Slach by Hilligerlee: ferskil tusken ferzjes

Ut Wikipedy
Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Rigel 22: Rigel 22:


== Oanrin ==
== Oanrin ==
[[Willem fan Oranje]] hie lang treuzele foardat er wat ûndernaam tsjin de ûnderdrukking fan de [[Nederlannen]] troch de [[Spanje|Spanjerts]]. Yn maart [[1567]] noch, by de [[slach by Oosterweel]], ferhindere er it protestantske leger fan Antwerpen út te help te kommen. Mar syn eigen behanneling, kombinearre mei alle dagen fersiken om help, feroare him fan miening. Hy benadere ferskate Dútske foarsten foar finansjele stipe en ferkocht 'sulverwurk, lytsguod, tapiten en oare foarstlike hûssieraden' fan himsels.
[[Willem fan Oranje]] hie lang treuzele foardat er wat ûndernaam tsjin de ûnderdrukking fan de [[Nederlannen]] troch de [[Spanje|Spanjerts]]. Yn maart [[1567]] noch, by de [[slach by Oosterweel]], ferhindere er it protestantske leger om út Antwerpen wei te help te kommen. Mar syn eigen behanneling, kombinearre mei alle dagen fersiken om help, feroare syn miening. Hy socht kontakt mei ferskate Dútske foarsten om finansjele stipe te krijen en ferkocht 'sulverwurk, lytsguod, tapiten en oare foarstlike hússieraden' fan sines.


It slagge him [[Frâns fan Coqueville]], in ealman út [[Normandje]], ree te finen om mei sân- of achthûndert manlju fan [[Frankryk]] út in ynfal te dwaan yn [[Greefskip Arteesje|Arteesje]] en [[Greefskip Henegouwen|Henegouwen]]. De [[Antoon II fan Lalaing|Greve fan Hoogstraten]] soe by de grutte rivieren del nei [[Hartochdom Gelre|Gelderlân]] optsjen. Syn broer greve [[Loadewyk fan Nassau]] soe yn [[Hearlikheid Fryslân|Fryslân]] en [[Hearlikheid Grinslân|Grinslân]] in oanfal ûndernimme. Hysels soe yn [[Hartochdom Brabân|Brabân]] optsjen, sadree't er fernaam hie dat [[Fernando Álvarez de Toledo|Alva]] syn leger oer dy trije ynfallen ferdield hie.
It slagge him om [[Frâns fan Coqueville]], in ealman út [[Normandje]], ree te finen om mei sân- of achthûndert manlju út [[Frankryk]] wei in ynfal te dwaan yn [[Greefskip Arteesje|Arteesje]] en [[Greefskip Henegouwen|Henegouwen]]. De [[Antoon II fan Lalaing|Greve fan Hoogstraten]] soe by de grutte rivieren del optsjen nei [[Hartochdom Gelre|Gelderlân]]. Syn broer greve [[Loadewyk fan Nassau]] soe yn [[Hearlikheid Fryslân|Fryslân]] en [[Hearlikheid Grinslân|Grinslân]] in oanfal ûndernimme. Hysels soe yn [[Hartochdom Brabân|Brabân]] optsjen, sadree't er fernommen hie dat [[Fernando Álvarez de Toledo|Alva]] syn leger oer dy trije ynfallen ferdield hie.
Alva koe lykwols bewurkmasterje dat de [[Karel IX fan Frankryk|Frânske kening]] Coqueville werom rôp. Coqueville waard letter op befel fan de Frânse kening as rôver ûnthalze.<ref>[http://www.inghist.nl/retroboeken/vdaa/#aa__001biog04_01.xml:718 Van der Aa: François de Coqueville]</ref>
Alva koe lykwols bewurkmasterje dat de [[Karel IX fan Frankryk|Frânske kening]] Coqueville werom rôp. Coqueville waard letter op befel fan de Frânske kening as rôver ûnthalze.<ref>[http://www.inghist.nl/retroboeken/vdaa/#aa__001biog04_01.xml:718 Van der Aa: François de Coqueville]</ref>


