Besjoch de boarne foar Seist

{{Ynfoboks gemeente
| namme                       = Seist <br> ''Zeist''
| ôfbyld                      = [[Ofbyld:Zeist Slot Zeist 36.JPG|300px]] <br><small>''Slot Seist''</small>
| flagge                      = [[Ofbyld:Flag_of_Zeist.svg|border|125px]]
| wapen                       = [[Ofbyld:Coat_of_arms_of_Zeist.svg|80px]] 
| lokaasje                    = [[Ofbyld:NL_-_locator_map_municipality_code_GM0355_(2016).png|300px]] 
| lân                         = {{Flagge NL}} [[Nederlân]]
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[File:Utrecht_(province)-Flag.svg|border|20px]] [[Utert (provinsje)|Utert]]
| bestjoerlike ienheid 2      = 
| namme bestjoerlike ienheid 2= 
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| boargemaster                = Koos Janssen ([[Kristen Demokratysk Appèl|CDA]])
| haadplak                    = Seist
| grutste plak                = Seist
| ynwennertal                 = {{Statistyk gemeente Nederlân ynwenners|Seist}} <small>({{Statistyk gemeente Nederlân ynwenners|TXT=Year}})</small>
| befolkingstichtens          = 1361 / [[km²]]
| oerflak                     = 48,65  km²
| wêrfan lân                  = 48,51 km²
| wêrfan wetter               = 0,14 km²
| tal stêden                  = 
| tal doarpen                 = 4
| ferkearsieren               = [[Ofbyld:NL-A12.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NL-A28.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NLD-N224.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NLD-N237.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NLD-N238.svg|30px|border]] <br> Rhynspoarline, Siftske Spoarline
| oprjochte                   = [[1811]]
| perioade 1                  = 
| namme perioade 1            = 
| perioade 2                  = 
| namme perioade 2            = 
| perioade 3                  = 
| namme perioade 3            = 
| perioade 4                  = 
| namme perioade 4            = 
| perioade 5                  = 
| namme perioade 5            = 
| opheft                      = 
| opgien yn                   = 
| no part fan                 = 
| netnûmer                    = 030
| postkoades                  = 3700-3709
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| webside                     = [http://www.zeist.nl/ www.zeist.nl]
}}
[[Ofbyld:Gem-Zeist-OpenTopo.jpg|300px|thumb|''Topografyske gemeentekaart fan Seist'']]
[[Ofbyld:Zeist.png|thumb|300px|right|''Kaart fan de gemeente Seist yn 1867'']]
[[Ofbyld:Zeist Alde Tsjerke (nh) 48.JPG|thumb|200px|right|''Alde tsjerke fan Seist'']]
[[Ofbyld:Zeist Bruorreplein 41.JPG|thumb|200px|right|''Bruorreplein'']]
[[Ofbyld:Zeist Susterplein 37.JPG|thumb|200px|right|''Susterplein'']]
[[Ofbyld:Zeist Eardere PTT-kantoar 34.JPG|thumb|200px|right|''Eardere PTT-kantoar fan Seist'']]
[[Ofbyld:Zeist Kosmos 43.JPG|thumb|200px|right|''Huzinge Kosmos yn Seist'']]
[[Ofbyld:Zeist Hermitage 35.JPG|thumb|200px|right|''Hermitage yn Seist'']]
[[Ofbyld:Zeist Nije Tsjerke 50.JPG|thumb|200px|right|''Nije Tsjerke fan Seist'']]

'''Seist'''<ref>''Bûsboekje 2005'', Ljouwert, 2005 (KFS), ISBN 9 08 06 25 248, s. 152.</ref> ([[Nederlânsk]] en offisjeel: ''Zeist'') is in [[Nederlânske gemeenten|gemeente]] en stêd yn it midden fan de provinsje [[Utert (provinsje)|Utert]]. De gemeente hat {{Statistyk gemeente Nederlân ynwenners|Seist}} ynwenners ({{Statistyk gemeente Nederlân ynwenners|TXT=Year}}), boarne: [[Sintraal Buro foar de Statistyk|CBS]]) en hat in oerflak fan tsjin de 50 [[kante kilometer|km²]] (wêrfan mar in minym bytsje wetter). Njonken it haadplak Seist telt de gemeente fjouwer doarpen: [[Austerlitz (Nederlân)|Austerlitz]], [[Bosch en Duin]], [[Den Dolder]] en [[Huis ter Heide (Utert)|Huis ter Heide]]. Troch de fêstiging fan it [[Slot Seist]] yn de gemeente, wurdt Seist wol '''Slotstêd''' neamd.

De gemeente leit yn it boskrike gebiet fan de [[Utertske Heuvelrêch]] en hat in grien karakter.

