Konsonant

Artikulaasjeplakken yn de mûle

In konsonant is in bylûd. In lûd dat derby komt.

Yn it Frysk omfiemje de konsonanten; B, C (allinnich mei de H), D, F, G, H, J, K, L, M, N, P, R, S, T, V, W, Z.

De twa wichtichste ferskillen tusken konsonanten en fokalen:

1. Fokalen kinne beklamme wurde en dêrtroch in wurdlid foarmje; konsonanten kinne dat net.
2. By konsonanten wurdt de luchtstream troch de mûle op de iene of oare wize behindere en by fokalen net.

Yndieling

Der binne trije yndielingskritearia.

1 Konsonanten wurde yndield neffens it artikulaasjeplak yn de mûle.

• bilabiaal / twalippich - p b m β
• labiodentaal / liptoskich - f v w
• dentaal / by de tosken - t d s z r l n
• palataal / by it hurde ferwulft - j
• felaar / by it sêfte ferwulft - g k ɣ j w ŋ
• de kielholte - h

2 De behindering fan de luchtstream en it lûdeffekt.

• Koarte folsleine ôfsluting, ploflûd (ploffer) - p t k b d g
• Unfolsleine ôfsluting, rûslûd (rûzer) - f s x v z ɣ j w β
• Lucht troch de noas, noaslûd (nasaal) - m n ŋ
• Underbrutsen ôfsluting (floeilûd) - l r
• Hielendal gjin behindering (heallûd) - h

3 Stimhawwend of stimleas.

• Stimhawwend - b d g v z ɣ
• Stimleas - p t k f s x
• Ynherint stimleas - h
• Ynherint stimhawwend - m n ŋ r l j w β

De konsonanten wurde neffens punt 2 yn fiif groepen yndield: de ploffers, rûzers, nasalen, floeilûden en heallûden.