Foar de earste ynfal woe Willem fan Oranje [[Roermond (stêd)|Roermond]] ynnimme. Doe't dat mislearre teach er mei syn opstannelingen op nei Erkelenz om dy stêd te oermasterjen. Alva stjoerde lykwols syn leger by it lemieren nei it by Dalheim noch sliepende leger fan Willem. Op 25 april 1568 late Willem fan Oranje syn earste nederlaach yn de [[slach by Dalheim]]. Fan de trije ynfallen hie allinnich dy yn it Noarden sukses.
Foar de earste ynfal woe Willem fan Oranje [[Roermond (stêd)|Roermond]] ynnimme. Doe't dat mislearre, teach er mei syn opstannelingen op nei Erkelenz om dy stêd te oermasterjen. Alva stjoerde lykwols syn leger by it lemieren nei it by Dalheim noch sliepende leger fan Willem. Op 25 april 1568 ferlear Willem fan Oranje syn earste slach by Dalheim ([[slach by Dalheim]]). Fan de trije ynfallen hie allinnich dy yn it noarden sukses.


By [[Bellingwolde]] lutsen de steatske troepen Grinslân yn en oermasteren de [[Wedderborg]], it besit fan de Spaanske steedhâlder yn Grins, [[Jan fan Ligne]]. Dêrnei rjochten de troepen fan greve Loadewyk harren op de stêd [[Grins (stêd)|Grins]] om dy oer te heljen mei te dwaan oan de opstân. Dat besykjen mislearre want de stêd wie al earder ûnder militêre druk troch troepen fan de Spaanskgesinde luitenant De Mepsche ynnommen. De godstsjinstfrijheid waard opheft en in protte protestanten hiene de stêd ferlitten. Greve Loadewyk beskikte net oer foldwaande finansjele en militêre middels om de stêd belegerje te kinnen. Troch blokkaden dy't er noardlik en eastlik fan de stêd opsmiet besocht er, sûnder sukses, de stêd ôf te snijen fan de bûtenwrâld. Oan de súd- en westkant bleau de stêd berikber.
By [[Bellingwolde]] giene de steatske troepen Grinslân yn en oermasteren de [[Wedderborg]], dat yn it besit wie fan de Spaanske steedhâlder yn Grins, [[Jan fan Ligne]]. Dêrnei rjochten de troepen fan greve Loadewyk harren op de stêd [[Grins (stêd)|Grins]] om dy oer te heljen om mei te dwaan oan de opstân. Dat besykjen mislearre, want de stêd wie al earder ûnder militêre druk troch troepen fan de Spaansksinnige luitenant De Mepsche ynnommen. De godstsjinstfrijheid waard opheft en in protte protestanten hiene de stêd ferlitten. Greve Loadewyk beskikte net oer foldwaande finansjele en militêre middels om de stêd belegerje te kinnen. Troch blokkaden dy't er noardlik en eastlik fan de stêd opsmiet, besocht er, sûnder sukses, de stêd ôf te snijen fan de bûtenwrâld. Oan de súd- en westkant bleau de stêd berikber.


It besykjen om de befolking yn opstân te krijen tsjin de lânshear rûn ek op neat út. De blokkaden kearden him tsjin Loadewyk op it momint dat de troepen fan Alva de foar Loadewyk wichtige logistyke rûte nei [[Delfsyl]] ôfsleaten. It gefolch wie dat nei seis wiken belis de troepen fan Alva tichteby kamen en dat der foar Loadewyk neat oars oerbleau as nei East-Fryslân te flechtsjen. By dy flecht waarden de troepen fan greve Loadewyk op de hichte fan Hilligerlee ûnderskept troch Spaanske troepen.
It besykjen om de befolking yn opstân te krijen tsjin de lânshear rûn ek op neat út. De blokkaden kearden him tsjin Loadewyk op it momint dat de troepen fan Alva de foar Loadewyk wichtige logistike rûte nei [[Delfsyl]] ôfsleaten. It gefolch wie dat nei seis wike belis de troepen fan Alva tichteby kamen en dat der foar Loadewyk neat oars oerbleau as nei East-Fryslân te flechtsjen. By dy flecht waarden de troepen fan greve Loadewyk op de hichte fan Hilligerlee ûnderskept troch Spaanske troepen.


