Besjoch de boarne foar Iowa

{{Amerikaanske steat
|namme = Steat Iowa <br><small>''State of Iowa''</small>
|flagge = [[File:Flag of Iowa.svg|border|125px]]
|wapen = [[File:Iowa-StateSeal.svg|75px]]
|biedwurd = '''''Our Liberties We Prize and <br>Our Rights We Will Maintain''''' <br>([[Ingelsk]], "Us Frijheden Wurdearje Wy en Us <br>Rjochten Sille Wy Hanthavenje")
|lânkaart = [[File:Iowa in United States.svg|300px]]
|ôfkoarting = IA
|status (jier) = [[Amerikaanske steaten|steat]] ([[1846]])
|haadstêd = [[Des Moines (Iowa)|Des Moines]]
|grutste stêd = [[Des Moines (Iowa)|Des Moines]]
|offisjele taal = [[Ingelsk]]
|ynwennertal = 3.107.000 <small>(2014)</small>
|befolkingstichtens = 21,2 / km²
|oerflak = 145.743 km² <small>(0,7% wetter)</small>
|bynamme = de ''Hawkeye State''
|tiidsône = [[UTC]] –6
|simmertiid = UTC –5
|webside = [http://www.iowa.gov/ www.iowa.gov]
}}
{{Oar|de Amerikaanske steat Iowa|Iowa (betsjuttingsside)}}
'''Iowa''' ([[Ingelsk]]: ''Iowa''; útspr.: ['a:jowə], likernôch "aajowe"), offisjeel de '''Steat Iowa''' (Ingelsk: ''State of Iowa''), is ien fan 'e fyftich [[Amerikaanske steaten|steaten]] dy't mei-inoar de [[Feriene Steaten fan Amearika]] foarmje. Iowa, byneamd de ''Hawkeye State'', leit likernôch yn 'e midden fan it lân, ynklamme tusken de beide grutte [[rivier]]en de [[Mississippy (rivier)|Mississippy]] en de [[Missoery (rivier)|Missoery]], en heart ta de regio fan it [[Amerikaanske Midwesten]]. De [[haadstêd]] en teffens grutste [[stêd]] is [[Des Moines (Iowa)|Des Moines]]. Neffens in skatting út [[2014]] hie de steat doe goed 3,1&nbsp;miljoen ynwenners, wêrmei't it kwa befolkingsgrutte de 30e steat fan 'e Feriene Steaten is. Oangeande [[oerflakte|oerflak]] is Iowa mei 145.743&nbsp;km² de 26e steat. Iowa stiet benammen bekend as in [[agrarysk]] gebiet. Ien fan 'e grutste [[toerisme|toeristyske]] trekpleisters wurdt foarme troch de oerdutsen [[brêge]]n fan [[Madison County (Iowa)|Madison County]].

==Etymology==
De namme fan Iowa is ôflaat fan 'e [[Iowa (folk)|Iowa]] (of Ioway), in [[Yndianen|Yndiaansk]] [[folk]] dat foar de [[kolonisaasje]] fan 'e steat yn dizze krite wenne. Hjoed oan 'e dei libje de Iowa benammen yn 'e buorsteaten [[Kansas]] en [[Nebraska]] en fierder nei it súdwesten, yn [[Oklahoma]].
[[File:Iowa topography.jpg|left|thumb|250px|De [[topografy]] (en yndieling yn ''countys'') fan Iowa.]]

==Geografy==
Iowa hat in oerflak fan 145.743&nbsp;km², wêrfan't 0,7% út wetter bestiet. It leit yn 'e [[Sintrale Tiid (Feriene Steaten)|Sintrale Tiidsône]] ([[UTC]] –6, [[simmertiid]] –5). De steat wurdt folslein omjûn troch oare [[Amerikaanske steaten]], en grinzget yn it súdeasten en easten oan [[Illinois (steat)|Illinois]], yn it noardeasten oan [[Wiskonsin]], yn it noarden oan [[Minnesota]], yn it noardwesten oan [[Súd-Dakota]], yn it westen en súdwesten oan [[Nebraska]], en yn it suden oan [[Missoery (steat)|Missoery]]. Yn it súdwesten dielt Iowa krèkt net in grins mei [[Kansas]].

