Besjoch de boarne foar Rebelleferbûn (Star Wars)

{{fiktyf lân
|namme                       = Rebelleferbûn
|ûnderdiel fan hokker fiksje = ûnderdiel fan ''[[Star Wars]]''
|flagge                      = [[File:Flag of the Rebel Alliance.svg|border|125px]]
|wapen                       = [[File:Rebel Alliance logo.svg|80px]]
|biedwurd                    = 
|lânkaart                    = 
|lokaasje                    = "yn in [[Stjerrestelsel]] <br>&nbsp;&nbsp;&nbsp;fier, fier fuort"
|haadstêd                    = 
|grutste stêd                = 
|sels yn te foljen 1         = 
|namme sels yn te foljen 1   = 
|sels yn te foljen 2         = 
|namme sels yn te foljen 2   = 
|sels yn te foljen 2A        = type org.
|namme sels yn te foljen 2A  = [[fersetsbeweging]]
|steatsfoarm                 = 
|steatshaad                  = [[Mon Mothma]] as [[kânselier]]
|regear                      = 
|offisjele taal              = Basaalsk <small>(''Basic'')</small>
|muntienheid                 = 
|oprjochting                 = 5 [[#Tiidrekkening|f.Sl.Y.]] <small>(begjin striid)</small> of<br>2 [[#Tiidrekkening|f.Sl.Y.]] <small>(formele proklamaasje)</small>
|opheffing                   = 5 [[#Tiidrekkening|n.Sl.Y.]]
|fuortkommen út              = 
|opgien yn                   = 
|skiednis                    = 
|sels yn te foljen 3         = weroprjochte as
|namme sels yn te foljen 3   = [[Ferset (Star Wars)|Ferset]]
|sels yn te foljen 4         = weroprjochte
|namme sels yn te foljen 4   = 28 [[#Tiidrekkening|n.Sl.Y.]]
|sels yn te foljen 5         = 
|namme sels yn te foljen 5   = 
|ynwennertal                 = 
|befolkingstichtens          = 
|oerflak                     = 
|sels yn te foljen 6         = sterkte
|namme sels yn te foljen 6   = 100.000 man<ref>[https://books.google.nl/books?id=N3vxX-GDNqIC&pg=PT172&lpg=PT172&dq=%22At+the+height+of+the+Galactic+Civil+War+the+spacegoing+forces+of+the+Rebellion+amounted+to+just+7+percent+of+the+Imperial+fleet%27s+strength&source=bl&ots=u2eWPEn659&sig=ACfU3U1_NaSCp-0F_Ru46z2XhiGV4WFsoA&hl=nl&sa=X&ved=2ahUKEwj8_IHunc73AhXUg_0HHf-wBOYQ6AF6BAg2EAM#v=onepage&q=%22At%20the%20height%20of%20the%20Galactic%20Civil%20War%20the%20spacegoing%20forces%20of%20the%20Rebellion%20amounted%20to%20just%207%20percent%20of%20the%20Imperial%20fleet's%20strength&f=false {{Aut|Fry, Jason}} en {{Aut|Urquhart, Paul R.}}, ''The Essential Guide to Warfare: Star Wars'', New York, 2012 (Del Rey Books), ISBN 978-0 34 54 77 620, s. 161.]</ref>
|sels yn te foljen 7         = 
|namme sels yn te foljen 7   = 
|sels yn te foljen 8         = 
|namme sels yn te foljen 8   = 
}}
It '''Rebelleferbûn''' ([[Ingelsk]]: ''Rebel Alliance''), eins it '''Ferbûn foar de Weroprjochting fan 'e Republyk''' (''Alliance to Restore the Republic''), is in [[fiktive]] [[ynterstellêr]]e [[fersetsbeweging]] út 'e [[Star Wars|''Star Wars''-franchise]]. De [[organisaasje]] waard yntrodusearre yn ''[[Star Wars: From the Adventures of Luke Skywalker]]'', de [[ferboeking]] fan 'e [[Star Wars (film)|earste ''Star Wars''-film]], dy't yn [[1976]] útkaam, in jier foàr de film. It Rebelleferbûn is yn 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-filmtrilogy]] in koälysje fan [[dissidint]]en, [[revolúsjonêr]]e faksjes en [[wapen]]e [[guerrilja]]groepen dy't har oankantsje tsjin it skrikbewâld fan [[keizer]] [[Palpatine]] en syn [[Galaktysk Keizerryk]]. Harren doel is de weroprjochting fan 'e [[Galaktyske Republyk]], dat in [[demokratysk]], [[federalisme|federaal]] [[steatsfoarm|steatsferbân]] wie. Yn 'e oarspronklike filmtrilogy is it Rebelleferbûn ien fan 'e beide [[protagonist]]yske groepen, yn 'e mande mei de dan fierhinne útrûge [[Jedi Oarder]].