== Kearnen ==
Oantal ynwenners per wenkearn of kearngebiet op 1 jannewaris 2021:
{| class="wikitable"
|Seist||53.930
|-
|[[Den Dolder]]||align="right"|4.515
|-
|[[Bosch en Duin]]||align="right"|1.720
|-
|[[Austerlitz (Nederlân)|Austerlitz]]||align="right"|1.705
|-
|[[Huis ter Heide (Utert)|Huis ter Heide]]||align="right"|3.140
|}
<small>Boarne: CBS</small><ref>[https://www.cbs.nl/nl-nl/maatwerk/2021/31/kerncijfers-wijken-en-buurten-2021 Sintraal Buro foar de Statistyk]</ref>

== Skiednis en arsjitektuer ==
Yn in oarkonde út it jier 838 waard foar it earst melding makke fan "Seist" (Kolman, 1996; Groenedijk, 2000). De namme hat mooglik te krijen mei de pleatslike grûn of fegetaasje. It jier fan stichting soe te meitsjen hawwe mei de [[Stoarmfloed fan 838]].

Op 23 maart 838 skonk Greve Rodgar oan de St. Maartenstsjerke yn Utert meardere besittings yn it [[goa (krite)|goa]] [[Leomeriche]] en op oare plakken, en krige dêrfoar oare besittings fan dizze tsjerke, lizzend yn [[Groessen]], Seist, [[Leusden]], [[Hees]] en [[Doorn (Utert)|Doorn]], libbenslang yn gebrûk tsjin betelling fan syns. "...villa Seist familias VI cum terris et edificiis earum,..."

Op 28 maaie 1279 skonken Godfried fan Zeyst, ridder, en syn soan Johannes, oan de priorin en it konvint fan Frouljuskleaster yn Oostbroek, dêr't syn dochter Petronella opnomd is, de wjittering dêr't de hof Stoetweghe op ôfwettere, plus de grove en smelle [[tiende]]n fan 9 hoeven lizzend yn Dincslo, dy't se fan de elekt fan Utert yn lien holden. Oan it geslacht fan Seist kaam net folle letter min ofte mear in ein. Min ofte mear, want yn it jier [[1360]] troude de lêste (froulike) telch út de famylje fan Seist mei in lid fan de famylje Borre fan Amerongen. Hja krigen in soan dy't, om de [[efternamme|famyljenamme]] fan de mem te hâlden, har efternamme keas, en tagelyk it [[famyljewapen]] fan de Borre fan Amerongens oannaam. Krekt dizze takke, mei as manlike bloedline Borre fan Amerongen, de namme Fan Seist en it famyljewapen fan Borre fan Amerongen (yn wizige kleuren) wie as iennige noch yn libben.

Benammen ôfskriften út de rjochterlike argiven joegen al ier ferwizings nei de delsetting Seist. (Op in kaart út 1541 stiet it eardere kastiel, dat destiids noch mar in [[donjon]] wie.) Op 27 oktober 1536 lieten de Steaten fan Utert in list opstelle fan huzen, dy't as [[ridderhofstêd|ridderhofstêden]] erkend waarden en dus doe noch yn te ferdigenjende steat wiene. Op dy list kaam ek "Dat huys te Zeyst" foar.

De kearn fan de delsetting wie by de hjoeddeiske (1e en 2e) Doarpsstrjitte. Hjir ferriisde oan de ein fan de [[12e iuw]] in tsjerke, wêrfan de toer no diel útmakket fan de fierder út de [[19e iuw]] datearende Herfoarme tsjerke. Flak lâns de Doarpsstritte soe oant yn de Midsiuwen in sydearm fan wat no de [[Kromme Ryn]] hjit streamd hawwe, dy't úteinlik tichtslibbe. By it doarp waarden ek trije ridderhofstêden boud: it al neamde Hûs te Seist, en [[Kersbergen]] en [[Blikkenburg]].

De ûntwikkeling van Seist waard tige beynfloede troch de bou fan [[Slot Seist]] (1677-1686), dêr't tsjintwurdich geregeld eksposysjes hâlden wurde fan moderne keunstners. Yn 1746 stiften leden fan de [[Evangelyske Bruorregemeente]] in delsetting yn Seist, wat resultearre yn de gebouwen dy't no oan it [[Bruorreplein]] en it [[Susterplein]] steane. Yn [[1811]] waard Seist in [[gemeente (bestjoer)|bestjoerlike gemeente]].

Oan de Utertske Bovenweg stiet [[kastiel 't Kerckebosch]] dat as hotel fan de Bilderberggroep brûkt wurdt.

