Besjoch de boarne foar East-Frânsje

{{histoarysk lân (gjin flagge)
|namme = Keninkryk fan de Eastfranken <br><small>''Francia orientalis'' 
|bestean = <font color=white>0</font color=white>843-962
|lânkaart = [[File:East Francia 843.svg|250px]]
|haadstêd = Ferskate bygelyks [[Frankfurt]], [[Regensburg]] (''Ratisbon'') 
|offisjele taal = [[Aldheechdútsk]]<br/>[[Aldsaksysk]]<br/>[[Aldfrysk]]<br/>beheind gebrûk fan [[Frankysk]] en [[Latyn]] foar tsjerklike en offisjele gebrûken
|steatsfoarm = [[keninkryk]] 
|ûntstien út = [[Frankyske Ryk]]
|opgien yn = [[File:Flag Germany Emperors Banner.svg|20px]] [[Hillige Roomske Ryk]]
|no diel fan = •[[File:Flag of Germany.svg|20px]] [[Dútslân]]<br/>•[[File:Flag of Switzerland.svg|20px]] [[Switserlân]]<br/>•[[File:Flag of Austria.svg|20px]] [[Eastenryk]]<br/>•[[File:Flag of Slovenia.svg|20px]] [[Sloveenje]]<br/>•[[File:Flag of Netherlands.svg|20px]] [[Nederlân]] <br/>•[[File:Flag of Belgium.svg|20px]] [[Belgje]]<br/>•[[File:Flag of Luxembourg.svg|20px]] [[Lúksemboarch (lân)|Lúksemboarch]]
|ynwennertal =
|befolkingstichtens = 
|oerflak = 
|folksliet = 
|muntienheid = 
|tillefoan =  
|ISO 3166-koade = 
|ynternetekstinsje = 
}}
{{SkiednisfanDútslân}}
[[Ofbyld:Partage de l'Empire carolingien au Traité de Verdun en 843.JPG|250px|thumb|Ferdieling fan it [[Karolingyske Ryk]] neffens it [[Ferdrach fan Ferdun]] yn 843]]
'''East-Frânsje''', '''East-Frankelân''' of it '''Eastfrankyske Ryk''' ([[Latyn]]: ''Regnum Francorum Orientalium'') of letter it '''Dútske Keninkryk''' of '''Dútske Ryk''' (Latyn: ''Regnum Teutonicum'') wie de foarrinner fan it [[Hillige Roomske Ryk]]. It lân wie ûntstien nei it ferpartsjen fan it [[Karolingyske Ryk]] yn trijen mei it [[Ferdrach fan Ferdun]] yn [[843]]. De [[Karolingen]] bleaune oer it lân hearskjen oant [[911]].<br/>
Troch de east-west-skieding fan de [[Romaansk]]-[[Germaansk]]e taalgrins ûntjoegen sa stadichoan twa ferskillende keninkriken, dêr't East-Frânsje him ûntjoech ta it ''Keninkryk Dútslân'' en [[West-Frânsje]] ta it ''[[Keninkryk Frankryk]]''.