==Tiidrekkening==
Yn 'e [[skiednis]] fan ''[[Star Wars]]'' wurdt ornaris gebrûk makke fan in tiidrekkening dy't basearre is op 'e oerwinning fan it Rebelleferbûn op it [[Galaktysk Keizerryk]] yn 'e Slach by [[Yavin]], sa't dy werjûn waard yn 'e earste ''Star Wars''-film ''[[Star Wars: Episode&nbsp;IV&nbsp;– A&nbsp;New Hope]]''. Men skriuwt dan "f.Sl.Y." ("foar de Slach by Yavin"; Ingelsk: BBY, ''Before the Battle of Yavin'') en "n.Sl.Y." ("nei de Slach by Yavin"; Ingelsk: ABY, ''After the Battle of Yavin'').

==Foarskiednis==
De [[Galaktyske Republyk]] wurdt yn 19 f.Sl.Y. ûnder fuotten helle troch tadwaan [[Palpatine]]. Dyselde wie oarspronklik in [[politikus]] dy't foar de [[planeet]] [[Naboo]] yn 'e Galaktyske [[Senaat]] siet, hoewol't er temûk ek de [[Sith-master]] [[Darth Sidious]] wie. Troch jierren fan [[yntriizje]]s, [[sabotaazje]] en [[ferrie]] efter de skermen wit er yn 'e [[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy]] op te klimmen ta it [[amt (funksje)|amt]] fan [[kânselier]], wylst er de Republyk sa ferswakket dat er yn it stee dêrfan it [[Galaktysk Keizerryk]] útroppe kin mei himsels as [[autokrasy|autokratysk]] regearjend [[keizer]].

It ierste siedsje foar de oprjochting fan it Rebelleferbûn wurdt lein yn inkele fuortknipte [[sêne]]s út 'e film ''[[Star Wars: Episode&nbsp;III&nbsp;– Revenge of the Sith]]'', dy't spylje yn 19 f.Sl.Y., mar foar't Palpatine syn momkape ôfsmyt en himsels bekendmakket as Darth Sidious en de Republyk foar beëinige ferklearret.

Yn 'e sêne ''A Stirring in the Senate'', komt in groepke fan seis senators gear, ûnder wa [[Mon Mothma]], de senator foar Chandrila; [[Bail Organa]], de senator foar [[Alderaan]]; en [[Padmé Amidala]], de senator foar Naboo. De moeting fynt plak yn it [[kantoar]] fan Organa yn 'e Stêd fan 'e Republyk op 'e planeet [[Coruscant]]. De dielnimmers beprate manearen om derfoar te soargjen dat kânselier Palpatine it bûtengewoan foech dat er him ûnder de [[Kloane-oarloggen]] ta-eigene hat, wer weromjaan sil oan 'e Galaktyske Senaat no't it konflikt de ein berint. Padmé, dy't yn it [[ferline]] (sjoch: ''[[Star Wars: Episode&nbsp;I&nbsp;– The Phantom Menace]]'') troch Palpatine stipe is doe't se yn 'e benearing siet, moat troch de oaren oertsjûge wurde fan syn minne bedoelings. Mothma en Organa kundigje de oprjochting fan in organisaasje oan dy't tsjin Palpatine rjochte wêze sil.

