Alkalymetaal: ferskil tusken ferzjes
No edit summary |
No edit summary |
||
| Rigel 1: | Rigel 1: | ||
{{Wurk}} |
|||
In '''alkalymetaal''' is in [[Elemint (skiekunde)|elemint]] út de earste groep fan it [[periodyk systeem]], dêr't [[litium]], [[natrium]], [[kalium]], [[rubidium]], [[sesium]] en [[fransium]] ta hearre. Wetterstof wurdt lykwols net ta de alkalymetalen rekkene, om't wetterstof mar ien [[elektron]] befettet en net de gemyske eigenskippen fan in alkalymetaal hat. Fan Fransium, dat in sterk [[radio-aktyf]] elemint mei in [[healtrochtiid]] fan 21,8 minuten foar de langst libjende [[isotoop]] is, is te min bekend om te bepalen oft it wol of net as in alkalymetaal gedraacht. |
In '''alkalymetaal''' is in [[Elemint (skiekunde)|elemint]] út de earste groep fan it [[periodyk systeem]], dêr't [[litium]], [[natrium]], [[kalium]], [[rubidium]], [[sesium]] en [[fransium]] ta hearre. Wetterstof wurdt lykwols net ta de alkalymetalen rekkene, om't wetterstof mar ien [[elektron]] befettet en net de gemyske eigenskippen fan in alkalymetaal hat. Fan Fransium, dat in sterk [[radio-aktyf]] elemint mei in [[healtrochtiid]] fan 21,8 minuten foar de langst libjende [[isotoop]] is, is te min bekend om te bepalen oft it wol of net as in alkalymetaal gedraacht. |
||
== Namme == |
== Namme == |
||
It wurd '' |
It wurd ''alkalymetaal'' komt fan it [[Arabysk]]e wurd ''al kalja'', dat [[potjiske]] betsjut. Potjiske is de âlde namme foar [[kaliumkarbonaat]], dat wûn wurdt út houtjiske. Sir [[Humphry Davy]] rette yn [[1807]] foar it earst it [[Elemint (skiekunde)|elemint]] [[kalium]] ta, dat er troch [[elektrolyze]] fan raande [[kaliumhydrokside]] út potjiske krige. It [[Ingelsk]]e wurd foar kalium, ''potassium'' (fan ''pot ash''), ferwiist dêrnei. |
||
== Skaaimerken == |
|||
Alkalymetalen hawwe in [[elektroanekonfiguraasje]] fan [X]ns<sup>1</sup>, dêr't X in [[edelgas]] is. Hja hawwe yn de bûtenste skyl mar ien [[elektron]] yn de s-[[orbitaal]]. Dêrom hawwe alkalymetalen in frij lege [[ioanisaasje-enerzjy]], sa't se maklik ienweardige positive [[ion|ioanen]] foarmje kinne om yn de [[edelgaskonfiguraasje]] te kommen. Hja foarmje ek maklik [[sâlten]] mei [[halogeen|halogenen]], sa as bygelyks [[keukensâlt]]. (NaCl). It binne tige goede [[reduktor]]s en reagearje maklik mei [[elektronegativiteit|elektronegative]] eleminten lykas [[soerstof]] en [[joadium]]. |
|||
De eleminten litium, natrium, kalium en rubidium binne sêfte sulverwite metalen mei in typyske metaalglâns. Dy eleminten reagearje maklik mei soerstof en [[oksidaasje|oksidearje]] dus fluch. |
|||
== Eleminten == |
|||
Hjirûnder steane de eleminten, dêr'tljocht pears alle alkalymetalen binne: |
|||
{| bd=1 cp=0 cs=1 style="border-style:none;border-width:0px" |
|||
|---- |
|||
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:2px; border-color:#888; background:#bf7" | <font size=1>1</font><br>[[Wetterstof|H]] |
|||
|---- |
|||
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:2px; border-color:#888; background:#fbf" | <font size=1>3</font><br>[[Litium|Li]] |
|||
|---- |
|||
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:2px; border-color:#888; background:#fbf" | <font size=1>11</font><br>[[Natrium|Na]] |
|||
|---- |
|||
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:2px; border-color:#888; background:#fbf" | <font size=1>19</font><br>[[Kalium|K]] |
|||
|---- |
|||
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:2px; border-color:#888; background:#fbf" | <font size=1>37</font><br>[[Rubidium|Rb]] |
|||
|---- |
|||
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:2px; border-color:#888; background:#fbf" | <font size=1>55</font><br>[[Sesium|Cs]] |
|||
|---- |
|||
|align=center valign=bottom width=32 style="border-style:solid; border-width:2px; border-color:#888; background:#fbf" | <font size=1>87</font><br>[[Fransium|Fr]] |
|||
|} |
|||
De ferzje fan 4 mai 2019 om 07.42
In alkalymetaal is in elemint út de earste groep fan it periodyk systeem, dêr't litium, natrium, kalium, rubidium, sesium en fransium ta hearre. Wetterstof wurdt lykwols net ta de alkalymetalen rekkene, om't wetterstof mar ien elektron befettet en net de gemyske eigenskippen fan in alkalymetaal hat. Fan Fransium, dat in sterk radio-aktyf elemint mei in healtrochtiid fan 21,8 minuten foar de langst libjende isotoop is, is te min bekend om te bepalen oft it wol of net as in alkalymetaal gedraacht.
Namme
It wurd alkalymetaal komt fan it Arabyske wurd al kalja, dat potjiske betsjut. Potjiske is de âlde namme foar kaliumkarbonaat, dat wûn wurdt út houtjiske. Sir Humphry Davy rette yn 1807 foar it earst it elemint kalium ta, dat er troch elektrolyze fan raande kaliumhydrokside út potjiske krige. It Ingelske wurd foar kalium, potassium (fan pot ash), ferwiist dêrnei.
Skaaimerken
Alkalymetalen hawwe in elektroanekonfiguraasje fan [X]ns1, dêr't X in edelgas is. Hja hawwe yn de bûtenste skyl mar ien elektron yn de s-orbitaal. Dêrom hawwe alkalymetalen in frij lege ioanisaasje-enerzjy, sa't se maklik ienweardige positive ioanen foarmje kinne om yn de edelgaskonfiguraasje te kommen. Hja foarmje ek maklik sâlten mei halogenen, sa as bygelyks keukensâlt. (NaCl). It binne tige goede reduktors en reagearje maklik mei elektronegative eleminten lykas soerstof en joadium.
De eleminten litium, natrium, kalium en rubidium binne sêfte sulverwite metalen mei in typyske metaalglâns. Dy eleminten reagearje maklik mei soerstof en oksidearje dus fluch.
Eleminten
Hjirûnder steane de eleminten, dêr'tljocht pears alle alkalymetalen binne:
| 1 H |
| 3 Li |
| 11 Na |
| 19 K |
| 37 Rb |
| 55 Cs |
| 87 Fr |