== De fjildslach ==
== De fjildslach ==
Op 23 maaie wie it steatske leger yn minne tastân troch honger en efterstân yn de betelling fan soldij. Greef Loadewyk koe lykwols syn manlju noch ienkear sa fier krije de wapens op te nimmen.
Op 23 maaie wie it steatske leger yn behyplike tastân troch honger en efterstân yn de betelling fan soldij. Greef Loadewyk koe lykwols syn manlju noch ienkear sa fier krije om de wapens op te nimmen.


Doe't Loadewyk fan Nassau te witten kaam dat syn tsjinstanner tsjin him opteach, slagge er deryn syn troepen wer te motivearjen en stelde harren op by it kleaster fan Hilligerlee. De omkriten dêr bestean út trije hichten ([[garst]]en), dêr't op ien fan in kleaster stie. De oare twa kinne de garsten fan Westerlee en Napels west hawwe. Efter de hichten socht it grutste part fan syn troepen ferskûl. Foar de hichte mei it kleaster rûn in dyk, tusken de hichten wiene kûlen ûntstien troch turfwinning. Yn dy kûlen waard de ynfantery ferside brocht. Tusken de dyk en de hichten lei in sompich stik lân. Dy omkriten steane tsjintwurdich bekend as de [[Triennendelte|Triennedelling]].
Doe't Loadewyk fan Nassau te witten kaam dat syn tsjinstanner tsjin him opteach, slagge it him om syn troepen wer te motivearjen en stelde harren op by it kleaster fan Hilligerlee. De omkriten dêre besteane út trije hichten ([[garst]]en), dêr't op ien fan in kleaster stie. De oare twa kinne de garsten fan Westerlee en Napels west hawwe. Efter de hichten socht it grutste part fan syn troepen beskûl. Foar de hichte mei it kleaster rûn in dyk, tusken de hichten wiene kûlen ûntstien troch turfwinning. Yn dy kûlen waard de ynfantery ferside brocht. Tusken de dyk en de hichten lei in sompich stik lân. Dy omkriten steane tsjintwurdich bekend as de [[Triennendelte|Triennedelling]].


Mei syn ruters ûndernaam Loadewyk fan Nassau in oanfal op it Spaanske leger. Aremberg, dy't fan plan wie te wachtsjen op fersterkingen, kaam dêrtroch yn der ferlieding om de steatske ruters te efterfolgen. Dy ruters lokken it Spaanske leger de dyk oer tusken de hichten troch. It Spaanske leger kaam dêrtroch telâne yn it sompige terrein tusken de hichten, dêr't it in maklike proai waard foar de Waalske hierlingen, tûke skutters yn tsjinst fan greef Loadewyk.
Mei syn ruters ûndernaam Loadewyk fan Nassau in oanfal op it Spaanske leger. Aremberg, dy't fan plan wie om te wachtsjen op fersterkings, kaam dêrtroch yn de ferlieding om de steatske ruters te efterfolgen. Dy ruters lokken it Spaanske leger de dyk oer tusken de hichten troch. It Spaanske leger kaam dêrtroch yn it sompige terrein telâne tusken de hichten, dêr't it in maklike proai waard foar de Waalske hierlingen, tûke skutters yn tsjinst fan greve Loadewyk.


Neffens guon boarnen sneuvele Adolf fan Nassau by de ruteroanfal op it Spaanske leger. Neffens oare berjochten neidat syn hynder op 'e rin rekke ûnder it haadgefjocht en hy mids de fijanlike troepen belâne. De wierheid sil wol earne tusken heroyk en tsjinslach lizze.
Neffens guon boarnen sneuvele Adolf fan Nassau by de ruteroanfal op it Spaanske leger. Neffens oare berjochten neidat syn hynder op 'e rin rekke by it haadgefjocht en hy mids de fijanlike troepen belâne. De wierheid sil wol earne tusken heroyk en tsjinslach lizze.


