Besjoch de boarne foar Duisburg

{{Stêd mei flagge|
Namme= Duisburg| 
Ofbyld= [[File:Innenhafen_Duisburg_Blaue_Stunde_2014.jpg|250px]]|
Flagge= [[File:Flagge_der_Stadt_Duisburg_mit_Wappen.svg|80px]]|
Wapen= [[File:DEU_Duisburg_COA.svg|80px]]|
Ynwennertal= 495.885 <small>(31 desimber 2020)</small>|
Oerflak= 232.82 km² |
Befolkingstichtens= 2.100/km² |
Stêdekloft= 11.316.429 ([[Metropoalregio Ryn-Roer]])|
Hichte= 31 m|
Lân= {{Flagge DE}} [[Dútslân]]|
Bestj. ienh. 1= dielsteat|
Namme bestj. ienh. 1= [[File:Flag_of_North_Rhine-Westphalia.svg|20px]] [[Noardryn-Westfalen]]|
Bestj. ienh. 2= |
Namme bestj. ienh. 2= |
Bestj. ienh. 3= |
Namme bestj. ienh. 3= |
Bestj. ienh. 4= |
Namme bestj. ienh. 4= |
Stifting= |
Tiidsône= |
Simmertiid= |
Koördinaten= 51° 26′ NB, 6° 45′ EL |
Webside= https://www.duisburg.de/|
}}
[[Ofbyld:North rhine w DU.svg|300px|thumb|Lokaasje fan Duisburg yn Noardryn-Westfalen]]
[[Ofbyld:DuisburgUeberblick.jpg|thumb|Utsicht oer it sintrum en easten fan Duisburg]]
[[Ofbyld:Duisburg, Rathaus, 2020-03 CN-01.jpg|thumb|It Stedhûs]]
'''Duisburg''' ([[útspr.]]: [ˈdyːsbʊʁk], likernôch: "<u>dúús</u>-boerk") is in [[Kreisfreie Stadt|kringfrije stêd]] yn it westen fan de [[Dútslân|Dútske]] [[Dielsteaten fan Dútslân|dielsteat]] [[Noardryn-Westfalen]]. De stêd leit op it plak dêr't de rivier de [[Roer (rivier)|Roer]] útmûnet yn de [[Ryn]]. Duisburg is ien fan de stêden fan it [[Roergebiet]] en is ien fan de grutste stêden dêrfan. De stêd is de 15e stêd yn grutte yn Dútslân.

Yn de [[Midsiuwen]] wie Duisburg in [[frije ryksstêd]] en in lid fan it ferbûn fan de [[Hânze]]. Nei de [[Yndustriële Revolúsje]] waard de stêd in grut yndustrysintrum fan [[izer]]-, [[stiel]]- en [[gemy]]ske yndustry. Dêrtroch waard de stêd yn de [[Twadde Wrâldkriich]] swier bombardearre. Hjoed-de-dei is dêr de grutste binnenhaven fan de wrâld fêstige, 40 kilometer oan havengebiet mei 21 dokken. 

== Algemien ==
Duisburg is in stêd yn it Dútske [[Rynlân (Dútslân)|Rynlân]] en is de fyfde grutte stêd yn dy goa nei [[Keulen]], [[Düsseldorf]], [[Dortmund]] en [[Essen]] yn de tichtst befolkte dielsteat fan Dútslân. Mei syn krapoan heal miljoen ynwenners is Duisburg de fyftjinde stêd yn grutte yn Dútslân. De stêd leit op it plak dêr't de [[Roer (rivier)|Roer]] útmûnet yn de [[Ryn]] yn it westen fan it [[Roergebiet]], dy't sels part is fan de [[metropoalregio Ryn-Roer]].

Yn Duisburg wurdt oarspronklik it ''Düschbergsch Platt'', in [[regiolekt]] fan it [[Noardnederfrankysk]], sprutsen. Justjes besuden de stêd rint de [[isoglosse]] de [[Uerdinger liny]] (ik-ich-liny), dêr't súdlik de [[Súdnederfrankysk]]e [[dialekt]]en sprutsen wurdt.