Yn in oare fuortknipte sêne út deselde film, mei as titel ''Seeds of Rebellion'', komme deselde senators wer gear mei dêropta twa oaren, diskear yn it [[appartemint]] fan Padmé op Coruscant. Der wurdt útlein dat der in [[petysje]] oan kânselier Palpatine oanbean wurde sil troch twatûzen lykstimde leden fan 'e Senaat, de saneamde Delegaasje fan 2000. Padmé wol de [[Jedi]] by it spul belûke, of alteast ien Jedi, [[Anakin Skywalker]], mei wa't se yn it djipste geheim [[troud]] is en waans [[bern (persoan)|bern]] se draacht. Op ien nei binne de oare leden fan 'e groep lykwols fan miening dat it te ûnwis is oft de [[Hege Jedi Ried]] de kant fan 'e Republyk of de kânselier kieze sil. Sadwaande wurdt besletten de Jedi bûten de saak te hâlden. 

Koart dêrnei fiert Palpatine syn [[steatsgreep]] út en rjochtet er it Galaktysk Keizerryk op, wêrby't er stipe wurdt troch Anakin Skywalker (no omneamd ta [[Darth Vader]]), dy't [[oerrinnen|oerrint]] en syn neiste hantlanger wurdt. Inkele dagen letter skinkt Padmé it libben oan in [[twilling]] en komt dan yn it [[befalling|kreambêd]] te [[ferstjerren]]. Ut oare [[kanon (kultuer)|kanonike]] ''Star Wars''-boarnen is dúdlik dat de Delegaasje fan 2000 yndie syn petysje oan Palpatine oanbean hat; de measten fan 'e senators dy't dêrby belutsen wiene, waarden neitiid op lêst fan Palpatine [[arrestaasje|oppakt]] en ferdwûnen [[finzenis|efter de traaljes]] of waarden [[stânrjochtlik eksekutearre]]. Mothma en Organa ûntkamen oan dat lot en beholden har senatorskip troch har nei bûten ta hearrich oan 'e hearskippij fan Palpatine foar te dwaan.

==Oprjochting==
Yn 'e folgjende jierren wiene Mothma en Organa yn it djipste geheim drok dwaande mei it lizzen fan kontakten en it útfieren fan tariedend wurk foar de oprjochting fan in [[fersetsbeweging]] tsjin it skrikbewâld fan keizer Palpatine. Sa't toand wurdt yn 'e [[tekenfilmsearje]] ''[[Star Wars: Rebels]]'' begjint yn 5 f.Sl.Y. in [[wapen]]e [[opstân]] as in bûnte groep rebellen ûnder lieding fan 'e [[Twi'lek]] [[Hera Syndulla]] gearkloftet oan board fan it [[frachtskip]] de ''Geast''. Tsjin 'e ein fan it earste [[seizoen (omrop)|seizoen]] fan dy searje komt oan it ljocht dat der njonken de [[bemanning]] fan 'e ''Geast'' ferskate oare fersetssellen aktyf binne, wêrûnder it Phoenix Squadron fan Jun Sato, de Frij Ryloth Beweging fan Cham Syndulla en it Lothalysk Ferset fan Ryder Azadi. Bail Organa, no de [[kening]] fan [[Alderaan]], dy syn [[oarehelte|frou]], [[keninginne]] Breha, en teffens de [[Jedi-master]] [[Ahsoka Tano]] spylje in krúsjale rol by de koördinaasje fan 'e aksjes fan 'e ûnderskate fersetsgroepen, dy't yn dit stadium fierhinne [[finansiering|finansierd]] wurde troch it keningshûs fan Alderaan.

