bouwen. It park moat in totaal opwekkingsfermogen fan 9.000 megawatt opsmite.

== Yn Fryslân ==
Yn [[Fryslân]] binne der trije wynmûneparken: 
* [[Wynpark A7]] mei 4 turbinen en in fermogen fan 8 megawatt.
* [[Wynpark Fryslân]], dy't yn oanbou is en mei 89 turbinen in fermogen fan 382 megawatt leverje moat.
* [[Wynpark Nij Hiddum-Hou]], dy't yn oanbou is en mei 9 turbinen 42 megawatt leverje moat. 

Wynpark [[Gemini (wynmûnepark)|Gemini]] leit yn de Noardsee en bestiet út twa parten. It iene part leit boppe [[It Amelân]] en it oare part likernôch 55 km noardlik fan [[Skiermuontseach]].

== Keppeling om utens ==
{{CommonsLyts|Wind farm|Wynmûnepark}}
* [http://www.thewindpower.net/wind%20farms%20list.php List fan wynmûneparken]

{{Boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en literatuer sjoch:
* [[:en:Wind farm]]
* [[:de:Windpark]]
}}

{{Wynmûneparken yn Fryslân}}

{{DEFAULTSORT:Winmunepark}}
[[Kategory:Mole]]
[[Kategory:Duorsume enerzjy]]