Iowa is de iennichste Amerikaanske steat wêrfan't de east- en westgrinzen folslein foarme wurde troch twa rivieren; yn it easten is dat de [[Mississippy (rivier)|Mississippy]], en yn it westen binne it de [[Missoery (rivier)|Missoery]] en de [[Grutte Sioux (rivier)|Grutte Sioux]]. De noardgrins is in rjochte line op 43º30′ noarderbreedte. De súdgrins waard yn [[1849]] troch it [[Amerikaansk Heechgerjochtshôf]] fêststeld nei't der in wapene konflikt (bekend as de [[Hunichoarloch]]) mei de steat Missoery drige út te brekken, en is foar it meastepart krektlyk in rjochte line, op 40º35′ noarderbreedte, behalven yn it uterste súdeasten, dêr't de grins de rin fan 'e rivier de [[Des Moines (rivier)|Des Moines]] folget, dy't yn 'e Mississippy útmûnet.

Iowa heart ta de [[Grutte Flakten (Noard-Amearika)|Grutte Flakten]], en it lânskip is dan oer it algemien ek frij igaal. Foarôfgeande oan 'e [[kolonisaasje]] waard hast de hiele steat oerdutsen troch [[gers|langgerzige]] [[prêrje]]. It heechste punt yn 'e steat is [[Hawkeye Point]], op 509&nbsp;m boppe [[see]]nivo, en it leechste punt is it plak dêr't de rivier de Des Moines yn 'e Mississippy útmûnet, yn it uterste súdeasten fan 'e steat, mei in hichte fan 146&nbsp;m boppe seenivo. Der binne yn Iowa twa federale [[Yndianereservaat|Yndianereservaten]]:
[[File:Yndianereservaten yn Iowa.PNG|right|thumb|200px|Yndianereservaten yn Iowa.]]
* it [[Omaha Yndianereservaat]] (yn it westen, dat útstekt oer de grins mei [[Nebraska]])
* it [[Sôk en Foks Yndianereservaat (Iowa)|Sôk en Foks Yndianereservaat]] (yn 'e midden fan 'e steat)

==Skiednis==
De krite fan [[Noard-Amearika]] dy't no Iowa foarmet, wurdt al teminsten 13.000 jier troch de [[minske]] bewenne. Tûzenen jierren lang wiene de [[Yndianen]] yn dit gebiet [[nomade|nomadyske]] [[jager-sammelder]]s, oant se goed 3.000 jier lyn foar it earst [[lânbou]] begûnen te bedriuwen mei domestisearre [[plant]]esoarten, lykas [[maïs]] en [[beane]]. Yn it dêropfolgjende [[Wâldlântiidrek]] naam de agraryske ôfhinklikheid fan 'e Yndiaanske [[kultuer]] yn Iowa almar ta, oant him yn 'e lette [[prehistoarje|prehistoaryske]] perioade (omtrint [[900]] n.Kr.) in kompekse [[sedintarisaasje|sedintêre]] lânboumaatskippij ûntjoech, wêrby't fêste [[doarp]]en stifte waarden.
[[File:Iowa archaeology edgewater.JPG|left|thumb|220px|In [[archeology]]ske opgraving fan in 3.800 jier âld fynplak by [[Edgewater (Iowa)|Edgewater]].]]

Tsjin 'e tiid dat de earste [[Jeropa|Jeropeeske]] [[ûntdekkingsreizger]]s Iowa besochten, waard it gebiet befolke troch fierhinne sedintêre [[Dakota (folk)|Dakota]], [[Winnebago (folk)|Winnebago]], [[Iowa (folk)|Iowa]] en [[Oto (folk)|Oto]] (''Otoe''), dy't wierskynlik ôfstammen fan 'e prehistoaryske [[Oneota]]. Folken dy't har yn 'e lette prehistoaryske en iere histoaryske tiid yn Iowa fêstigen, wiene de [[Illinois (folk)|Illinois]], [[Sôk (folk)|Sôk]] (''Sauk''), [[Foks (folk)|Foks]] (''Fox'') en [[Omaha (folk)|Omaha]]. De earste Jeropeänen dy't it gebiet oandiene, wiene de [[Frankryk|Frânske]] ûntdekkingsreizgers [[Jacques Marquette]] en [[Louis Jolliet]], dy't yn [[1673]] by in reis oer de rivier de [[Mississippy (rivier)|Mississippy]] ferskate doarpen op 'e Iowaanske igge besochten.