Tsjin 'e ein fan it trêde seizoen fan ''Star Wars: Rebels'', yn 2 f.Sl.Y., feroardielet Mon Mothma it troch it Keizerryk oanrjochte Bloedbad fan Ghorman. Dêrnei ûntkomt se oan in [[moardoanslach|oanslach op har libben]] troch Keizerlike aginten. Se [[ûnderdûken|dûkt ûnder]] en bringt de ûnderskate fersetsgroepen gear ûnder in feriene lieding, in feit dêr't se in formele [[proklamaasje]], de Ferklearring fan Opstân, oer publisearret. Dat is de formele oprjochting fan it Rebelleferbûn as feriene organisaasje. Yn 'e proklamaasje wurdt oankundige dat it ferbûn fjochtsje sil foar de frijheid fan alle bewenners fan it [[Stjerrestelsel]] en him ynsette sil foar de ôfsetting fan keizer Palpatine en de weroprjochting fan 'e [[Galaktyske Republyk|Alde Republyk]]. De bemanning fan 'e ''Geast'' en it Phoenix Squadron geane neitiid op yn 'e Massassi Groep op [[Yavin|Yavin-IV]], ûnder lieding fan [[generaal]] [[Jan Dodonna]]. 

==Galaktyske Boargeroarloch==
Om mei de rebellen ôf te weven en foar iens en foar altyd syn allinnehearskippij oer it Stjerrestelsel te fêstigjen, lit keizer Palpatine de [[Deadsstjer]] bouwe, in reuseftich [[romtestasjon]] en [[massaferneatigingswapen]] dat troch [[grut-moff]] [[Wilhuff Tarkin]] brûkt wurdt om 'e planeet [[Alderaan]] te ferneatigjen omreden fan 'e stipe dy't de rebellen fan it Alderaanske keningshûs ûntfange. Yn 'e films ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]'' en ''[[Star Wars: Episode&nbsp;IV&nbsp;– A&nbsp;New Hope]]'' [[dieverij|stelle]] de rebellen de [[blaudruk]]ken fan 'e [[Deadsstjer]]. In ôfdieling kringt de Keizerlike [[sitadel]] op 'e planeet Scarif binnen en ferstjoert de blaudrukken nei in romteskip fan 'e rebellen, dat se wer trochjout oan 'e [[Alderaan]]ske [[korvet]] de ''Tantive&nbsp;IV'', dêr't Bail Organa syn [[oannommen dochter]] [[prinsesse Leia]] de bestannen ferberget yn it binnenste fan 'e [[robot]] [[R2-D2]].

Krekt foar't de ''Tantive&nbsp;IV'' [[interjen|intere]] wurdt troch Darth Vader en syn [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]] fan it 501e Legioen, stjoert Leia R2-D2 en in oare robot, [[C-3PO]], nei de planeet [[Tatooine]], om 'e blaudrukken by de ûnderdûkte Jedi-master [[Obi-Wan Kenobi]] te bringen mei it fersyk om derfoar te soargjen dat se it Rebelleferbûn berikke. Kenobi en syn nije learling [[Luke Skywalker]] soargje der mei help fan 'e [[smokkelder]]s [[Han Solo]] en [[Chewbacca]] foar dat de blaudrukken yndie by de rebellen oankommen. Nei't in swakte yn it ûntwerp fan it romtestasjon fêststeld is, fiere de rebellen yn 'e Slach by [[Yavin]] in oanfal op 'e Deadsstjer út, wêrby't se it romtestasjon opblaze.