==Skiednis==
It [[Ferdrach fan Ferdun]] waard yn augustus [[843]] tekene troch de trije soannen fan keizer [[Loadewyk de Fromme]] nei trije jier boargerkriich dy't folge nei it ferstjerren fan him. De grinzen waarden benammen lâns de rivieren de [[Maas]], [[Skelde]], [[Saône]] en [[Rône]] lutsen. Wylst de âldste soan [[Lotarius I]] de keizerstitel en it keninkryk [[Midden-Frânsje]] krige, krige [[Karel de Keale]] [[West-Frânsje]] en [[Loadewyk de Dútser]] de benammen [[Germaansk]] sprekkende eastlike lannen: [[Stamhartochdom Saksen]], eastlike helte fan [[Austraasje]], [[Hartochdom Swaben|Alemanje]], [[Hartochdom Beieren]] en de [[Mark fan Karintje]]. It âlde hartochdom [[Tueringen]] waard ferdield tusken de hartochdommen Saksen en Franken (sa't it eastlike part fan Austraasje neamd waard).<br/>
De Eastfrankyske ''[[Annales Fuldenses]]'' beskreaune it keninkryk yn "trije parten ferdield" en Loadewyk "trede ta it eastlike part". De Westfrankyske ''[[Annales Bertiniani]]'' beskreaune de omfieming fan Loadewyk syn gebiet as: "by de tawizing fan de gebieten, krige Loadewyk al it lân oan oare kant fan de [[Ryn]], mei de stêden [[Speyer]], [[Worms]] en [[Mainz]] mei harren greefskippen, dy't oan dizze kant fan de Ryn lizze, mei ynbegrepen". It keninkryk West-Frânsje gie nei Loadewyk syn jongere healbroer Karel de Keale en tusken dy twa keninkriken wie it keninkryk Midden-Frânsje mei [[Itaalje]] dat nei de âldste broer, keizer Lotarius I, gie.<br/>
Wylst East-Frânsje sa'n tredde part fan it oarspronklike [[Franken|Frankyske]] stamlân [[Austraasje]] befette, bestie de rest út lannen ferovere troch it [[Frankyske Ryk]] tusken de [[Fyfde iuw|fyfde]] en [[achtste iuw]]. Dy lannen wiene de hartochdommen fan Alemanje/Swaben, Beieren, Saksen en [[Tueringen]] en de noardlike en eastlike markgreefskippen dy't benammen befolke wiene troch [[Denemark|Denen]] en [[Slavyske folken|Slaven]]. De kronykskriuwer út dy tiid, [[Regino fan Prüm]] skreau dat de "ferskillende folken" (''diversae nationes populorum'') fan East-Frânsje, almeast Germaansk- en Slavysk-talige folken, fan inoar "skieden wurde kinne fan ras, gewoanten, taal en wetten" (''genere moribus lingua legibus'').<br/>
Nei it [[Ferdrach fan Meerssen]] yn [[870]] waard [[Midden-Frânsje]] ferdield, dêr't [[Loataringen]] en [[Fryske Ryk|Fryslân]] ferdield waarden tuske East- en West-Frânsje. It koart libjende Midden-Frânsje bleau oant yn de [[tweintichste iuw]] it toaniel fan Frânsk-Dútske oarloggen.<br/>
Al de Frankyske gebieten wiene foar in koart skoftke werienige ûnder keizer [[Karel de Grouwe]], mar dy waard yn [[888]] ôfsetten en doe waard [[Arnulf fan Karintje]] yn East-Frânsje as kening keazen. De hieltyd mear ôfnimmende krêft fan de keninklike macht yn East-Frânsje, betsjutte dat de hartoggen fan [[Stamhartochdom Saksen|Saksen]], [[Hartochdom Franken|Franken]], [[Loataringen]], [[Hartochdom Swaben|Swaben]] en [[Hartochdom Beieren|Beieren]] fan de beneamde [[eallju]] erflike hearskers fan harren gebieten waarden. Keningen hiene gauris mei pleatslike rebûljes te krijen.<br/>
Yn [[911]] woene Saksyske, Frankyske, Beierske en Swabyske eallju net langer in Karolinger as kening kieze en hja keazen op [[10 novimber]] 911 ien fan harren eigen as kening. Om't [[Koenraad I fan Franken]] ien fan de hartoggen wie, hie er it dreech en bewarje de macht oer harren. Hartoch [[Hindrik de Fûgelder]] fan Saksen kaam yn opstân tsjin him oant [[915]]. De striid tsjin hartoch [[Arnulf I fan Beieren]] koste Koenraad it libben. Op syn stjerbêd keas er Hindrik de Fûgelder fan Saksen as syn opfolger. It keningskip gie fan Frankyske hannen oer op Saksyske, dy't yn de [[Saksekriich]] fan [[Karel de Grutte]] in soad laat hiene. Hindrik waard lykwols allinne befêstige troch Saksen en Franken yn [[Fritzlar]] en moast erkenning ôftwinge fan de oare hartoggen, wêrmei't er in steatsynrjochting skoep dy't alhiel brûkt waard troch syn soan [[Otto I fan it Hillige Roomske Ryk|Otto I]]. Oant syn dea yn july [[936]], hat Hindrik de ynstoarting fan de keninklike macht tefoaren witte te kommen, soks dat yn West-Frânsje barde, en liet in folle sterker keninkryk efter oan syn opfolger Otto I. Doe't Otto yn [[962]] yn [[Rome (stêd)|Rome]] ta keizer kroand waard, tsjutte dat it begjin oan fan it [[Hillige Roomske Ryk]].