Iowa waard in ûnderdiel fan 'e ûnbidich grutte Frânske [[koloanje]] [[Lousiana (koloanje)|Louisiana]], dy't him útstriek fan 'e Mississippydelta oant yn wat no [[Kanada]] is. It bleau yn Frânske hannen oant [[1763]], doe't de koloanje by de [[Frede fan Parys (1763)|Frede fan Parys]] yn [[Spanje|Spaanske]] hannen kaam. Dêrnei hearde it 37 jier ta de Spaanske koloanje [[Nij-Spanje]] (it lettere [[Meksiko]]), oant de Spanjerts it yn [[1800]] wer weromjaan moasten oan Frankryk. [[Napoleon]] lykwols, dy't it doe yn [[Parys]] foar it sizzen hie, koe fanwegen de [[Grut-Brittanje|Britske]] oppermacht op 'e wrâldseeën net folle mei it gebiet, dat yn [[1803]] ferkocht er de koloanje oan in oare fijân fan 'e Britten, de [[Feriene Steaten]], by in transaksje dy't bekendstiet as de [[Louisiana-oankeap]].
[[File:Desoto Lake1.jpg|right|thumb|250px|De [[DeSoto-mar]].]]

Yn [[1805]] waard Iowa fierhinne yn kaart brocht troch de Amerikaanske [[kartograaf]] [[Zebulon Pike]], mar pas yn [[1808]] kaam der mei de bou fan [[Fort Madison (Iowa)|Fort Madison]] foar it earst in offisjele Amerikaanske oanwêzichheid yn it gebiet. Dy fêsting waard lykwols yn [[1813]], ûnder de saneamde [[Oarloch fan 1812]], ynnommen troch de [[Grut-Brittanje|Britten]] en harren Yndiaanske bûnsgenoaten, de Sôk, Foks en Winnebago. Nei't de Amerikanen yn it easten lykwols de oerwinning yn dy oarloch behelle hiene, waard harren gesach op 'e nij oer Iowa fêstige. Neitiid fitere it Amerikaanske regear [[jeropide ras|blanke]] kolonisten oan om har yn Iowa te fêstigjen, wylst de Yndiaanske folken ûnder druk set waarden om harren lân te ferkeapjen.

Nei't de Feriene Steaten ûnder de betingsten fan in omstriden ferdrach it meastepart fan 'e lettere steat [[Illinois (steat)|Illinois]] yn beslach nommen hiene, briek yn [[1834]] de [[Oarloch fan Swarte Hauk]] út (in [[opstân]] ûnder de Sôk en Foks, dy't laat waard troch it opperhaad [[Swarte Hauk]]). Nei't de rebûlje delslein waard, fierden de Amerikanen in belied dat derop rjochte wie om alle Yndianen út Iowa wei nei it westen te deportearjen. De [[Sôk (folk)|Sôk]] en [[Foks (folk)|Foks]] waarden yn [[1832]] út 'e [[Mississippy (rivier)|Mississippydelling]] ferdreaun, yn [[1843]] út 'e delling fan 'e rivier de [[Iowa (rivier)|Iowa]] en yn [[1846]] fan it hiele grûngebiet fan Iowa. De [[Winnebago (folk)|Winnebago]] waarden yn [[1850]] út Iowa wei nei it westen ta deportearre, en de [[Dakota (folk)|Dakota]] oan 'e ein fan 'e [[1850]]-er jierren. De [[Omaha (folk)|Omaha]] wisten mar in hiel lyts brêgehaad op 'e eastigge fan 'e rivier de [[Missoery (rivier)|Missoery]] te behâlden. Yn [[1856]] waard de Sôk en Foks lykwols tastien om werom te kommen, en yn [[1857]] kochten dy by [[Tama (Iowa)|Tama]] de earste grûn op fan wat letter it [[Sôk en Foks Yndianereservaat (Iowa)|Sôk en Foks Yndianereservaat fan Iowa]] wurde soe.
[[File:Old_Capitol_Iowa_City.jpg|left|thumb|250px|It âlde steatskapitoal fan Iowa, yn [[Iowa City (Iowa)|Iowa City]].]]