Yn [[Star Wars#Strips|''Star Wars''-strips]] wurdt fierder útwreide oer de opstân fan it Rebelleferbûn, werby't ferskate lettere oerwinnings op it Galaktysk Keizerryk beljochte wurde. Dêrûnder binne de ferneatiging fan 'e Keizerlike fasiliteit op Cymoon-I dêr't nije massaferneatigingswapens ûntwikkele wurde, it brekken fan 'e Keizerlike [[blokkade (militêre strategy)|blokkade]] om 'e planeet Tureen-VII hinne, en it stellen fan it Keizerlike [[stjerreslachskip]] ''Boadskipper''. Ek it rekrutearjen, foar it Rebelleferbûn, fan 'e Mon Calamari-Eksodusfloat heart yn dat rychje thús. De Eksodusfloat is foarme nei de Keizerlike besetting fan [[Mon Cala]] yn 18 f.Sl.Y. en stiet ûnder lieding fan 'e [[admiraal]]s [[Raddus]] en [[admiraal Ackbar|Ackbar]]. Ien fan 'e bûnsgenoaten fan 'e rebellen, keninginne Trios fan Shu-Torun, in planeet dy't it meastepart fan 'e [[technology]] oan 'e rebellen leveret, blykt lykwols in [[spion]] fan Palpatine te wêzen. Har technology makket de float fan 'e rebellen krekt ûnklear, sadat er ferneatige wurde kin troch in Keizerlike float ûnder Darth Vader. Prinsesse Leia wit úteinlik de helte fan 'e rebellefloat te rêden, mar generaal Dodonna komt by it treffen om. Neitiid dielt Mon Mothma de rebellefloat op yn ferspraat operearjende lytsere ienheden om in nije soartgelikense nederlaach foar te kommen.

Yn 'e film ''[[Star Wars: Episode&nbsp;V&nbsp;– The Empire Strikes Back]]'' wurdt yn 3 n.Sl.Y. Basis Echo, in wichtige basis fan 'e rebellen op 'e [[iisplaneet]] [[Hoth]], ûntdutsen en moat dy dêrnei halje-trawalje [[evakuaasje|ûntromme]] wurde. Wylst Keizerlike stjerreslachskippen de planeet blokkearje en stoarmtroepers mei [[AT-AT]]-[[rinner (Star Wars)|rinners]] oanfierd wurde foar in grûnoanfal, witte de measte rebellen lykwols fuort te glûpen. Dêrnei binne rebellen twongen om mobyl te bliuwen, en brûke se it [[flaggeskip]] fan admiraal Ackbar, de ''Thús Ien'', as [[haadkertier]].

Yn 4 n.Sl.Y. hat it Rebelleferbûn him yn 'e film ''[[Star Wars: Episode&nbsp;VI&nbsp;– Return of the Jedi]]'' witten te wergroepearjen. De bou fan in [[Deadsstjer#Twadde Deadsstjer|nije Deadsstjer]] en it nijs dat keizer Palpatine persoanlik delkommen is om dêr tafersjoch oer te hâlden, ferliedt de rebellen en besykje om twa miggen yn ien klap te slaan. Troch in oanfal op 'e Deadsstjer te dwaan, wolle se tagelyk it romtestasjon ferneatigje en de keizer om hals bringe. Dêrfoar wurdt foar it earst yn ferskate jierren de hiele rebellefloat byinoar brocht, dy't troch Mon Mothma ûnder it befel fan admiraal Ackbar en generaal [[Lando Calrissian]] pleatst wurdt. Underwilens wurdt in [[kommando]]-ienheid û.l.f. prinsesse Leia en Han Solo nei it oerflak fan 'e [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]] stjoerd om dêre de fasiliteit te [[sabotearjen]] dy't it [[enerzjyfjild|enerzjyskyld]] fan 'e noch yn oanbou wêzende Deadsstjer opwekket. 