It ferlies oan de steatske kant wurdt op 50 man rûst, oan Spaanske kant op 1500-2500 manlju. De steatske troepen hawwe ek 7 stikken geskut bút makke. Utsein it ferlies fan greef Adolf sneuvele ek de greef fan Aremberg. Beide eallju waarden earne oars begroeven. Wêr't it [[massagreve|massagrêf]] fan alle sneuvele militêren him befynt is net bekend. It stoflik oerskot fan greef Adolf is nei alle gedachten meinommen troch de weromlûkende militêren en lang om let te hôf brocht yn [[Emden (Nedersaksen)|Emden]]. De gebouwen fan it kleaster yn Hilligerlee waarden troch de troepen fan greve Loadewyk by it weromlûken yn 'e brân stutsen.
It ferlies oan de steatske kant wurdt op 50 man rûsd, oan Spaanske kant op 1500-2500 manlju. De steatske troepen hawwe ek 7 stikken geskut bút makke. Útsein it ferlies fan greve Adolf sneuvele de greve fan Aremberg ek. Beide eallju waarden earne oars begroeven. Wêr't it [[massagreve|massagrêf]] fan alle sneuvele militêren leit, is net bekend. It stoflik oerskot fan greef Adolf is foar it neist meinommen troch de weromlûkende militêren en lang om let te hôf brocht yn [[Emden (Nedersaksen)|Emden]]. De gebouwen fan it kleaster yn Hilligerlee waarden troch de troepen fan greve Loadewyk by it weromlûken yn 'e brân stutsen.


== Gefolgen ==
== Gefolgen ==
[[Ofbyld:Monument_Battle_of_Heiligerlee.jpeg|thumb|200px| Monumint út 1868 foar de betinking fan de slach by Hilligerlee.]]
[[Ofbyld:Monument_Battle_of_Heiligerlee.jpeg|thumb|200px| Monumint út 1868 foar de betinking fan de slach by Hilligerlee.]]
De oerwinning yn de slach wie it earste sukses fan de Nederlânske opstân dat in moanne earder op 23 april útein set wie mei de [[slach by Dalheim]] dy't ferlern waard. It effekt fan de oerwinning wie lykwols beheind, want it folgjende treffen tsjin de Spanjerts soe wer útdraaie op in nederlaach. Yn de [[slach by Jemmingen]] waard it grutste part fan it steatske leger ynmakke. Greve Loadewyk koe him op it lêste momint út de striid weromlûke troch swimmend de [[Iems]] oer te flechtsjen. It ferovere gebiet gie ferlern en de oanfal op [[Grins (stêd)|Grins]] wie mislearre, Adolf de broer fan Loadewyk wie sneuvele en fan it leger wie sa goed as neat mear oer.
De oerwinning yn de slach wie it earste sukses fan de Nederlânske opstân dat in moanne earder op 23 april úteinset wie mei de [[slach by Dalheim]], dy't ferlern waard. It effekt fan de oerwinning wie lykwols beheind, want it folgjende treffen tsjin de Spanjerts soe wer útdraaie op in nederlaach. Yn de [[slach by Jemmingen]] waard it grutste part fan it steatske leger ynmakke. Greve Loadewyk koe him op it lêste momint út de striid weromlûke troch swimmend de [[Iems]] oer te flechtsjen. It ferovere gebiet gie ferlern en de oanfal op [[Grins (stêd)|Grins]] wie mislearre, Adolf, de broer fan Loadewyk, wie sneuvele en fan it leger wie sa goed as neat mear oer.


De betinking fan de slach krige pas foarm yn de [[19e iuw]], yn 1826 waard in ienfâldige betinknulle (obelisk) pleatst. Yn 1868 krige de betinkingen in mear nasjonaal karakter. Yn [[1873]] waard it hjoeddeistige [[Greve Adolfmonumint]] troch kening [[Willem III fan Hollân|Willem III]] ûntbleate. Tsjintwurdich is yn [[Hilligerlee]] in museum oer de [[skiednis]] fan de slach.
De betinking fan de slach krige pas foarm yn de [[19e iuw]], yn 1826 waard in ienfâldige tinknulle (obelisk) pleatst. Yn 1868 krige de betinking in mear nasjonaal karakter. Yn [[1873]] waard it hjoeddeistige [[Greve Adolfmonumint]] troch kening [[Willem III fan Hollân|Willem III]] ûntbleate. Tsjintwurdich is yn [[Hilligerlee]] in museum oer de [[skiednis]] fan de slach.


