Oerlis:Dyami Millarson: ferskil tusken ferzjes

Page contents not supported in other languages.
Ut Wikipedy
Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Rigel 19: Rigel 19:


:::Ik begryp dat we it min ofte mear iens binne oer 'taalkundige'. Semantysk kin it ek betsjutte dat immen 'kundich is op it mêd fan talen', mar yn 'e praktyk wurdt it dochs ornaris brûkt foar immen dy't op dat mêd in universitêre graad behelle hat. Dat, litte we no net oan termfersmoarging dwaan troch it iene mei it oare trochinoar te smiten. 'Taalûndersiker' kinne jo brûke. Ik wit net oft ik Millarson sa neame soe, mar dêr wol ik gjin punt fan meitsje. 'Talekenner', sa't jo him yn 'e tekst oantsjut hawwe, fyn ik in bettere omskriuwing. Ik soe him ek in [[polyglot]] neame wolle, immen dy't in soad talen sprekt en der aardichheid oan hat om hieltyd wer nije talen te learen. Oer 'filantroop' wurde we it leau 'k net iens. Jo lykje tige wis fan jo saak, mar ik haw nochris eefkes op [[:en:Philanthropy]] sjoen, en as ik yn 'e gauwichheid net wat mist haw, geane alle foarbylden dy't dêr jûn wurde oer it brûken fan jild om op altruïstyske wize de wrâld ta in better plak te meitsjen. As ik jo boppesteande sjapiter lês, komt it my suver oan dat jo in wat negatyf byld hawwe fan it wurd 'aktivist'. Ik fyn it krekt in hiel posityf wurd. Jo neame in aktivist in 'nimmer' en in filantroop in 'jouwer'. Neffens my binne it beide jouwers: in aktivist jout fan syn tiid en enerzjy oan 'e goede saak. En ik sjoch hielendal gjin reden dat aktivisme wat mei polityk te krijen hawwe moat (njonken polityk aktivisme hawwe je ek sosjaal aktivisme) of dat aktivisten by de iene of oare organisaasje of beweging oansletten wêze moatte. In aktivist kin prima op eigen manneboet operearje. [[Meidogger:Ieneach fan 'e Esk|Ieneach fan 'e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan 'e Esk|oerlis]]) 9 nov 2019, 23.18 (CET)
:::Ik begryp dat we it min ofte mear iens binne oer 'taalkundige'. Semantysk kin it ek betsjutte dat immen 'kundich is op it mêd fan talen', mar yn 'e praktyk wurdt it dochs ornaris brûkt foar immen dy't op dat mêd in universitêre graad behelle hat. Dat, litte we no net oan termfersmoarging dwaan troch it iene mei it oare trochinoar te smiten. 'Taalûndersiker' kinne jo brûke. Ik wit net oft ik Millarson sa neame soe, mar dêr wol ik gjin punt fan meitsje. 'Talekenner', sa't jo him yn 'e tekst oantsjut hawwe, fyn ik in bettere omskriuwing. Ik soe him ek in [[polyglot]] neame wolle, immen dy't in soad talen sprekt en der aardichheid oan hat om hieltyd wer nije talen te learen. Oer 'filantroop' wurde we it leau 'k net iens. Jo lykje tige wis fan jo saak, mar ik haw nochris eefkes op [[:en:Philanthropy]] sjoen, en as ik yn 'e gauwichheid net wat mist haw, geane alle foarbylden dy't dêr jûn wurde oer it brûken fan jild om op altruïstyske wize de wrâld ta in better plak te meitsjen. As ik jo boppesteande sjapiter lês, komt it my suver oan dat jo in wat negatyf byld hawwe fan it wurd 'aktivist'. Ik fyn it krekt in hiel posityf wurd. Jo neame in aktivist in 'nimmer' en in filantroop in 'jouwer'. Neffens my binne it beide jouwers: in aktivist jout fan syn tiid en enerzjy oan 'e goede saak. En ik sjoch hielendal gjin reden dat aktivisme wat mei polityk te krijen hawwe moat (njonken polityk aktivisme hawwe je ek sosjaal aktivisme) of dat aktivisten by de iene of oare organisaasje of beweging oansletten wêze moatte. In aktivist kin prima op eigen manneboet operearje. [[Meidogger:Ieneach fan 'e Esk|Ieneach fan 'e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan 'e Esk|oerlis]]) 9 nov 2019, 23.18 (CET)

:::: Wy komme der wol út tink ik:
:::: 1. Taalkundige: Wat tinke jo fan taalwittenskipper as alternatyf? Hawwe jo dêr deselde beswieren tsjin as taalkundige of sjogge jo dat mear lykas taalûndersiker? Hjir is te lêzen dat Ho en Millarson ûndersyk dogge/dien hawwe: https://www.omropfryslan.nl/nijs/848559-hylper-taal-fergetten-troch-lan-fan-taal
:::: 2. Talekenner: Ik tink dat dit wurd apart beskôge wurde moat. Talekener is ommers oars as ien dy't him mei taalûndersyk/-wittenskip dwaande hâldt. Men kin tagelyks talekenner en taalûndersiker/-wittenskipper wêze, tinkt my.