==Namme==
De namme ''Orientalis Francia'' tsjutte oarspronklik it gebiet [[Franken (gebiet)|Franken]] oan en ''Orientalis Franci'' tsjutte syn ynwenners, de etnyske Franken dy't beëasten de Ryn wennen. It gebrûk fan de namme foar it eastlike keninkryk wie lykwols in útfining fan it hof fan Loadewyk de Dútser. Om't eastlik Frânsje eins in part fan Austraasje, it stamlân fan de Franken wie, lit de namme-oantsjutting fan Loadewyk foar it gânse keninkryk syn earsucht sjen. Under syn pakesizzer, Arnulf fan Karintje, waard it keninkryk gauris ''Francia'' neamd. Hindrik de Fûgelder neamde himsels ''rex Francorum orientalum'', "kening fan de Eastfranken".<br/>
Yn de [[tolfde iuw]] lei de [[skiedkundige]] [[Otto fan Freising]] út dat it "eastlike keninkryk fan de Franken" (''orientale Francorum regnum''), "no it keninkryk fan de Dútsers neamd wurd" (''regnum Teutonicorum'')

==Wichtige stêden==
It Eastfrankyske Ryk hie lykas it Frankyske Ryk gjin fêste haadstêd. De kening reizge mei syn hofhâlding it lân troch en ferbleau op ien fan de [[Keningspalts|paltsen]]. Wichtige Eastfrankyske stêden wiene:
*[[Frankfurt am Main|Frankfurt]] (''Franconofurd'')
*[[Konstanz]] (''Constanza'')
*[[Mainz]] (''Moguntia'')
*[[Regensburg|Regensburch]] (''Ratisbon'')
*[[Speyer]] (''Spira'')
*[[Straasburch]] (''Straszburg''/''Argentaria'')
*[[Worms]] (''Wormatia'')

Mei de oansluting fan Midden-Frânsje kamen dizze stêden der noch by:
*[[Utert (stêd)|Utert]] (''Traiectum ad Rhenum'' of ''Utraiectum''}
*[[Maastricht]] (''Traiectum ad Mosam'')
*[[Luik (stêd)|Luik]] (''Leodium'')
*[[Aken (stêd)|Aken]] (''Aquis Villa'')
*[[Keulen]] (''Colonia'')
*[[Trier]] (''Treveris'')

==Keningen==
List fan keningen:
*[[Loadewyk de Dútser]] (843-876)
*[[Loadewyk de Jongere]] (876-882)
*[[Karel de Grouwe]] (882-887)
*[[Arnulf fan Karintje]] (887-899)
*[[Loadewyk it Bern]] (900-911)
*[[Koenraad I fan Franken]] (911-918)
*[[Hindrik de Fûgelder]] (919-936)
*[[Otto I fan it Hillige Roomske Ryk|Otto de Grutte]] (936-973)

==Sjoch ek==
*[[Ferdrach fan Ferdun]]
*[[Stamhartochdom]]
*[[Hillige Roomske Ryk]]

[[Kategory:Frankyske Ryk]]
[[Kategory:Skiednis fan Dútslân]]
[[Kategory:Bestjoerlike ienheid oprjochte yn 843]]
[[Kategory:Bestjoerlike ienheid opheft yn 962]]