== Sjoch ek ==
== Sjoch ek ==

De ferzje fan 5 nov 2018 om 10.58

Fan dizze side moat de stavering noch hifke wurde.
Jo wurde útnûge om dêr in begjin mei te meitsjen



Slach by Hilligerlee
Part fan de Tachtichjierrige Oarloch
De Slach by Hilligerlee, troch Frans Hogenberg.
Slach by Hilligerlee. Frans Hogenberg.
datum: 23 maaie 1568
plak: Hilligerlee, Grinslân
útkomst: Oerwinning foar de Nederlânske opstannelingen
konfliktpartijen
rand Steatsgesinden rand Spanje
befelhawwers
rand Loadewyk fan Nassau
rand Adolf fan Nassau
rand Arenberg
sterkte
3900 fuotfolk
200 ruters
3200 fuotfolk
200 ruters
ferliezen
50 1500-2500
Dizze side giet oer de Slach by Hilligerlee yn 1568. Foar de Slach by Hilligerlee yn 1536, sjoch: Slach by Hilligerlee (1536).

De Slach by Hilligerlee op 23 maaie 1568 einige mei de earste oerwinning fan de opstannelingen yn de Tachtichjierrige Oarloch. De fjildslach wie yn de omkriten fan Hilligerlee, tichteby Wynskoat, yn de provinsje Grinslân.

Oanrin

Willem fan Oranje hie lang treuzele foardat er wat ûndernaam tsjin de ûnderdrukking fan de Nederlannen troch de Spanjerts. Yn maart 1567 noch, by de slach by Oosterweel, ferhindere er it protestantske leger om út Antwerpen wei te help te kommen. Mar syn eigen behanneling, kombinearre mei alle dagen fersiken om help, feroare syn miening. Hy socht kontakt mei ferskate Dútske foarsten om finansjele stipe te krijen en ferkocht 'sulverwurk, lytsguod, tapiten en oare foarstlike hússieraden' fan sines.

It slagge him om Frâns fan Coqueville, in ealman út Normandje, ree te finen om mei sân- of achthûndert manlju út Frankryk wei in ynfal te dwaan yn Arteesje en Henegouwen. De Greve fan Hoogstraten soe by de grutte rivieren del optsjen nei Gelderlân. Syn broer greve Loadewyk fan Nassau soe yn Fryslân en Grinslân in oanfal ûndernimme. Hysels soe yn Brabân optsjen, sadree't er fernommen hie dat Alva syn leger oer dy trije ynfallen ferdield hie.

Alva koe lykwols bewurkmasterje dat de Frânske kening Coqueville werom rôp. Coqueville waard letter op befel fan de Frânske kening as rôver ûnthalze.[1]

Foar de earste ynfal woe Willem fan Oranje Roermond ynnimme. Doe't dat mislearre, teach er mei syn opstannelingen op nei Erkelenz om dy stêd te oermasterjen. Alva stjoerde lykwols syn leger by it lemieren nei it by Dalheim noch sliepende leger fan Willem. Op 25 april 1568 ferlear Willem fan Oranje syn earste slach by Dalheim (slach by Dalheim). Fan de trije ynfallen hie allinnich dy yn it noarden sukses.

By Bellingwolde giene de steatske troepen Grinslân yn en oermasteren de Wedderborg, dat yn it besit wie fan de Spaanske steedhâlder yn Grins, Jan fan Ligne. Dêrnei rjochten de troepen fan greve Loadewyk harren op de stêd Grins om dy oer te heljen om mei te dwaan oan de opstân. Dat besykjen mislearre, want de stêd wie al earder ûnder militêre druk troch troepen fan de Spaansksinnige luitenant De Mepsche ynnommen. De godstsjinstfrijheid waard opheft en in protte protestanten hiene de stêd ferlitten. Greve Loadewyk beskikte net oer foldwaande finansjele en militêre middels om de stêd belegerje te kinnen. Troch blokkaden dy't er noardlik en eastlik fan de stêd opsmiet, besocht er, sûnder sukses, de stêd ôf te snijen fan de bûtenwrâld. Oan de súd- en westkant bleau de stêd berikber.

It besykjen om de befolking yn opstân te krijen tsjin de lânshear rûn ek op neat út. De blokkaden kearden him tsjin Loadewyk op it momint dat de troepen fan Alva de foar Loadewyk wichtige logistike rûte nei Delfsyl ôfsleaten. It gefolch wie dat nei seis wike belis de troepen fan Alva tichteby kamen en dat der foar Loadewyk neat oars oerbleau as nei East-Fryslân te flechtsjen. By dy flecht waarden de troepen fan greve Loadewyk op de hichte fan Hilligerlee ûnderskept troch Spaanske troepen.