Yn de 19e iuw kaam Seist yn trek as wenplak foar de riken en waarden talleaze bûtens oanlein, lykas  ''Sparrenheuvel'', ''Lenteleven'', ''Ma Retraite'' en ''Molenbosch''. Benammen yn de [[20e iuw]] waarden guons hjirfan foar wenningbou sloopt of ferkavele. Tagelyk kamen der nije "moderne" gebouwen by, lykas it gebou fan de [[Provinsjale Utertse Elektrisiteits Maatskippij|PUEM]] boud yn 1931 [[Amsterdamske Skoalle (boustyl)|Amsterdamske Skoalle]] en ek De Nije Muzykskoalle fan de hân fan [[Gerrit Rietveld]] boud yn 1932; beide lizzend oan de Utertse Wei. Dat dit net sûnder slach of stjit gie, blykt út neifolgjend sitaat : ''B. en W. hebben gelijk in het bestrijden van de [[Nije Saaklikheid]] omdat het primitieve probeersels zijn van Barbaarse volksstammen''.

== Geografy ==
De gemeente leit yn it boskrike gebiet fan de [[Utertske Heuvelrêch]] en docht dêrmei dan ek wol "grien" oan. De gemeente wudt begrinzge yn it noarden oan [[Baarn]], yn it noardeasten oan [[Soest]], yn it easten oan [[Amersfoart]] en [[Leusden]], yn it súdeasten oan [[Woudenberg]], yn it suden oan de gemeente [[Utertske Heuvelrêch (gemeente)|Utertske Heuvelrêch]], yn it súdwesten oan [[Bunnik (gemeente)|Bunnik]], yn it westen oan [[Utert (stêd)|Utert]] en yn it noardwesten oan [[De Bilt (gemeente)|De Bilt]].

== Wiken en buerten==
De gemeente Seist bestiet út fiif wiken: [[Seist-Noard]], [[Seist-East]], [[Seist-West]], [[Seist-Sintrum]] en [[Den Dolder]]. De namme Seist-Súd bestiet net.

De wyk Seist-Noard bestiet út de buerten:

*[[Dijnselburg]] (Fersetswyk, Yndyske Buert)
*[[Steatsljukertier]]
*[[Vollenhove (Seist)|Vollenhove]]
*[[Patijnpark]] (Dichterswyk)
*[[Moai Seist]] (Komponistebuert, [[De Warande (Zeist)|De Warande]])
*[[Utertsewei (wyk)|Utertsewei]]

De wyk Seist-East bestiet út de buerten:
*[[Driebergseweg]]
*[[Stasjon Driebergen-Seist]]
*[[Seister bosk]]
*[[Austerlitz (Nederland)|Austerlitz]] (dorp)
*[[Kerckebosch/Hoge Dennen]]

De wyk Seist-West bestiet út de buerten:
*[[Griffensteijn/Kersbergen]]
*[[Nijenheim]]
*[[Crosestein]]
*[[Brugakker]]
*[[Couwenhoven]]
*[[Vogelwijk (Seist)|Vogelwijk]]
*[[De Brink (Seist)|De Brink]]
*[[De Clomp]]
*[[Blikkenburg]]
*[[Weidegebiet]]

De wyk Seist-Sintrum bestiet út de buerten:
*[[Carré (Seist)|Carré]]
*[[Sintrumskyl Noard]]
*[[Sintrumskyl Súd]]
*[[Lyseumkertier]]
*[[Slot Seist|It Slot]]

De wyk Den Dolder bestiet út buerten:
*[[Huis ter Heide (Utert)|Huis ter Heide Noard]]
*[[Huis ter Heide (Utert)|Huis ter Heide Súd]]
*[[Bosch en Duin]]
*[[Beukbergen]]
*[[Den Dolder|Den Dolder Noard]]
*[[Den Dolder|Den Dolder Súd]]
*[[Soesterdyk]]

De gemeente Seist hat twa treinstasjons: [[stasjon Den Dolder]] en [[Stasjon Driebergen-Seist]], dit leit foar it meastepart yn it doarp [[Driebergen-Rijsenburg]] en foar in part yn de gemeente Seist (Odijkerweg). Foar de iepening fan [[Stasjon Seist|it eardere stasjon yn it sintrum fan Seist]] hjitte dit stasjon Seist-Driebergen, nei de sluting fan stasjon Seist (1942) is dit wer Driebergen-Seist woarn.

Stasjon Driebergen-Seist is in intercity stasjon en fan Driebergen-Seist ôf binne [[Arnhim]], [[Schiphol]], [[Utert (stêd)|Utert]] en [[Amsterdam]] direkt berikber. Mar stasjon Den Dolder is in sprinter stasjon.

== Natoer ==
Seist leit yn it boskrike gebiet fan it [[Nasjonaal Park Utertse Heuvelrêch]].