:::: 3. Polyglot: Dat kinne jo tafoegje. Ik sjoch net in beswier dêrtsjin. Frans Timmermans, wêrmei't er fergelike wurdt, is ek in polyglot. Lykwols jout er gjin antwurd op hoefolle talen oft er prate kin, mar ik koe it (diels?) efterhelje mei syn blôch.
:::: 4. Filantroop: Sjoch ris 'Traditional philanthropy versus philanthrocapitalism' op dyselde pagina. Jo sitte mei dat lêste yn 'e holle. Tradisjoneel giet filantropy net om jild. Yn myn tiid waard dat ek noch net sa. In synonym fan 'humanitarian' bygelyks is gewoan 'philanthropist' yn it Ingelsk (sjoch mar op Wiktionary). Ik ha wol wat alternativen foar betocht: 'minskefreon' of 'humanist'. Hy hat klassike talen studearre en liket wol ynsperearre te wêzen dêrtroch om him foar útstjerrende talen yn te setten. Dêrom tocht ik oan humanist as alternatyf, mar dit soe ek as aparte benamming opneamd wurde om't dit dochs wol in bytsje oars is as filantroop. Ek kin minskefreon wol en dat dekt deselde lading as filantroop faaks mear. Ik ha it Frysk Hânwurdboek dêrfoar neisjoen en dy jout de definysje "immen dy't it goed mei syn meiminsken foarhat". Lykwols soe ik by minskefreon tafoegje wolle 'dy't goeddoedigens/woldiedigens docht' om't it oars liket oft er de doarpsgek is dy't fan eltsenien hâldt. Minskefreon hat lykwols te dwaan mei de definysje fan filantroop: "love of humanity".
:::: 5. Taalaktivist: Jo ha my oertsjûge dat taalkundige net fan tapassing is. Ik tink dat itselde jildt foar dit wurd as aktivist: Semantysk kin it ek betsjutte dat immen 'him ynset foar in goed doel', mar yn 'e praktyk wurdt it dochs ornaris brûkt foar immens dy't oansletten is by in polityk aktive groep of beweging of op de ien of oare wize ferbûn is dêroan (hy/sy hannelt faak net allinne mar yn in polityk klimaat). Lit ik it sa mar sizze, ik moat noch in foarbyld fan in aktivist tsjinkomme dy't him net dwaande hâldt mei polityk op de ien of oare wize. Ik ha in protte lêzen oer 'e Fryske Beweging yn it Tresoar en dit is it byld dat ik yn it algemien ûntwikkele ha troch de jieren hinne. Oars sein, ik tink net dat aktivisme sûnder polityk kin yn 'e praktyk. Men nimt yn 'e praktyk altiten in politike stelling yn foar aktivisme. Ik bedoel dit net as weardetakenning. Aktivisme hat goed west foar it Frysk. Wat ik woe oantsjutten mei jouwer/nimmer: In aktivist nimt grûn yn, mar Millarson jout grûn/rûmte oan oaren. In aktivist is oer it algemien agressiver yn syn taktiken om't er yn it goede fan syn saak leauwt. Freonlikens/minsklikens liket foarop te stean by Millarson en syn freonen. It is ek tige loftich om harren ferhaal te lêzen. It is mear in 'feel good story'.