De fjildslach

Op 23 maaie wie it steatske leger yn behyplike tastân troch honger en efterstân yn de betelling fan soldij. Greef Loadewyk koe lykwols syn manlju noch ienkear sa fier krije om de wapens op te nimmen.

Doe't Loadewyk fan Nassau te witten kaam dat syn tsjinstanner tsjin him opteach, slagge it him om syn troepen wer te motivearjen en stelde harren op by it kleaster fan Hilligerlee. De omkriten dêre besteane út trije hichten (garsten), dêr't op ien fan in kleaster stie. De oare twa kinne de garsten fan Westerlee en Napels west hawwe. Efter de hichten socht it grutste part fan syn troepen beskûl. Foar de hichte mei it kleaster rûn in dyk, tusken de hichten wiene kûlen ûntstien troch turfwinning. Yn dy kûlen waard de ynfantery ferside brocht. Tusken de dyk en de hichten lei in sompich stik lân. Dy omkriten steane tsjintwurdich bekend as de Triennedelling.

Mei syn ruters ûndernaam Loadewyk fan Nassau in oanfal op it Spaanske leger. Aremberg, dy't fan plan wie om te wachtsjen op fersterkings, kaam dêrtroch yn de ferlieding om de steatske ruters te efterfolgen. Dy ruters lokken it Spaanske leger de dyk oer tusken de hichten troch. It Spaanske leger kaam dêrtroch yn it sompige terrein telâne tusken de hichten, dêr't it in maklike proai waard foar de Waalske hierlingen, tûke skutters yn tsjinst fan greve Loadewyk.

Neffens guon boarnen sneuvele Adolf fan Nassau by de ruteroanfal op it Spaanske leger. Neffens oare berjochten neidat syn hynder op 'e rin rekke by it haadgefjocht en hy mids de fijanlike troepen belâne. De wierheid sil wol earne tusken heroyk en tsjinslach lizze.

It ferlies oan de steatske kant wurdt op 50 man rûsd, oan Spaanske kant op 1500-2500 manlju. De steatske troepen hawwe ek 7 stikken geskut bút makke. Útsein it ferlies fan greve Adolf sneuvele de greve fan Aremberg ek. Beide eallju waarden earne oars begroeven. Wêr't it massagrêf fan alle sneuvele militêren leit, is net bekend. It stoflik oerskot fan greef Adolf is foar it neist meinommen troch de weromlûkende militêren en lang om let te hôf brocht yn Emden. De gebouwen fan it kleaster yn Hilligerlee waarden troch de troepen fan greve Loadewyk by it weromlûken yn 'e brân stutsen.

Gefolgen

Monumint út 1868 foar de betinking fan de slach by Hilligerlee.

De oerwinning yn de slach wie it earste sukses fan de Nederlânske opstân dat in moanne earder op 23 april úteinset wie mei de slach by Dalheim, dy't ferlern waard. It effekt fan de oerwinning wie lykwols beheind, want it folgjende treffen tsjin de Spanjerts soe wer útdraaie op in nederlaach. Yn de slach by Jemmingen waard it grutste part fan it steatske leger ynmakke. Greve Loadewyk koe him op it lêste momint út de striid weromlûke troch swimmend de Iems oer te flechtsjen. It ferovere gebiet gie ferlern en de oanfal op Grins wie mislearre, Adolf, de broer fan Loadewyk, wie sneuvele en fan it leger wie sa goed as neat mear oer.

De betinking fan de slach krige pas foarm yn de 19e iuw, yn 1826 waard in ienfâldige tinknulle (obelisk) pleatst. Yn 1868 krige de betinking in mear nasjonaal karakter. Yn 1873 waard it hjoeddeistige Greve Adolfmonumint troch kening Willem III ûntbleate. Tsjintwurdich is yn Hilligerlee in museum oer de skiednis fan de slach.

Sjoch ek

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Fuotnoat:

  1. Van der Aa: François de Coqueville

Keppeling om utens: