Besjoch de boarne foar Eurosône

[[Ofbyld:Eurozone.svg|thumb|upright|De 19 lannen dy't de euro brûke.]]
De '''eurosône''', ek wol ''eurogebiet'', is de sammelnamme foar de 19&nbsp;lannen fan de [[Jeropeeske Uny]] dy't de [[euro]] as wettich betelmiddel hawwe.

De [[Jeropeeske Sintrale Bank]] is ferantwurdlik foar it monetêr belied binnen de eurosône.

== Lannen fan de EU mei de euro ==
Op [[1 jannewaris]] [[2002]] binne der 12&nbsp;lannen oerstapt fan it lanlike betelmiddel nei de euro. Dizze lannen wienen: [[Belgje]], [[Dútslân]], [[Eastenryk]], [[Finlân]], [[Frankryk]], [[Grikelân]], [[Ierlân]], [[Itaalje]], [[Lúksemboarch (lân)|Lúksemboarch]], [[Nederlân]], [[Portegal]] en [[Spanje]].
* Op 1 jannewaris [[2007]] is [[Sloveenje]] by de eurosône kaam.
* Op 1 jannewaris [[2008]] wienen [[Syprus]] en [[Malta]] it 14e en 15e lân dat de euro brûken gien.
* Op 1 jannewaris [[2009]] hat ek [[Slowakije]] de euro yn gebrûk naam.
* Op 1 jannewaris [[2011]] is yn [[Estlân]] de euro as wettich betelmiddel yn gebrûk nommen.
* Op 1 jannewaris [[2014]] is yn [[Letlân]] de euro as wettich betelmiddel yn gebrûk nommen.
* Op 1 jannewaris [[2015]] is yn [[Litouwen]] de euro as wettich betelmiddel yn gebrûk nommen.

{| class="wikitable"
|-
! Lân !! Datum !! Ynwenners !! Utsein
|-
| {{Flagge BE}} Belgje || 1 jannewaris 2002 || 10.666.866 || 
|-
| {{Flagge DE}} Dútslân || 1 jannewaris 2002 || 82.314.906 || [[Búsingen]]
|-
| {{Flagge AT}} Eastenryk || 1 jannewaris 2002 || {{0}}8.316.487 || 
|-
| {{Flagge EE}} Estlân || 1 jannewaris 2011 || {{0}}1.340.021 ||
|-
| {{Flagge FI}} Finlân || 1 jannewaris 2002 || {{0}}5.289.128 || 
|-
| {{Flagge FR}} Frankryk || 1 jannewaris 2002 || 63,392,140 || [[Nij Kaledoanje]], [[Frânsk Polyneesje]], [[Wallis en Futuna]]
|-
| {{Flagge GR}} Grikelân || 1 jannewaris 2002 || 11.125.179 || 
|-
| {{Flagge IE}} Ierlân || 1 jannewaris 2002 || {{0}}4.239.848 || 
|-
| {{Flagge IT}} Itaalje || 1 jannewaris 2002 || 60.017.677 || [[Campione d'Itaalje]]
|-
| {{Flagge LV}} Letlân || 1 jannewaris 2014 || {{0}}2.254.653 ||
|-
| {{Flagge LT}} Litouwen || 1 jannewaris 2015 || {{0}}3.218.064 ||
|-
| {{Flagge LU}} Lúksemboarch || 1 jannewaris 2002 || {{0|00.}}476.200 || 
|-
| {{Flagge MT}} Malta || 1 jannewaris 2008 || {{0|00.}}404.962 || 
|-
| {{Flagge NL}} Nederlân || 1 jannewaris 2002 || 16.471.968 || [[Arûba]], [[Nederlânske Antillen]]
|-
| {{Flagge PT}} Portegal || 1 jannewaris 2002 || 10.599.095 || 
|-
| {{Flagge SI}} Sloveenje || 1 jannewaris 2007 || {{0}}2.013.597 || 
|-
| {{Flagge SK}} Slowakije || 1 jannewaris 2009 || {{0}}5.389.180 || 
|-
| {{Flagge CY}} Syprus || 1 jannewaris 2008 || {{0|00.}}766.400 || [[Noard-Syprus]]
|-
| {{Flagge ES}} Spanje || 1 jannewaris 2002 || 45.116.894 || 
|-
| {{Flagge HR}} Kroaasje || 1 jannewaris 2023 ||  ||
|}

== EU-lannen sûnder de euro ==
Dêrneist binne der noch 9&nbsp;lannen binnen de Jeropeeske Uny dy't de euro net (noch) brûke. Dit binne: [[Denemark]], [[Sweden]], [[Hongarije]], [[Poalen]], [[Tsjechje]], [[Roemeenje]] en [[Bulgarije]].