Duisburg hat de grutste binnenhaven yn de wrâld "Duisburg-Ruhrorter Häfen", yn Duisburg-Ruhrort. De tredgrutste [[lofthaven]] fan Dútslân, [[Lofthaven Düsseldorf]] leit tichteby Duisburg, yn Düsseldorf-Lohausen. De [[Universiteit Duisburg-Essen]] is mei 42.747 studinten de njoggende [[universiteit]] yn grutte yn Dútslân. De universiteit hat kampussen yn beide stêden en in universitêr medysk sintrum yn Essen. De hjoeddeistige stêd Duisburg waard foarme troch it gearfoegjen fan oanswettende gemeenten en lytsere stêden.
 
De stêd is ferneamd om syn [[stiel]]yndustry. Alle [[heechhûne]]n fan it Roergebiet binne fêstige yn Duisburg. Yn 2000 waard 49% fan al it [[leadsetten]] en 34,4% fan de produksje fan [[rûchizer]] yn Dútslân waard produsearre yn Duisburg.

Der is ek in grutte [[brouwerij]], de [[König Brauerei]], yn de stêd.

Duisburg is ferbûn troch ferskate [[autodiken]]: de [[Bundesautobahn 3|A3]] dy't eastlik om Duisburg rint fan de [[Nederlân]]ske grins by [[Arnhim]] nei [[Keulen]]; de [[Bundesautobahn 57|A57]] rint bewesten Duisburg fan [[Nimwegen]] nei [[Düsseldorf]]; de [[Bundesautobahn 40|A40]] rint fan [[Fenlo]] nei [[Bochum]], de [[Bundesautobahn 42|A42]] is in east-westferbining yn it [[Roergebiet]].

== Geografy ==
[[Ofbyld:Duisburg Karte Nachbarkreise.svg|thumb|Duisburg en de oanswettende gemeenten]]
Duisburg leit yn de [[Nederrynske Leechflakte]] op de grins fan it [[Berchske Lân]]. Duisburg wurdt begrinzge troch de folgjende gemeenten fan it noarden mei de klok mei:  [[Oberhausen]], [[Mülheim an der Ruhr]], [[Ratingen]], [[Düsseldorf]], [[Meerbusch]], [[Krefeld]], [[Meurs]], [[Rheinberg]], en [[Dinslaken]].

=== Stedsyndieling ===
[[Ofbyld:Duisburger Wappen am Rathaus Duisburg.JPG|thumb|It Wapen fan Duisburg op it stedhûs]]
Sûnt 1 jannewaris 1975 is Duisburg ferparte yn sân stedsdielen (''[[Stadtbezirk]]e'') fan noard nei súd:

* Walsum (51,528)
* Hamborn (71,528)
* Meiderich/Beeck (73,881)
* Homberg/Ruhrort/Baerl (41,153)
* Duisburg-Sintrum (105,961)
* Rheinhausen (77,933)
* Duisburg-Súd (73,321)

=== Klimaat ===
Duisburg hat in [[seeklimaat]], ''Cfb'' neffens de [[klimaatklassifikaasje fan Köppen]].

== Skiednis ==
===Izertiid en Romeinske tiid ===
In grutte grêfheuvel yn it stedsdiel Wedau jout oan dat de omkriten fan Duisburg al yn de [[izertiid]] bewenne wie.

Fan de [[earste iuw]] n.Kr. ôf foarme de [[Ryn]] de grins fan it [[Romeinske Ryk]]. It gebiet bewesten de Ryn foel ûnder de provinsje ''[[Germania Inferior]]'' mei ''[[Colonia Claudia Ara Agrippinensium]]'', it hjoeddeistige [[Keulen]], as haadstêd. Hoewol't de Ryn offisjeel de grins wie, hiene de Romeinen ek in soad ynfloed oer in grutte stripe lân beëasten de Ryn. Fan de [[tredde iuw]] ôf ûntstiene beëasten de Ryn fersterke [[Germanen|Germaanske]] delsettings.

