Besjoch de boarne foar Apokalyptyske en post-apokalyptyske fiksje

[[File:Apocalypse-Albert_Goodwin.jpg|right|thumb|250px|De [[apokalyps]] ôfbylde op it [[skilderij]] ''Apocalypse'', út [[1903]], fan [[Albert Goodwin (keunstner)|Albert Goodwin]].]]
'''Apokalyptyske''' en '''post-apokalyptyske [[fiksje]]''' foarmet twa nau besibbe [[subsjenre]]s fan [[science fiction]], [[fantasy (sjenre)|fantasy]], [[horror]] of [[spekulative fiksje]] yn 'e bredere sin. [[Ferhalen]] fan apokalyptyske fiksje draaie om 'e [[apokalyps]], oftewol de [[ein fan de wrâld|ein fan 'e wrâld]], of yn elts gefal om 'e ein fan 'e [[minsklik]]e [[beskaving]] sa't dy no bestiet. Apokalyptyske fiksje omfiemet ek ferhalen dêr't yn besocht wurdt om sa'n apokalyps foar te kommen. Ferhalen fan post-apokalyptyske fiksje draaie om it oerlibjen yn in wrâld nei't de minsklike beskaving by in apokalyps folslein ynstoart is. Faak is der yn sa'n wrâld gjin (wurkjende) [[technology]] mear, of binne de helpboarnen om technology geande te hâlden tige krap wurden.

Binnen de post-apokalyptyske fiksje komme twa oer it algemien dúdlik faninoar te ûnderskieden, mar fierders nammeleaze subsjenres foar. Yn it earste fan dy subsjenres spilet it ferhaal fuortendaliks nei de apokalyps, en leit it him ta op 'e [[psychology]]ske swierrichheden fan 'e [[trauma (psychysk letsel)|trauma]]tisearre oerlibbenen by harren wanhopige besykjen om middenmank de lêste restanten fan harren beskaving yn it libben te bliuwen. Yn it oare subsjenre spilet it ferhaal folle letter, yn in wrâld mei ien of mear eigen beskavings mei eigen [[noarmen en wearden]], en yn in tiid dat de pre-apokalyptyske, oarspronklike beskaving yn 'e ferjitnis rekke of [[mytology|mytologisearre]] is. 

De apokalyps dy't beskreaun wurdt (yn apokalyptyske fiksje) of dy't ymplisearre of yn it foarbygean neamd wurdt (yn post-apokalyptyske fiksje) kin in breed ferskaat oan oarsaken hawwe. [[Klimaatferoaring]] en it [[broeikaseffekt]] binne bygelyks tsjintwurdich in faak foarkommend tema, krekt sa't dat earder, yn 'e [[Kâlde Oarloch]], sa wie mei in [[kearnoarloch|nukleêre holokaust]]. Oare mooglike oarsaken binne bygelyks oanboazjende [[miljeufersmoarging]]; de ynslach fan in [[asteroïde]] yn it [[ierde (planeet)|ierdoerflak]]; it troch minsken opbrûken fan alle [[grûnstof|natuerlike helpboarnen]] op 'e wrâld; in wrâldwide [[pandemy]]; in ynfaazje troch [[bûtenierdske wêzens]]; of in [[opstân fan keunstmjittige yntelliginsje]]s. Ek wurde soms [[eskatalogy]]ske ideeën oanhelle, lykas it [[Lêste Oardiel]], de [[Werkomst fan Jezus]] of [[Ragnarök]].

Apokalyptyske en post-apokalyptyske fiksje foarmje gjin nij betinksel, mei't in protte beskavings út 'e [[Aldheid]], lykas de [[Babyloanje|Babyloanyske]] en de [[Israeliten|Israelityske]], apokalyptyske [[myte]]n en oare [[literatuer]] produsearren dy't draaide om 'e ein fan 'e wrâld en fan 'e minsklike beskaving. In ier foarbyld dêrfan is it ''[[Epos fan Gilgamesj]]'', dat skeaun waard tusken [[2000 f.Kr.|2000]] en [[1500 f.Kr.]] Ien fan 'e earste moderne wurken fan apokalyptyske fiksje dy't as sadanich werom te kennen binne, is de [[roman]] ''[[The Last Man]]'', fan 'e [[Ingelân|Ingelske]] [[skriuwster]] [[Mary Shelley]], út [[1826]]. Pas nei de ein fan 'e [[Twadde Wrâldoarloch]], doe't de wrâld yn 'e [[1950-er jierren]] ûnder de driging libje moast fan in ferwuostgjende [[kearnoarloch]] tusken de [[Feriene Steaten]] en de [[Sovjet-Uny]], krigen apokalyptyske en post-apokalyptyske fiksje grutte populariteit.

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Apocalyptic_and_post-apocalyptic_fiction ''References'' en ''Further reading'', op dizze side].
}}

[[Kategory:Apokalyptyske fiksje| ]]
[[Kategory:Post-apokalyptyske fiksje| ]]
[[Kategory:Science fiction-sjenre]]
[[Kategory:Fantasysjenre]]
[[Kategory:Horrorsjenre]]
[[Kategory:Filmsjenre]]
[[Kategory:Telefyzjesjenre]]
[[Kategory:Literêr sjenre]]
[[Kategory:Spekulative fiksje]]