De blanke kolonisten dy't har ûnderwilens fan [[juny]] [[1833]] ôf yn Iowa nei wenjen setten hiene, kamen fral út [[Ohio]], [[Pennsylvania]], [[New York (steat)|New York]], [[Indiana]], [[Kentucky]] en [[Firginia]]. Yn [[1838]] waard Iowa foar it earst as steatkundige ienheid kreëarre, as it [[Territoarium Iowa|Iowa-territoarium]], dat doe in (blanke) befolking fan goed 23.000 minsken hie. Suver fuortendaliks dêrnei begûn men yn Iowa kampanje te fieren om as folweardige [[Amerikaanske steat|steat]] ta de [[Feriene Steaten|Amerikaanske Uny]] talitten te wurden. Op [[28 desimber]] [[1846]] krige dat syn beslach, en waard Iowa de 29ste Amerikaanske steat. 

Under de [[Amerikaanske Boargeroarloch]] ([[1861]]-[[1865]]) stie Iowa oan 'e kant fan it Noarden, hoewol't der yn 'e steat in sterke anty-oarlochbeweging bestie ûnder kolonisten fan [[Amerikaanske Suden|Súdlike]] en [[roomsk-katolisisme|roomske]] orizjine. Der waard yn Iowa sels net fochten, hoewol't der fuort oer de grins by [[Athens (Missoery)|Athens]], yn [[Missoery (steat)|Missoery]], yn [[1861]] al in fjildslach plakfûn. Op in totale (blanke) befolking fan 675.000 minsken waarden 116.000 manlju út Iowa ûnder de [[tsjinstplicht]] twongen en tsjinje yn it Noardlike leger, wat yn relative termen mear is as yn hokker Amerikaanske steat ek. Dêrûnder wiene goed 75.000 frijwilligers. Likernôch 19.000 Iowaanske soldaten sneuvelen yn 'e Boargeroarloch.
[[File:Turbines iowa.jpg|right|thumb|250px|[[Wynmûne]]n by [[William (Iowa)|Williams]].]]

Nei de oarloch woeks de befolking fan Iowa tusken [[1865]] en [[1900]] op dramatyske wize oan, û.m. troch [[ymmigraasje]] út [[Jeropa]]. It wie yn dy tiid dat har in protte lju út [[Nederlân]] en ek út [[Fryslân]] wei yn Iowa fêstigen. Ek wie dat de snuorje dat Iowa him ûntjoech ta ien fan 'e wichtichste [[lânbou]]gebieten fan 'e Feriene Steaten. Oan it begjin fan 'e [[tweintichste iuw]] soarge de grutte fraach nei produkten dy't ûnder de [[Earste Wrâldoarloch]] ([[1914]]-[[1918]]) ûntstie, yn Iowa foar grutte wolfeart.

Yn 'e [[1920]]-er jierren stoarte de [[ekonomy]] fan 'e steat lykwols yn, en ûnder de [[Grutte Depresje]] giene in protte lytse [[boer]]en oer de kop, wat it ûntstean fan grutte boerebedriuwen yn 'e hân wurke. Nei de [[Twadde Wrâldoarloch]] begûn him yn Iowa ek [[yndustry]] en letter in wichtige [[tsjinstesektor]] te ûntwikkeljen. De [[Buorkerijkrisis]] fan 'e tachtiger jierren soarge yn Iowa foar in grutte [[resesje]] en [[earmoede]] sa't sûnt de [[Krisisjierren]] net mear sjoen wie. Fanôf [[1985]] klaude de steat wer by de wâl op en hat him in gruttere diversifiëarring fan 'e ekonomy foardien.
[[File:Iowa_State_Capitol_April_2010.jpg|left|thumb|230px|It steatskapitoal fan Iowa, yn [[Des Moines (Iowa)|Des Moines]].]]