== Oare ynformaasje ==
* Wichtige organisaasjes dy't yn Seist fêstige binne: [[Monumintensoarch|Rykstsjinst foar de Monumintesoarch]], it [[Wrâld Natoer Fûns]], de [[FÛgelbeskerming Nederlân|Fûgelbeskerming]], [[Keoninklike Nederlânske Fuotbalbûn|KNVB]], [[Pensjoenfûns Soarch en Wolwêzen]] en de [[Evangelyske Broedergemeente]];
* Tanksy de eardere militêre basis [[Kamp fan Seist]] wie Seist tusken 1999 en 2002 faak yn it wrâldnijs, omdat hjir om politike redenen op neutraal terrein it proses tsjin de Libyske fertochten fan de [[Lockerbie-oanslach]] hâlden waard. Tsjintwurdich is iit kamp in detinsjesintrum foar útprosedearre asylsikers;

== Berne ==
* [[Charles Nepveu]] (1791-1871), offisier
* [[Anthon Gerard Alexander ridder van Rappard]] (1858-1892), skilder
* [[Willem Pijper]] (1894-1947), komponist
* [[Hendrik Marsman]] (1899-1940), dichter
* [[Johan Witteveen]] (1921-2019), âld-minister fan Finansjen
* [[Marjan Berk]] (1932), aktrise en skriuwster
* [[Gert D. Buitenhuis]] (1943), komponist, dirigiint en klarinettist
* [[Ad van Denderen]] (1943), fotograaf
* [[Maarten van Rossem]] (1943), histoarikus en auteur
* [[Kees Ouwens]] (1944-2004), dichter en romanskriuwer
* [[James van Lidth de Jeude]] (1945), politikus (PvdA), âld-boargemaster fan [[Dimter]]
* [[Ursul de Geer]] (1946-2020), akteur, regisseur en televisiepresentator
* [[André Bolhuis]] (1946), hockeyinternational en sportbestjoerder
* [[Cor van de Stroet]] (1954), dûnser en dûnslearaar
* [[Mark Overmars]] (1958), útfiner [[Game Maker]]
* [[Ezra van Groningen]] (1970), akteur
* [[Chris Zegers]] (1971), akteur, sjonger en telefyzjepresintator
* [[Niels Kraaij]] (1971), golfprofessional
* [[David Lammers]] (1972), filmregisseur
* [[Mirjam Sterk]] (1973), politika (CDA)
* [[Bas Verheijden]] (1974), pianist
* [[Mirella van Markus]] (1977), telefyzjepresintatrise
* [[Felicia van den End]] (1986), fluitiste
* [[Remy van Kesteren]] (1989), harpist
* [[Eva de Goede]] (1989), hockey-international

== Ofbylden ==
<gallery mode="packed" heights="150px">
Ofbyld:De_Brink_Zeist.jpg|''De Brink''
Ofbyld:Sparrenheuvel_Zeist.jpg|''Heech Beek en Royen''
Ofbyld:Gemeentehûs Zeist 2.JPG|''Gemeentehûs Seist''
Ofbyld:Zeist filla Calluna 17.JPG|''Filla Colluna''
Ofbyld:Zeist Haadkantoar Fûgelbeskerming NL 52.JPG|''Haadkantoar Fûgelbeskerming''
Ofbyld:Zeist Larive Sparrenheuvel 42.JPG|''Sparrenheuvel Seist''
Ofbyld:Zeist Ferlinge Slotleane 49.JPG|''Ferlinge Slotleane yn Seist''
</gallery></center>

{{boarnen|boarnefermelding=
<references/>
----
* [http://www.zeist.nl Gemeente Seist]
* [http://www.viamichelin.co.uk/viamichelin/gbr/dyn/controller/mapPerformPage?expressMap=false&act=&pim=true&strAddress=&strCP=&strLocation=zeist&strCountry=285&productId=&x=26&y=11 Kaart]
* ''Groenedijk, T. (2000). "Nederlandse plaatsnamen". Slingenberg Boekproduksjes, Hoogeveen. ISBN 90-76113-815.''
* ''Kolman, C. et al. (1996), "Monumenten in Nederland: Utrecht", p. 314–323. Waanders Utjouwers, Swol. ISBN 90-400-9757-7.''
* ''gemeentearchyf, gemeenteargivaris R.P.M. Rhoen''
----
{{Commonscat|Zeist}}
}}

{{Seist}}
{{GemeentenUtert}}
{{Koördinaten|52_05_15_N_5_14_30_E_type:city(61528)_region:NL|52° 05' NB, 5° 14' EL}}

[[Kategory:Seist| ]]
[[Kategory:Plak yn Seist]]
[[Kategory:Gemeente yn Utert]]
[[Kategory:Bestjoerlike ienheid oprjochte yn 1811]]