It blykt allegear in [[mûklaach]] fan 'e keizer te wêzen, mei't de Deadsstjer al operatyf is en de kommando's yn in falstrik rinne. Hy wol sa yn ien kear de hiele rebellefloat ferneatigje. Troch de ûnferwachtse help fan 'e [[Ewoks]], in primitive [[bûtenierdske wêzens|bûtenierdske]] [[beskaving]] op 'e Boskmoanne, witte de kommando's lykwols frij te kommen en dochs noch de sabotaazje fan 'e generatorfasiliteit te folbringen. It enerzjyskyld falt fuort en de rebellefloat kin dan gewoan de iepen struktuer fan 'e Deadsstjer yn fleane en de [[enerzjyreäktor|reäktorkearn]] opblaze, wat ta in keatlingreäksje liedt dy't de hiele Deadsstjer ferwoastget. Keizer Palpatine komt foartiid al om as Darth Vader op in krúsjaal momint ta ynkear komt en syn master oppakt en yn in reäktorskacht smyt, dêr't er te pletter falt.

Neitiid krije de striidkrêften fan it Keizerryk befel om Operaasje Sintel te begjinnen, in plan fan Palpatine foar it gefal dat er sels omkomme soe. Dat is bedoeld om sawol de rebellen út te rûgjen as de organisaasje fan it Keizerryk te ferneatigjen by wize fan straf foar it net foarkommen fan syn dea. Yn 'e Slach by [[Jakku]] witte de rebellen lykwols de selsferdylging fan it Keizerryk foar te kommen, wêrmei't se einlings it regear fan Palpatine oer it Stjerrestelsel ta in ein bringe. Mon Mothma akseptearret de [[kapitulaasje]] fan it Keizerryk by [[ûnderhanneling]]s mei de keizerlike [[grutfizier]] [[Mas Amedda]]. Yn 5 n.Sl.Y. wurdt troch Mothma, prinsesse Leia en oare lieders fan it Rebelleferbûn de [[Galaktyske Republyk]] weroprjochte yn 'e foarm fan 'e Nije Republyk.

==Ferset==
{{Apart|Ferset (Star Wars)}}
De striid blykt letter lykwols noch net foarby te wêzen as de restanten fan it Keizerryk gearkloftsje ta de [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]]. Yn 28 n.Sl.Y. rjochtet in diel fan 'e liederskip fan 'e Nije Republyk, dat yn noed sit oer de oanboazjende [[korrupsje]] yn 'e Galaktyske Senaat en de ûnwilligens fan dat orgaan om 'e Earste Oarder as in serieuze bedriging te sjen, it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]] op. Dy organisaasje nimt de wapens op tsjin 'e Earste Oarder. Yn 34 n.Sl.Y. stoart de Nije Republyk effektyf yn as de [[Stjerredeaderbasis]] fan 'e Earste Oarder it [[planetestelsel]] Hosnian-Primus ferwoastget, de sit fan sawol de Senaat as de Republikeinske float.

Op 't langelêst docht bliken dat de aksjes fan 'e Earste Oarder manipulearre wurde troch Palpatine, dy't [[weropstanning|út 'e dea opstien]] is. Nei de Slach by [[Exegol]], yn 35 n.Sl.Y., meitsje de Jedi [[Rey (Star Wars)|Rey]] en [[Ben Solo]] yn gearwurking mei it Ferset foargoed in ein oan Palpatine, syn [[Ivige Sith]] en de hiele Earste Oarder. Dat iepenet de doar foar de fuortsetting fan 'e Nije Republyk.

==Sjoch ek==
*[[Galaktyske Republyk]]
*[[Kloane-oarloggen]]
*[[Galaktysk Keizerryk]]
*[[Ferset (Star Wars)|Ferset]]

{{boarnen|boarnefernijing=
<references/>
----
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Rebel_Alliance ''Notes'' en ''References'', op dizze side].
}}
{{DISPLAYTITLE:Rebelleferbûn (''Star Wars'')}}

[[Kategory:Fiktive striidkrêften]]
[[Kategory:Fiktive organisaasje út Star Wars]]
[[Kategory:Fiktyf elemint yntrodusearre yn 1976]]