==Bestjoer==
Iowa bestiet bestjoerlik út 99 ''[[county (Feriene Steaten)|countys]]'', mar omfiemet 100 countyhaadplakken, mei't [[Lee County (Iowa)|Lee County]] der twa hat. De [[haadstêd|steatshaadstêd]], [[Des Moines (Iowa)|Des Moines]], leit yn [[Polk County (Iowa)|Polk County]], in ein besuden it mulpunt fan 'e steat. Krekt as alle Amerikaanske steaten wurdt Iowa bestjoerd troch in steatsregear mei oan it haad de [[gûverneur]]. De [[wetjaande macht]] is yn 'e hannen fan 'e [[Algemiene Assimblee fan Iowa]] (oftewol it Steatskongres fan Iowa), dat bestiet út 'e Steatssenaat mei 50 leden en it Steatshûs fan Offurdigen mei 100 leden. Yn 'e [[Amerikaanske Senaat]] wurdt Iowa, lykas alle Amerikaanske steaten, fertsjintwurdige troch 2 [[Amerikaanske Senaat|senator]]s. Yn it [[Amerikaanske Hûs fan Offurdigen]] hat Iowa 4 sitten. 

It politike lânskip fan Iowa wurdt behearske troch de beide grutte Amerikaanske [[politike partij]]en, de [[Demokratyske Partij (Feriene Steaten)|Demokratyske Partij]] en de [[Republikeinske Partij (Feriene Steaten)|Republikeinske Partij]]. Alle oare partijen wurde frjemdernôch offisjeel oantsjut as "net-partijige politike organisaasjes", en spylje mar in marzjinale rol. Oant de [[1980]]-er jierren stimde Iowa yn mearderheid Republikeinsk, mar neitiid wie it tritich jier lang in saneamde [[swingsteat]] (dêr't it beide kanten útgean koe). Sûnt [[2012]] stimt Iowa yn mearderheid Demokratysk. Eltse fjouwer jier stiet Iowa ûnder de [[Amerikaanske presidint]]sferkiezings ein [[jannewaris]], begjin [[febrewaris]] yn it mulpunt fan 'e belangstelling om't de ''[[Iowa caucus]]'' (tegearre mei de in wike letter holden ''[[New Hampshire primary]]'') it begjinpunt is fan 'e foarferkiezings (om 'e presidintskandidaten fan 'e beide grutte partijen út te ornearjen).
[[File:Maytag.jpg|right|thumb|250px|[[Maïs]]fjilden op it plattelân fan Iowa.]]

==Ekonomy==
Hoewol't Iowa noch altyd bekendstiet as in [[lânbou]]gebiet, makke de [[lânbou]]sektor tsjin [[2007]] eins noch mar 3,7% út fan it [[Bruto Nasjonaal Produkt|bruto steatsprodukt]] fan Iowa. De wichtichste lânbouprodukten binne [[baarch|bargefleis]], [[maïs]], [[sojabeane]], [[hjouwer]], [[ko]]wefleis, [[aai (fieding)|aai]]en en [[suvel]]produkten. Iowa is de grutste produsint fan maïs en [[etanol]] fan 'e Feriene Steaten. De [[yndustry]]sektor besloech yn [[2003]] 21% fan 'e Iowaanske [[ekonomy]], wêrby't fral itensprodukten levere wurde, mar ek masinery, elektryske apparaten, [[gemy]]ske produkten, [[griene enerzjy]] en [[metaal|metalen]] [[healfabrikaat|healfabrikaten]]. It grutste part fan 'e steatsekonomy wurdt lykwols opmakke troch de [[tsjinstesektor]], mei as wichtichste ûnderdielen it [[fersekeringswêzen]] en de [[útjouwerij|útjouwersbrâns]].

Iowa is net it meast [[toerisme|toeristyske]] diel fan 'e Feriene Steaten, mar in beskate plattelânske sjarme kin it net ûntsein wurde. De wichtichste attraksjes binne de haadstêd [[Des Moines (Iowa)|Des Moines]], mei syn [[museum|museä]] en bestjoersgebouwen, en de oerdutsen [[brêge]]n fan [[Madison County (Iowa)|Madison County]], dy't ferneamd makke binne troch de [[romantyk (leafde)|romantyske]] [[Hollywood]]-[[film]] ''[[The Bridges of Madison County (film)|The Bridges of Madison County]]'', út [[1995]], mei [[Clint Eastwood]] en [[Meryl Streep]] yn 'e haadrollen.
[[File:Iowa_population_map.png|left|thumb|250px|[[Befolkingstichtens]] yn Iowa.]]