=== Midsiuwen ===
[[Ofbyld:Duisburg Teil der alten Stadtbefestigung.jpg|thumb|Alde stedsmuorre]]
[[Ofbyld:DuisburgVogelschauplan1566.jpg|thumb|Duisburg yn 1566]]
[[Ofbyld:Marketplace Duisburg.jpg|thumb|Merk Duisburg om 1850 hinne]]
Yn it midden fan de [[fyfde iuw]] kaam it Ryngebiet yn hannen fan de [[Franken]]. Biskop [[Gregoarius fan Tours]] beskreau yn syn skiednis fan de Franken, de ''[[Skiednis fan de Franken|Decem libri historiarum]]'', oer in kening [[Klodio]] dy't yn it midden fan de fyfde iuw út syn kastiel Dispargum wei regearre. De lokaasje fan Dispargum is net bekend, mar yn Duisburg stie yn dy tiid, yn de lettere midsiuwske stedsmuorren, in Frankyske delsetting, en dêrom wurdt Dispargum wol mei Duisburg identifisearre. It kinn lykwols ek mei Duisburg yn Belgje te krijen hawwe. It earste part fan de namme soe op it [[Germaansk]]e ''dheus'' weromgean, itjinge "weagjend" of "glânzend" betsjut. Diuspurgau (Duisburggau) wie de namme fan in iermidsiuwske goa oan de Nederryn.

Yn [[883]] waard Duisburg troch de [[Wytsings]] ynnommen. Yn de maitiids dêrnei ferfearen se lykwols wer, nei't se de stêd plondere en platbaarnd hiene. De stêd waard dêrnei fannijs opboud.

Yn de [[tsiende iuw]] waard it al besteande paleis útwreide ta in [[Keningspalts]] en yn [[1120]] waard der in stedsmuorre boud. Om't de stêd geunstich lei, op it punt dêr't de Roer en de Ryn byinoar komme, en oan de Westfaalske [[helwei]], in wichtige west-east hannelsrûte, woeks de stêd tige fluch. Oant [[1290]] wie Duisburg in [[frije ryksstêd]], mar dêrnei waard er troch kening [[Rudolf I fan Dútslân|Rudolf I]] oan it [[Greefskip Kleef]] yn lien jûn, dat letter in [[hartochdom]] waard 

Yn de iere [[alfde iuw]] feroare de rin fan de Ryn en kaam Duisburg fierder fan dy rivier ôf te lizzen. Dochs bleau de haven fan Duisburg noch inkelde iuwen te berikken oer de âlde rivierearm. Yn [[1407]] waard de stêd lid fan it ferbûn fan de [[Hânze]]. Doe't de rivierearm hieltyd mear tichtslike, lutsen de hannelers stadichoan fuort en waard Duisburg ynstee fan in hannelstêd in stêd fan boeren en [[muonts]]en. Troch it wurk fan [[Gerardus Mercator]], dy't yn Duisburg wurke en wenne, en it oprjochtsjen fan in [[universiteit]] waard Duisburg yn de [[santjinde iuw]] ferneamd as wittenskipsstêd.

Yn [[1666]] kaam Duisburg, tegearre mei de rest fan it [[Hartochdom Kleef]], ûnder [[Prusen]] te fallen.

=== Yndustrialisearring ===
[[Ofbyld:Bundesarchiv Bild 102-00659A, Duisburg, Luftbild vom Binnenhafen.jpg|thumb|Binnenhaven Duisburg-Ruhrort yn 1931]]
[[Ofbyld:Stadtmauer Duisburg Außenseite 3.JPG|thumb|Stedsmuorre oan de binnenhaven]]
Oan de ein fan de santjinde en begjin fan de [[achttjinde iuw]] woeksen de tabak- en tekstylyndustry, en dêrmei sette it ûntjaan fan Duisburg as yndustrystêd útein. Yn [[1824]] waard de earste grutte fabryk, in swavelsoerfabryk, boud. Yn [[1831]] waard der in [[Kanaal (wetterwei)|kanaal]] nei de Ryn groeven, dêr't der in gaadlike ferbining nei de Ryn troch ûntstie. Yn it midden fan de [[njoggentjinde iuw]] waarden de earste koaleminen yn Duisburg iepene, dy't de izer- en stielyndustry nei de stêd ta lutsen.

Yn [[1905]] waarden Ruhrort en Meiderich by Duisburg foege, dêr't der in ein oan de konkurrinsje fan de havens fan Ruhrort en Duisburg troch kaam. Mei-inoar soene dy havens útwaakse ta de grutste binnenhaven yn Jeropa.

=== Ynterbellum en Twadde Wrâldkriich ===
By de [[Alliearde besetting fan it Rynlân]] nei de [[Earste Wrâldkriich]] waard Duisburg troch Frânske en Belgyske troepen beset om Dútslân te twingen de skea fan de kriich werom te beteljen.

Yn [[1929]] waarden de gemeenten Duisburg en Hamborn gearfoege ta Duisburg-Hamborn, dy't seis jier letter werneamd waard ta Duisburg.

Yn de [[Twadde Wrâldkriich]] waard Duisburg as wichtige yndustry- en havenstêd troch de Alliearden swier bombardearre. Oan de ein fan de kriich wie 80% fan de wenten folslein of foar in part skeind, en waarden 96.000 minsken dakleas.

=== Nei de Twadde Wrâldkriich ===
[[Ofbyld:Duisburg - Schwanentorbrücke 1.jpg|thumb|''Schwanentorbrücke'' yn de binnenhaven]]
Nei de Twadde Wrâldkriich ûntjoech Duisburg him fannijs ta in yndustry- en havenstêd, mei ûnder oaren koaleminen, izer- en stielyndustry. De haven fan Duisburg woeks út ta de grutste binnenhaven yn de wrâld.

De yndustry rûn lykwols yn de twadde helte fan de [[tweintichste iuw]] tebek, ûnder oaren troch konkurrinsje mei lannen mei lege leanen. De lêste koalemyn sleat op 26 juny 2008.

Troch it sluten fan grutte fabriken kaam der lykwols de mooglikheid en brek dy fabriken ôf en bou mear havengebiet op de frijkommen terreinen. Yn de iere [[21e iuw]] late dat der ta dat Duisburg in wichtige skeakel waard yn it oerladen fan guod mei sels treinen dy't út [[Sina]] wei op de [[Nije Siderûte]] ride fan en nei Duisburg.

== It besjen wurdich ==
[[Ofbyld:Duisburg Salvatorkirche Turm.JPG|thumb|Sint-Salvatortsjerke]]
* Sint-Salvatortsjerke, boud tusken 1415 en 1513 yn [[goatyk|goatyske styl]]
* Letgoatyske tsjerke yn it stedsdiel Hamborn mei toer yn [[romaanske styl]]
* Letromaanske tsjerke yn it stedsdiel Mündelheim, út de 13de iuw
* ''Jüdisches Gemeindezentrum'', nijbou fan Zvi Hecker oan de Innenhafen Duisburg
* It ''Landschaftspark Duisburg-Nord'', in iepenbier park mei as mulpunt in âld heechûnekompleks
* ''Zoo Duisburg'', de [[bistetún]] fan Duisburg

== Stêdebannen ==
* {{Flagge FR}} [[Calais]] (Frankryk), sûnt 1964
* {{Flagge TR}} [[Gaziantep]] (Turkije), sûnt 2005
* {{Flagge TG}} [[Lomé]] (Togo), sûnt 1973
* {{Flagge RU}} [[Perm]] (Ruslân), sûnt 2007
* {{Flagge GB}} [[Portsmouth (Feriene Keninkryk)|Portsmouth]] (Feriene Keninkryk), sûnt 1950
* {{Flagge NL}} [[Rotterdam]] (Nederlân), sûnt 1950
* {{Flagge HN}} [[San Pedro Sula]] (Hondoeras), s☼nt 2008
* {{Flagge LT}} [[Vilnius]] (Litouwen), sûnt 1985
* {{Flagge CN}} [[Wuhan]] (Sina), sûnt 1982

[[Ofbyld:Duisburg Luftbild 360° - Februar 2019.jpg|800px|thumb|center|Panorama]]

== Keppeling om utens ==
{{Commonscat}}
* [https://www.duisburg.de/ Offisjele webside]
* {{de}}{{en}}[http://www.duisburg-information.de/de/index.html Toeristyske ynformaasje]

{{Boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch [https://de.wikipedia.org/wiki/Duisburg ''Einzelnachweise'' op dizze side].
}}

{{Noardryn-Westfalen}}

{{Koördinaten|51_26_N_6_45_E_type:city_scale:12500_region:DE|51° 26' NB, 6° 45' EL}}
[[Kategory:Plak yn Noardryn-Westfalen]]
[[Kategory:Gemeente yn Noardryn-Westfalen]]