== EU-lannen bûten de EU dy't de euro brûke ==
Neist de 19 lannen fan de Jeropeeske Uny binne der ek inkele lannen bûten de uny dy't de euro as betelmiddel brûke.

Yn [[2002]] binne [[Montenegro]] en [[Kosovo]] ek oergien nei de euro. Foar dy tyd brûkten dizze lannen de [[Dútske mark]]. Dêrneist habbe ek [[San Marino]], [[Monako]] en [[Fatikaanstêd]] de euro as betelmiddel. Dizze lannen meie in eigen nasjonale side ynfolje.

[[Andorra]] hat op it stuit gjin eigen euromunten, omdat it nea in monetêre oerienkomst mei Frankryk of Spanje hân hat. De [[Frânske frank]] en de [[Spaanske peseta]] waarden as muntienheid brûkt. Andorra is sûnt 2004, sûnder resultaat, yn gesprek mei de EU om de euro as offisjeel betelmiddel brûke te kinnen. Hjirfoar moat Andorra, dat no in belestingparadys is, it hiele nasjonale bankêre stelsel oer de kop helje en oanpasse oan de winsken fan de Jeropeeske Uny. Om dizze reden is noch ûnbekend of, en wannear, Andorra de euromunt yn gebrûk nimme kin.

== Oerseeske gebietsparten ==
De euro is ek ynfierd yn saneamde ultraperifeare gebieten. Dizze gebieten binne de Frânske oerseeske departeminten [[Guadelûp]], [[Martinyk]], [[Frânsk-Guyana]] en [[Réunion]], de Frânske eilannen [[Saint-Pierre en Miquelon]] en [[Mayotte]]. De Portegeeske gebieten de [[Azoaren]] en [[Madeira]]. En de Spaanske [[Kanaryske Eilannen]] en de [[eksklave]]s [[Ceuta]] en [[Melilla]].

De lannen en gebieten oersee, wêrûnder de [[Nederlânske Antillen]] en [[Arûba]], habbe harren eigen munten behâlden. De Nederlânske Antillen en Arûba habbe harren munt keppele oan de [[Amerikaanske dollar]]. De gebieten fan Frankryk dy't de euro net habbe is de koppeling mei de frank feroare yn in koppeling mei de euro.

== Eurolannen fan de takomst ==
[[Ofbyld:Euro accession Eurozone as single entity.svg|thumb|upright]]
[[Ofbyld:Euro outside.svg|thumb|upright]]
De [[Baltyske steaten]], [[Estlân]], [[Letlân]] en [[Litouwen]], wienen fan plan om al yn [[2010]] de euro yn te fieren. Mar troch de wrâldwide ekonomyske krisis is dit net bard. Estlân is der al yn slagge om op [[1 jannewaris]] [[2011]] de euro yn te fieren.

Foar de 27 EU-lannen, [[Denemark]] is it ferplicht om de euro yn te fieren. Dat moat dan barre op it stuit dat de lannen oan de monetêre easken foldogge. Mei de ûnderhannelings fan it [[Ferdrach fan Maastricht]] habbe it Feriene Keninkryk en Denemark in útsûnderingsposysje behelle. Dizze posysje hâld yn dat dizze lannen net ferplichte binne de euro yn te fieren. It stiet de lannen frij om de útsûnderingsposysje op te jaan, op wat foar stuit dan ek, as net.

Foar de nije lidsteaten giet dit net op. Dat soarte posysjes wienen der net mear en de euro foarme in ferplichting foar it ta treedzjen. De ynwenners wienen hjirfan op 'e hichte. In stim foar tatreding ta de EU yn de referindums foar de útwreiding yn 2004 wie ek in stim foar de euro. Dochs wol de Poalske presidint [[Lech Kaczyński]] in [[referindum]] organiseare oer de tatreding fan Poalen ta de euro. [[Eurokommissaris]] [[Joaquin Almunia]] wie hjir net bliid mei.