:::: 6. Talerêder: Ik mien dat dit in lienoersetting is foar 'language revivalist'. It docht tinken oan it wurk fan polyglot Ghil'ad Zuckermann. It hat neat te dwaan mei hoefolle talen oft er ret hat, mar it hat te dwaan mei it wurk dat dien wurdt mei in wisse yntinsje. Sjoch ek ris: https://operationxblog.wordpress.com/2019/03/26/extinct-north-frisian-languages/

De ferzje fan 10 nov 2019 om 16.17

Wa is Dyami Millarson? Wat hat er studearre en wat is syn - mooglike - berop? En filantroop? In protte ferûnderstellingen en fermoedens yn dit frijwat dizenich stik op grûn fan fraachpetearen dy't gjin 'hurde', objektive, boarnen binne. Ik bin fan doel om in protte te skrassen yn dit stik. Drewes (oerlis) 8 nov 2019, 18.05 (CET)[beäntwurdzje]

Ik tink dat in protte minsken al earder ûndersyk hjirnei dien ha en ik tink net dat al dizze sjoernalisten (it binne der in protte) sa mar wat delskreaun ha. Ik mei oannimme dat se witte wat se oer him en syn maten skriuwe (ûndersykssjoernalistyk). Der is ek in protte oerienkomst yn 'e ynformaasje fan alle boarnen út 'e media en dêrom ha ik se opnommen. Eltsenien kin alles dat ik delskreaun ha neilêze yn 'e boarnen en ek yn 'e opnames hearre. Ik ha in pear oeren yn it Tresoar dwaande west om alles nei te sjen, en ik kin gjin bewiis fine dat de sjoernalisten harren wurk net dien hawwe, it soe ek bespotlik wêze as ús media hielendal net betrouber is. Der is nearne te finen wat syn berop is. Yn in fraachpetear mei Frysk Deiblêd wurdt der sein dat er eat mei syn termen hat: "Die zijn des te groter doordat Dyami het kortedarmsyndroom heeft. ,,Daardoor lig ik bijna hele dagen op bed. Ik besteed dan mijn tijd aan het bestuderen van de Friese taaldiversiteit. Het verheft mijn geest”, legt hij uit. Boarne: https://frieschdagblad.nl/2018/8/11/talenfan-dyami-millarson-leert-in-zeven-weken-schiermonnikoogs-dialect?harvest_referrer=https:%2F%2Foperationxblog.wordpress.com%2Fpublicity%2F Ik ha skreaun dat er in filantroop is om't faker yn 'e fraachpetearen oanjûn wurdt dat it giet om empaty/meifielen. Sa seid er dat it in protte docht mei de âlderein. Ik ha my foar filantropy holden oan 'e definysje dy't de Ingelske Wikipedy jout: A conventional modern definition is "private initiatives, for the public good, focusing on quality of life" It liket my net dat syn taalprojekt tegearre mei Ken Ho in "for-profit initiative" is. Der wurdt nearne skreaun dat se der jild oan fertsjinje (ek seit de Ljouwerter Krante dat se in stichting oprjochte wolle foar minderheidstalen). Dêrom tink ik dat ik my oan 'e konvinsjonele definysje holden ha. Ik ha hjir no genôch oan wurke en ik ha der in protte tiid yn stopt, mear as ik einliks woe, mar ik fûn it gewoan ynteressant. Ik ha der wol in soad fan opstutsen en dêrom hoopje ik datst earlik nei de boarnen sjen wolst want it liket my gjin fake news. Nota bene: Ik wol noch wat tafoegje ear't ik fan myn wurk gean. Ik ha dizze pagina fan it blôch folle brûkt: https://operationxblog.wordpress.com/publicity/ Operation X wurdt hjir omskreaun as einliks in filantropysk projekt foar lytse talen en kulturen: https://www.trouw.nl/cultuur-media/de-jongeren-van-operatie-x-komen-de-taal-van-schiermonnikoog-redden~ba1f2979/ Yn dat artikel wurdt Millarson in inisjatyfnimmer neamd, d.w.s. ien dy't dielnimt oan in filantropysk inisjatyf. It artikel fan 'e Ljouwerter Krante oer harren projekt mei Hylpen befêstiget dat Operation X einliks om filantropy giet: hja wolle sels in stichting fan Operation X meitsje. Ik tink net dat wy dizze oankundiging sjen kinne as klinkkleare ûnsin. Ik ha tink ik ferjitten om dit artikel fan 'e Telegraaf noch as boarne ta te foegjen om't it al in soad wurk wie foar my om alles út te sykjen: https://www.telegraaf.nl/nieuws/2478231/spreekt-u-ook-schiermonnikoogs Sjoch fral dit sitaat: En de eilanders zijn het hartroerend eens: „Dat die jongens dit voor ons doen, geweldig! Ze moeten hier blijven, zij zijn alle drie één van ons. Eilanders! (Myn tafoeging: Dit lit werom sjen dat it giet om in filantropysk projekt.)