==Demografy==
Neffens in offisjele rûzing troch it [[Amerikaanske Folkstellingsburo]] (op grûn fan gegevens fan 'e Amerikaanske [[folkstelling]] fan [[2010]]) hie Iowa yn [[2014]] 3.107.000 ynwenners, wat in groei fan 2,0% is yn ferhâlding ta de stân fan saken yn [[2010]]. De [[befolkingstichtens]] wie yn [[2014]] 21,2 minsken de km². De grutste [[stêd]] fan 'e steat is de haadstêd [[Des Moines (Iowa)|Des Moines]], mei 209.000 ynwenners yn 2014. Oare gruttere plakken binne: [[Cedar Rapids (Iowa)|Cedar Rapids]] (129.000), [[Davenport (Iowa)|Davenport]] (103.000), [[Sioux City (Iowa)|Sioux City]] (83.000) en [[Iowa City (Iowa)|Iowa City]] (73.000). Fan 'e befolking fan Iowa wie yn [[2010]] 72,2% berne yn Iowa sels, wylst 23,2% berne wie yn in oare Amerikaanske steat, 0,5% yn [[Porto Riko]] of oare Amerikaanske territoaria, en 4,1% yn it bûtenlân. Yn [[april]] [[2009]] besleat it Heechgerjochtshôf fan Iowa dat de steatswet dy't it pearkes fan itselde [[geslacht (sekse)|geslacht]] ferbea om te trouwen, tsjin 'e [[Amerikaanske Grûnwet]] yngie. Dêrmei waard Iowa (as plattelânssteat noch wol) de trêde Amerikaanske steat dêr't it [[homohoulik]] ynfierd waard.

===Etnisiteit===
Neffens gegevens fan 'e Amerikaanske [[folkstelling]] fan [[2010]] wie de [[etnyske groep|etnyske]] opbou fan 'e Iowaanske befolking doe sa: 88,7% [[jeropide ras|blanken]]; 5,0% [[Latino's yn Noard-Amearika|Latino's]]; 2,9% [[negroïde ras|swarten]]; 1,7% [[Aazje|Aziaten]]; 0,4% [[Yndianen]]; 0,1% [[Polyneezje|Polyneziërs]], [[Melaneezje|Melaneziërs]] en [[Mikroneezje (eilannekloft)|Mikroneziërs]]; 1,2% oaren of fan mingd etnysk komôf. Blanke Iowanen binne fierhinne fan [[Noardwest-Jeropa|Noardwest]]-, [[Midden-Jeropa|Midden]]- en [[Noard-Jeropa|Noardjeropeeske]] orizjine, mei as grutste oarsprongsgroepen [[Dútsers]] (35,7% fan 'e totale Iowaanske befolking), [[Ieren (folk)|Ieren]] (13,5%), [[Ingelsen]] (9,5%), [[Angelsaksyske Amerikanen]] (6,6%) en [[Noaren (folk)|Noaren]] (5,7%).
[[File:Des_Moines_skyline.jpg|right|thumb|250px|De ''[[skyline]]'' fan 'e Iowaanske haadstêd [[Des Moines (Iowa)|Des Moines]].]]

Iowa omfiemet twa [[List fan Amerikaanske Yndianestammen mei federale erkenning|federaal erkende Yndianestammen]], te witten:
*de [[Omaha Stamme fan Nebraska en Iowa]]
*de [[Sôk en Foks Stamme fan de Mississippy yn Iowa]]
Dizze stammen hawwe beide har eigen [[Yndianereservaat|reservaat]]. Der binne yn Iowa gjin [[List fan Amerikaanske Yndianestammen mei erkenning op steatsnivo|stammen mei inkeld erkenning op steatsnivo]].

===Taal===
De [[offisjele taal]] fan Iowa is it [[Ingelsk]], dat neffens gegevens fan 'e Amerikaanske [[folkstelling]] fan [[2000]] doe foar 94% fan 'e befolking de [[memmetaal]] wie. Op it twadde plak kaam it [[Spaansk]], mei 167.000 sprekkers, en op it trêde plak it [[Dútsk]], mei 17.000 sprekkers. Gjin inkele oare taal hat yn Iowa mear sprekkers as 0,5% fan 'e befolking. Foarhinne wiene der folle mear Dútsktaligen, mar ûnder de [[Earste Wrâldoarloch]] waard yn [[1918]] mei de saneamde [[Babelproklamaasje]] it sprekken fan Dútsk yn it iepenbier yn Iowa ferbean.
[[File:Iowa_Supreme_Court.jpg|left|thumb|250px|It Heechgerjochtshôf fan Iowa, yn [[Des Moines (Iowa)|Des Moines]].]]

It [[Pennsylvaansk]], soms beskôge as in Dútsk [[dialekt]], mar soms ek as in aparte taal, wurdt yn Iowa sprutsen yn 'e koloanjes dy't de [[Amish]] der stifte hawwe. Om [[Pella (Iowa)|Pella]] hinne waard foarhinne in [[Nederlânsk]] dialekt sprutsen (it [[Pella-Nederlânsk]]) troch kolonisten fan [[Nederlân]]sk komôf. De iennichste Yndiaanske taal dy't yn Iowa geregeldwei brûkt wurdt, is it [[Meskwaky]], de taal fan 'e [[Sôk (folk)|Sôk]] en [[Foks (folk)|Foks]].

===Godstsjinst===
Op it mêd fan [[godstsjinst]] bestie yn [[2001]] 75% fan 'e befolking fan Iowa út [[kristendom|kristenen]], wêrûnder 52% [[protestantisme|protestanten]] en 23% (of 503.000) [[roomsk-katolisisme|roomsen]]. De grutste protestantske denominaasjes wiene yn [[2010]] de [[Feriene Metodistyske Tsjerke]] mei 235.000 leden en de [[Evangelysk-Lutherske Tsjerke yn Amearika]] mei 230.000 leden. Oare wichtige protestantske tsjerkegenoatskippen wiene de [[Presbyteriaanske Tsjerke (FSA)]] mei goed 51.000 leden, de [[Herfoarme Tsjerke yn Amearika]] mei 40.000 leden en de [[Feriene Tsjerke fan Kristus]] mei 39.000 leden. [[Ateïsme|Ateïsten]] en [[agnostisisme|agnosten]] foarmen yn [[2001]] 13% fan 'e befolking. Alle net-kristlike godstsjinsten besloegen mei-inoar 6% fan 'e befolking.
[[File:Loess_hills.jpg|right|thumb|280px|[[Heuvel]]lân beëasten [[Mondamin (Iowa)|Mondamin]].]]

==Klimaat==
Krekt as it meastepart fan it [[Amerikaanske Midwesten]] hat Iowa in fochtich [[lânklimaat]], mei hjitte en fochtige [[simmer]]s en kâlde [[winter]]s. Simmerdeis binne [[temperatuer]]en oerdeis fan 32&nbsp;°C net útsûnderlik, wylst it kwik by 't winter maklik sakje kin oant –28&nbsp;°C. Rekôrtemperatueren wiene 48&nbsp;°C, op [[20 july]] [[1934]] yn [[Keokuk (Iowa)|Keokuk]], en –44&nbsp;°C op [[3 febrewaris]] [[1996]] te [[Elkader (Iowa)|Elkader]]. [[delslach (waar)|Delslach]]hoemannichten rinne útinoar; it súdeasten kriget jiers wol 970&nbsp;mm, wylst it noardwesten it drûchst is, mei likernôch 710&nbsp;mm. De measte [[rein (delslach)|rein]] falt simmerdeis, mar by 't winter kin der wol in protte [[snie]] delkomme. Iowa leit by 't [[maityd]] yn 'e gefaresône oangeande [[tornado|tornado's]], wêrfan't der jiers trochinoar 47 (sawol grutten as lytsen) de steat treffe. Yn [[2008]] kamen dêrby tolve minsken om, wat it ta it deadlikeste tornadojier makke sûnt [[1968]].

==Keppelings om utens==
*{{en}}[http://www.iowa.gov/ Offisjele webside fan it regear fan Iowa]

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Iowa ''Notes'' en ''References'', op dizze side].
----
{{commonscat|Iowa}}
}}

{{Koördinaten|42_00_0_N_93_0_0_W_scale:10000000_type:adm1st_region:US-IA|42° 0' N, 93° 0' W}}

{{Feriene Steaten}}

[[Kategory:Iowa| ]]
[[Kategory:Steat yn de Feriene Steaten]]
[[Kategory:Bestjoerlike ienheid oprjochte yn 1846]]