De Jeropeeske Sintrale Bank en de [[Jeropeeske Kommisje]] publisearje iens yn de twa jier meiïnoar in saneamd konferginsjeferslach, hjiryn stiet oan elts EU-lidsteat dy't net oan de euro dielnimt beskreaun yn hokker saken it oan de betingsten fan tatreding ta de euro foldocht.

=== Denemark ===
Denemark is ien fan de twa lannen dy't útsein binne fan de euro. Op [[28 septimber]] [[2000]] wie by in referindum 53,1&nbsp;persint fan de Deenske ynwenners tsjin de euro.

Op [[22 novimber]] [[2007]] makke de Deenske premier, [[Anders Fogh Rasmussen]], bekend dat der in nij referindum komme sil. Neffens Rasmussen is der sûnt 2000 in protte feroare. Op it stuit soe in lytse mearderheid foar de euro wêze yn Denemark.

=== Sweden ===
Sweden, dat al sûnt [[1995]] by de EU is, koe by it Ferdrach fan Maastricht net útsein wurde fan de euro. Formiel is Sweden hjirtroch ferplichte om de euro yn te fieren, mar it lân hat besletten om de ynfiering fan de euro út te stellen troch gewoan net te foldwaan oan de [[European Exchange Rate Mechanism-II]] (ERM&nbsp;II), ien fan de wichtichste easken om mei te dwaan oan de euro. De opstelling fan Sweden liket troch de EU tastien te wurden.

=== Andorra ===
Andorra is gjin lidsteat fan de Jeropeeske Uny, mar it lân krijt in spesjale behanneling fan de EU. Andorra wurdt bygelyks lyksteld mei leden fan de EU as it om hannel yn ferfeardige guod giet, mar net foar lânbouprodukten.

Andorra hat gjin eigen munt en brûkte foar 2002, neist elkoar, de Frânske frank en de Spaanske peseta, dy't dêrnei ferfong binne troch de euro. Yn tsjinstelling ta oare lytse Jeropeeske lannen dy't eigen euro's slaan meie, hat Andorra gjin eigen euromuntstikken.

Yn oktober 2004 starten de ûnderhandelingen tusken Andorra en de EU oer in oerienkomst dy't, ûnder oare, as doel hat dat Andorra yn de takomst har eigen euromunten slaan mei.

== Dielnimmende lannen wikselkoersmechanisme ERM II ==
Op [[28 juny]] 2004 binne Estlân, Litouwen en Sloveenje ta de ERM&nbsp;II tatreden. Op dat stuit siet allinnich Denemark dêryn.

Op [[2 maaie]] 2005 treden Syprus, Letlân en Malta ta. Op [[28 novimber]] folge Slowakije.

As in lân de euro ynfiert dan giet it automatysk út de ERM&nbsp;II. Sloveenje makke op 1 jannewaris 2007 de oerstap. Op dit stuit binne dus Denemark, Estlân, Letlân en Litouwen de dielnimmende lannen oan it wikselkoersmeganisme ERM&nbsp;II.
Jannewaris 2008 folgen Syprus en Malta en in jier letter ek Slowakije.

Op it stuit binne Denemark, Estlân, Letlân en Litouwen de leden fan de ERM&nbsp;II.

== Ynflaasje ==
* 1999: 1%
* 2000: 2%
* 2001: 2,8%
* 2002: 1,9%
* 2003: 1,9%
* 2004: 2,1%
* 2005: 2,2%
* 2006: 2,2%
* 2007: 2,1%
* 2008: 3,3%
* 2009: 0,3%
* 2010: 1,6%
* 2011: 2,7%
* 2012: 2,5%
* 2013: 1,3%

== Keppelings om utens ==
* [http://www.ecb.int/euro/html/index.en.html De euro op de webstee fan de Jeropeeske Sintrale Bank.]
* [http://ec.europa.eu/euro/index_en.html In webstee fan de Jeropeeske Kommisje oer de euro.]

[[Kategory:Ekonomy fan de Jeropeeske Uny]]
[[Kategory:Jild]]