'Taalkundige' hâldt neffens my yn dat men taalkunde studearre hat. Gewoan in soad fan talen ôfwitte sûnder fierdere formele oplieding kin dêr net ûnder beflapt wurde. En 'filantroop' wol sizze dat men sûnder der better fan te wurden in soad jild oan in goed doel jout. Dat is hjir ynsafier't ik wit ek net it gefal. Ik soe Millarson in 'aktivist' neame wolle ynstee fan in 'filantroop'. Ieneach fan 'e Esk (oerlis) 8 nov 2019, 21.42 (CET)[beäntwurdzje]
It wurd "taalkundige" soe ik net brûke. It is net fan tapassing, tinkt my. Lykwols liket hy wol fan taalwittenskip ôf te witten (hy is faaks goed op 'e hichte) en hy docht ek ûndersyk mei syn maten. Dus "taalûndersiker" soe kinne. (Nei it skriuwen fan dit hiele stik tink ik hjir no wol in bytsje oars oer: de definysje fan taalkundige is ek gewoan "immen dy't kundich is yn talen of dwaande hâldt mei talen". De Ingelske definysje fan linguist is ek "a person skilled in languages", sjoch it mar ris nei op Wiktionary en yn oare wurdboeken. As it wurd linguist dat betsjutte kin yn it Ingelsk, de taal fan 'e wittenskip, dan kin dat einliks ek wol yn it Frysk of Hollânsk. Ik woe earst net it wurd "taalkundige" brûke, mar der kin einliks gjin echt beswier jûn wurde op grûn fan definysje. Yn it Ingelsk soe Millarson in "linguist" wêze kinne, alteast neffens de definysje. As kompromis soene wy him ek "taalûndersiker/taalkundige" neame kinne. Hy besiket -neffens de boarnen - wol wittenskip te bedriuwen en hy is dúdlik net tsjin de wittenskip. Hy hâldt him dwaande mei alderhande wittenskiplike saken. Hy sit fral op de wittenskiplike ûnderwerpen, alhoewol't syn perspektyf ek breder is. Dit lis ik letter út yn myn skriuwen hjir. Nochris in tafoeging ear't ik dit publisearje: Wat syn berop oangiet, tinkt my dat er hiele dagen dwaande is mei talen bestudearjen. At ik dat sitaat fan it Frysk Deiblêd sa lês, krij ik dy yndrok. Hy hâldt him hiele dagen dwaande mei taal/talen en hy docht ek noch ûndersyk..... Is er dan net fan berop in taalkundige, al is it dan wol ien dy't dit docht fanút syn bêd? Lit ik it sa sizze: Is der bewiis dat er gjin taalkunde bedriuwt? Neffens de boarnen binne syn aktiviteiten wittenskiplik en der is gjin bewiis yn 'e boarnen dat er in sjarlatan is. It is mooglik dat men it net iens wêze kin mei wat er docht/seit, tinkt my, mar dit betsjut noch net dat er ûnwittenskiplik dwaande is. Hy liket my in soart fjildwittenskipper, at ik alles sa gearfetsje mei.) Fierder oer filantroop: Jimme hâlde fêst oan 'e gedachte dat filantropy per se giet om jild, mar dat is net sa (neffens de konvinsjonele definysje alteast). Bygelyks jout Collins English Dictionary dizze definysje fan "philanthropy": "the practice of performing charitable or benevolent actions".Wiktionary jout dit as de earste -mei ik oannimme belangrykste - definysje fan philanthropy: "Benevolent altruism with the intention of increasing the well-being of humankind"Lês ek ris dit artikel: https://www.huffpost.com/entry/being-a-philanthropist-wi_b_6513114
Alde en nije definysjes fan filantropy geane ek net per se om jild. Sjoch dit ek: https://agoodcause.com/philanthropy-is-not-about-money/ Ik tink dat taalaktivisme te dramatysk klinkt, want er liket mear te jaan om minsklikens. In oare definysje fan filantropy is: "love of mankind in general".It artikel fan 'e Metro lit sjen dat er in humanitêre wize fan tinken hat. Dêrfandinne dat er as "taledokter" ferskynde op Man bijt hond, tinkt my. Der binne genôch oanwizings om him as minskeleafhawwer, dus filantroop, oan te tsjutten. Hy docht ommers dingen foar 'e wolfeart fan oaren (= performing charitable or benevolent actions).  Fierders mien ik dat in aktivist mear in "nimmer" is om it sa mar te sizzen, wylst in filantroop mear in "jouwer" is. Millarson liket my mear in jouwer as in nimmer, om it sa mar te sizzen. Millarson wol oare belûke, sa't ik it begryp, mar hy docht dit, om't er jout om de âlderein. It jaan stiet dus foarop: hy wol âlderen blyd meitsje.  Hy praat der faker oer dat it folle mei âlderen docht dat er talen yn libben hâlde wol. Mei oare wurden, it giet echt om oaren harren wolfeart. It is yn 'e taalkunde wol bekind dat it ferlies fan in taal in humanitêre ramp is (hjiroer binne ferskate boeken te finen yn it Tresoar). It docht folle mei de gefoelens fan minsken. Millarson liket goed bewust te wêzen fan dizze gefoelens. Filantropy giet der om dat it probleem, net de symptomen, oplost wurdt. It probleem is dat de talen stjerre, en ik tink dat dêrom hy dizze hâlding oannimt om talen gewoan te learen. Hy is dus mear in dwaner, net allinich in beskriuwer fan it fenomeen taalstjerte. Hy besiket wat te dwaan oan it probleem ynstee fan 'e symptomen (dy kinne bygelyls alderlei minne gefoelens wêze). Der is fierder ek genôch bewiis dat de lêste sprekkers (ymmaterieel) foardiel ûnderfine fan syn wurk, bgl. de Hylpers wiene der blyd ferrast mei en de Skiermûntseagers fûnen it geweldich. It is dus fan twa kanten dat it idee fan filantropy befêstige wurdt: hy wol oaren blyd meitsje en oaren sizze dat se blyd wurde fan syn wurk. Ik ha dit ek neisjoen: https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Taalactivisme Millarson hâldt him net dwaande mei polityk, mar hy jout om minsken, natuer, kultuer..... Hy is tebekhâldend en dit heart net by in aktivist. It byld fan 'e oertsjûgende aktivist past net. De Metro seit ek dat er tige selsbehearske is wat it rêden fan talen oangiet. Hy wol dúdlik minsken belûke, mar hy docht net folle om se te oertsjûgjen (yn 'e sin fan optwingerigens). Ik leauw net dat it hjir giet om in persoan dy't in striid mei oaren oangean wol. Hy offeret syn tiid op foar it bestudearjen en wol oaren fine dy't itselde dwaan wolle. Lit ik it sa sizze, ik tink dat hy nije freonen meitsje wol en gjin fijannen meitsje wol. It liket in sosjaal oandien persoan. Mei it ferskil tusken aktivisme en filantropy giet it der om wêr't de klam op leit. Konklúzje: Hjir leit de klam net op oertsjûgjen/polityk, mar op goed dwaan/probleemoplossend tinken. Neffens my litte de boarnen dit dúdlik sjen en giet it hjir net om in soart taalaktivisme. It is oars as bygelyks it wurk fan de Ried fan de Fryske Beweging. Lit ik foarbylden jaan wêrom't Millarson net yn it byld fan de aktivist past: 1. Sjouke de Zee wie in lid fan Provinsjale Steaten fan Fryslân.  Millarson is gjin lid fan in politike organisaasje of groep. Sjouke de Zee woe it Frysk brûke yn 'e polityk, mar Millarson hâldt him dêr net mei dwaande: hy mei syn maten wol gewoan dat de talen fuortbestean bliuwe. Sjouke de Zee wie in propagandist foar it Frysk om't er polityk dwaande wie mei it Frysk, Millarson is gjin propagandist foar it Frysk, Aastersk, Hylpersk en Skiermûntseagersk. Hy hâldt him mear dwaande mei wat ik sjoch as humanistyske tradysje en in (sosjaal) wittenskiplik aspekt. De definysje fan filantropy is ek dat it "combines original humanistic tradition with a social scientific aspect developed in the 20th century". Sjouke de Zee wie dogmatysk, dat liket Millarson net te wêzen want hy lit him liede troch de bewizen.2. Hendrik van Houten wie in politikus en Fryske beweger. Dit past yn it byld fan Frysk aktivisme. Millarson is gjin fan beide, en dit liket er ek net te wollen. 3. Douwe Kalma wie in lid fan de FFP en in lieder fan 'e Jongfryske Beweging. Millarson is gjin lid fan in polityke partij en hat neffens alle gedachten neat te dwaan mei Fryske bewegingen lykas Jongfryske Beweging. Hy past mear yn it filantropysk byld fan "a private initiative", d.w.s. hy set him yn foar Fryske talen op in private, net-politike wize. 4. Pieter van der Mark wie in politikus. Under syn lieding is in provinsjale taalpolityk fan de grûn komd. Hy wie, ûnder oare fia KFS (± 1930) en Ried fan de Fryske Beweging (± 1958) by de "Lauwerssé moat ticht"-aksje nau belutsen by de Fryske Beweging.  Millarson liket net op Pieter van der Mark: hy hat neat te dwaan mei Ried fan de Fryske Beweging en sa. As dit it gefal wie, dan soe men dit by it Tresoar efterhelje kinne. Dit is hielendal net it gefal. 5. Jan Bearn Singelsma wie in FNP-steatelid. Werom is Millarson net lykas Singelsma. 6. Berend Joukes Fridsma: Al ier lid fan it Kristlik Frysk Selskip hat er de Fryske Beweging breder opfette as allinne mar in taalbeweging. Millarson is gjin lid fan in selskip en hat gjin opfetting oer 'e Fryske Beweging. Yn alle ynformaasje dy't ik oer Millarson trochlêzen ha stiet it wurd Fryske Beweging net ien kear fermeld. De Fryske Beweging is in polityk gebarren: it hiel fan stribjen en organisaasjes dy't rjochte binne op it fuortbestean en ûntjaan fan it eigen Fryske folkskarakter en de Fryske taal. De Fryske Beweging makket it fuortbestean fan de Fryske taal en it Fryske folk in politike saak, mar by Millarson is dit in private saak. Yn oare wurden, it wurk fan Millarson is hielendal sivyl en net polityk. Sels liket er in Ingelsktalich persoan en as wy betinke wat der yn 'e Ingelsktalige wrâld bart, past er better yn 'e wrâldwide taalkundige ûntwikkeling fan belang foar taalbehâld. Ik tink net dat polityk him ta syn belangstelling brocht hat, mar mear sosjale of sosjologyske en wittenskiplike oerwegingen (werom is dit mear filantropysk). Fierders moat ik fêstlizze dat Millarson net yn 'e tradysje fan Frysk aktivisme yn it algemien te stean liket. Hy is (neffens de boarnen) net ynspirearre troch dat ferline en hy heart net by ien of oare Fryske politike organisaasje. Der wurdt noch sein op Wikipedy oer de Fryske Beweging: "Ta de Fryske Beweging kinne alle persoanen en ynstânsjes rekkene wurde dy't har ynsette of ynsetten hawwe foar it behâld en fersterkjen fan de Fryske taal en kultuer." Millarson liket te jaan om Fryske taal en kultuer út altruistyske oerwegingen, mar hâldt him net dwaande mei it behâld derfan yn politike sin, itjinge dat alle oare Fryske taalaktivisten wol diene.Konklúzje: Foar it Frysk aktivisme liket my Millarson in lestich te pleatsen persoan. Syn ynset foar Fryske talen falt net te rimen mei Frysk aktivisme of de Fryske Beweging. Hy liket mear in sivile leafhawwer/studint fan Fryske talen as in polityk figuer dy't him ynset dêrfoar. Ik tink dat it artikel oer him hjir rekkening mei hâlde moat. Wat ik bygelyks lêzen ha fan Millarson oer dialekt/taal op syn blôch en yn 'e kranten liket er dit te beskôgjen mei in sosjologysk perspektyf. Filantropy is in sivile saak, mar de Fryske Beweging is neffens my in politike oangelegenheid foar it Frysk en it Fryske folk. Ik ha no genôch gearfette wêrom't ik it wurd "filantroop" ferkeazen ha. Lit ik it oars sa sizze: it tsjindiel dat Millarson gjin filantroop is, is net te bewizen mei alle boarnen dy't oer him beskikber binne. It is net te bewizen dat er "gjin" humanistyske wize fan sjen hat, want der is no allinnich bewiis dat er wol in humanistyske wize fan sjen hat. Millarson is sadwaande earder in sivyl figuer yn 'e media en in filosofysk figuer op syn blôch. Ik tink ek dat taalaktivisten him net sjen sille as ien fan harren; Millarson sit mear oan 'e intellektuele kant en heart net echt by it byld fan aktivisme yn it algemien. Ik tink lykwols dat taalaktivisten him ynteressant fine sille as intellektueel/filosofysk figuer en hy liket ek in brêge te wêzen mei it Hollânske taalgebiet yn 'e sin fan dat er ynspilet op 'e Hollânske gefoelens oer Frysk taalaktivisme. Hollaners tinke gau fan "dêr binne dy Friezen wer mei harren taalaktivisme". Mei alles dat ik sein ha, leauw ik no dat faaks Millarson in filofysk/intellektueel antwurd jaan wol op dy Hollânske hâlding: faaks wol er net iens hearre by it taalaktivisme. Alhoewol't dit allinnich in persoanlike miening liket, ha ik dit wol basearre op alles dat ik lêzen ha. Ik mien dat de boarnen ta dy konklzsje liede: Millarson begrypt de sentimenten fan it Hollânske taalgebiet tige goed en hy wol ferbining tusken minsken. Dy ferbining liket er ek te sykjen mei it learen fan talen. Hy is sadwaande in ferbinende faktor, wylst polityk faak polarisearjend wurket. Dit is wat Ljouwerter Krante ek sjen lit yn it artikel oer syn wurk yn Hylpen yn 2018. Ik lit it hjir no by, want ik ha al genôch wurk dien om alle boarnen te lêzen en ik hoopje dat jimme ek goed alles neilêze yn 'e boarnen. Oanpassingen oan it artikel binne nedich en ik ha der folle tiid yn stopt, mar graach wol basearre op 'e boarnen. Alle artikels fan Wikipedy (en oare ensyklopedyen) binne foar in part basearre op "fermoedens" (d.w.s. dingen dêr't men in oare miening oer ha kin), mar dy "fermoedens" moatte wol oerienkomme mei de boarnen of derút fuortkomme kinne. Ik ha alles basearre op 'e ynformaasje dy't ik yn 'e boarnen fine koe: kranten, fraachpetearen op 'e radio/tillefyzje, it blôch. Ik ha net alles lêzen. Einliks ha ik net genôch fan it blôch lêzen, allinnich ha ik gewoan fluch nei wat relevante ynformaasje sike. Ik twifelje der net oer dat jimme noch folle fine kinne dat ik net sjoen ha, mar dat fan it filantropyske ha ik wol goed oer neitocht en ik skreau it net samar del. Fansels binne jimme frij om ta in oare konklúzje te kommen, mar sa't ik al sei, it tsjindiel fan myn konklúzje dat er in filantroop is, is mei de boarnen net te bewizen. It falt net ta om te bewizen dat er gjin filantroop is, om't dit fereasket dat der bewiis jûn wurdt dat er net humanistysk en net mei (sosjale) wittenskip dwaande is, wylst der genôch bewiis hjirfoar te finen is yn 'e kranten en op oare plakken. Yn oare wurden, dat bewiis dat ik oanhelle ha soe as gjin bewiis sjoen wurde moatte om him as wat oars te sjen. Dat liket my echt net maklik, sels soe dat beswierlik wêze kinne. Fierders is der folle oer en fan Millarson te finen. Der is in grut ferskaat oan ynformaasje oer him en syn maten: kranten, radio/tillefyzje, blôch. Dat is krekt wat myn belangstelling wekte, it is in ynteressant útsykwurk en einliks kamen der dingen út dy't ik sels net (be)tocht hawwe soe. Ommers syn namme stie op trije pagina's fan Wikipedy en dêrom woe ik der graach mear oer witte. It wie in nuver ferhaal en ik koe it net leauwe. Ik tocht sels dat Wikipedy wat nuvers oanhelle dat net op eat basearre wie. Ik ha wolris fan dy lju heard, mar tocht net dat der safolle efter siet. Earder hie ik gjin tiid om in protte oer dizze lju út te sykjen. No't ik dat dien ha, fyn ik dat der einliks folle mear op Wikipedy stean moat om in goed ensyklopedysk oersjoch te jaan. Dêr ha ik in begjin oan te meitsjen besike mei dit artikel, want wat op 'e pagina's fan it Skiermûntseagersk, Aastersk en Hylpersk stiet is einliks nuver en ropt in soad fragen op oer dizze lju, fral oer wa't dizze Dyami Millarson no is. Hy en syn maten binne dreech te omskriuwen lykas de bruorren Halbertsma. It binne wis nuvere en mysterieuze figuren.It past wol yn 'e filosofyske tradysje fan 'e mystyk: https://fy.m.wikipedia.org/wiki/Mystyk Lykwols tink ik net dat it wurk fan Millarson heaksk op 'e wittenskip stiet wat syn kennisferkriging oangiet. Hy bestudearret gewoan talen mei syn maten en sjocht it as ynspearjend. Dat is hoe't ik syn wurden yn it Frysk Deiblêd "het verheft myn geest" begryp.
Ik begryp dat we it min ofte mear iens binne oer 'taalkundige'. Semantysk kin it ek betsjutte dat immen 'kundich is op it mêd fan talen', mar yn 'e praktyk wurdt it dochs ornaris brûkt foar immen dy't op dat mêd in universitêre graad behelle hat. Dat, litte we no net oan termfersmoarging dwaan troch it iene mei it oare trochinoar te smiten. 'Taalûndersiker' kinne jo brûke. Ik wit net oft ik Millarson sa neame soe, mar dêr wol ik gjin punt fan meitsje. 'Talekenner', sa't jo him yn 'e tekst oantsjut hawwe, fyn ik in bettere omskriuwing. Ik soe him ek in polyglot neame wolle, immen dy't in soad talen sprekt en der aardichheid oan hat om hieltyd wer nije talen te learen. Oer 'filantroop' wurde we it leau 'k net iens. Jo lykje tige wis fan jo saak, mar ik haw nochris eefkes op en:Philanthropy sjoen, en as ik yn 'e gauwichheid net wat mist haw, geane alle foarbylden dy't dêr jûn wurde oer it brûken fan jild om op altruïstyske wize de wrâld ta in better plak te meitsjen. As ik jo boppesteande sjapiter lês, komt it my suver oan dat jo in wat negatyf byld hawwe fan it wurd 'aktivist'. Ik fyn it krekt in hiel posityf wurd. Jo neame in aktivist in 'nimmer' en in filantroop in 'jouwer'. Neffens my binne it beide jouwers: in aktivist jout fan syn tiid en enerzjy oan 'e goede saak. En ik sjoch hielendal gjin reden dat aktivisme wat mei polityk te krijen hawwe moat (njonken polityk aktivisme hawwe je ek sosjaal aktivisme) of dat aktivisten by de iene of oare organisaasje of beweging oansletten wêze moatte. In aktivist kin prima op eigen manneboet operearje. Ieneach fan 'e Esk (oerlis) 9 nov 2019, 23.18 (CET)[beäntwurdzje]
Wy komme der wol út tink ik:
1. Taalkundige: Wat tinke jo fan taalwittenskipper as alternatyf? Hawwe jo dêr deselde beswieren tsjin as taalkundige of sjogge jo dat mear lykas taalûndersiker? Hjir is te lêzen dat Ho en Millarson ûndersyk dogge/dien hawwe: https://www.omropfryslan.nl/nijs/848559-hylper-taal-fergetten-troch-lan-fan-taal
2. Talekenner: Ik tink dat dit wurd apart beskôge wurde moat. Talekener is ommers oars as ien dy't him mei taalûndersyk/-wittenskip dwaande hâldt. Men kin tagelyks talekenner en taalûndersiker/-wittenskipper wêze, tinkt my.
3. Polyglot: Dat kinne jo tafoegje. Ik sjoch net in beswier dêrtsjin. Frans Timmermans, wêrmei't er fergelike wurdt, is ek in polyglot. Lykwols jout er gjin antwurd op hoefolle talen oft er prate kin, mar ik koe it (diels?) efterhelje mei syn blôch.
4. Filantroop: Sjoch ris 'Traditional philanthropy versus philanthrocapitalism' op dyselde pagina. Jo sitte mei dat lêste yn 'e holle. Tradisjoneel giet filantropy net om jild. Yn myn tiid waard dat ek noch net sa. In synonym fan 'humanitarian' bygelyks is gewoan 'philanthropist' yn it Ingelsk (sjoch mar op Wiktionary). Ik ha wol wat alternativen foar betocht: 'minskefreon' of 'humanist'. Hy hat klassike talen studearre en liket wol ynsperearre te wêzen dêrtroch om him foar útstjerrende talen yn te setten. Dêrom tocht ik oan humanist as alternatyf, mar dit soe ek as aparte benamming opneamd wurde om't dit dochs wol in bytsje oars is as filantroop. Ek kin minskefreon wol en dat dekt deselde lading as filantroop faaks mear. Ik ha it Frysk Hânwurdboek dêrfoar neisjoen en dy jout de definysje "immen dy't it goed mei syn meiminsken foarhat". Lykwols soe ik by minskefreon tafoegje wolle 'dy't goeddoedigens/woldiedigens docht' om't it oars liket oft er de doarpsgek is dy't fan eltsenien hâldt. Minskefreon hat lykwols te dwaan mei de definysje fan filantroop: "love of humanity".
5. Taalaktivist: Jo ha my oertsjûge dat taalkundige net fan tapassing is. Ik tink dat itselde jildt foar dit wurd as aktivist: Semantysk kin it ek betsjutte dat immen 'him ynset foar in goed doel', mar yn 'e praktyk wurdt it dochs ornaris brûkt foar immens dy't oansletten is by in polityk aktive groep of beweging of op de ien of oare wize ferbûn is dêroan (hy/sy hannelt faak net allinne mar yn in polityk klimaat). Lit ik it sa mar sizze, ik moat noch in foarbyld fan in aktivist tsjinkomme dy't him net dwaande hâldt mei polityk op de ien of oare wize. Ik ha in protte lêzen oer 'e Fryske Beweging yn it Tresoar en dit is it byld dat ik yn it algemien ûntwikkele ha troch de jieren hinne. Oars sein, ik tink net dat aktivisme sûnder polityk kin yn 'e praktyk. Men nimt yn 'e praktyk altiten in politike stelling yn foar aktivisme. Ik bedoel dit net as weardetakenning. Aktivisme hat goed west foar it Frysk. Wat ik woe oantsjutten mei jouwer/nimmer: In aktivist nimt grûn yn, mar Millarson jout grûn/rûmte oan oaren. In aktivist is oer it algemien agressiver yn syn taktiken om't er yn it goede fan syn saak leauwt. Freonlikens/minsklikens liket foarop te stean by Millarson en syn freonen. It is ek tige loftich om harren ferhaal te lêzen. It is mear in 'feel good story'.
6. Talerêder: Ik mien dat dit in lienoersetting is foar 'language revivalist'. It docht tinken oan it wurk fan polyglot Ghil'ad Zuckermann. It hat neat te dwaan mei hoefolle talen oft er ret hat, mar it hat te dwaan mei it wurk dat dien wurdt mei in wisse yntinsje. Sjoch ek ris: https://operationxblog.wordpress.com/2019/03/26/extinct-north-frisian-languages/