Slach by Hilligerlee: ferskil tusken ferzjes
foar de Staversmas |
No edit summary |
||
| Rigel 19: | Rigel 19: | ||
|}} |
|}} |
||
{{Of|de Slach by Hilligerlee yn 1568|de Slach by Hilligerlee yn 1536|Slach by Hilligerlee (1536)}} |
{{Of|de Slach by Hilligerlee yn 1568|de Slach by Hilligerlee yn 1536|Slach by Hilligerlee (1536)}} |
||
De '''Slach by Hilligerlee''' op [[23 maaie]] [[1568]] einige mei de earste oerwinning fan de opstannelingen yn de [[Tachtichjierrige Oarloch]]. De [[fjildslach]] wie |
De '''Slach by Hilligerlee''' op [[23 maaie]] [[1568]] einige mei de earste oerwinning fan de opstannelingen yn de [[Tachtichjierrige Oarloch]]. De [[fjildslach]] wie yn de omkriten fan [[Hilligerlee]], tichteby [[Wynskoat]], yn de provinsje [[Grinslân]]. |
||
== Oanrin == |
== Oanrin == |
||
[[Willem fan Oranje]] hie lang treuzele foardat er wat ûndernaam tsjin de ûnderdrukking fan de [[Nederlannen]] troch de [[Spanje|Spanjerts]]. Yn maart [[1567]] noch, by de [[slach by Oosterweel]], ferhindere er it protestantske leger fan Antwerpen út te help te kommen. Mar syn eigen |
[[Willem fan Oranje]] hie lang treuzele foardat er wat ûndernaam tsjin de ûnderdrukking fan de [[Nederlannen]] troch de [[Spanje|Spanjerts]]. Yn maart [[1567]] noch, by de [[slach by Oosterweel]], ferhindere er it protestantske leger fan Antwerpen út te help te kommen. Mar syn eigen behanneling, kombinearre mei alle dagen fersiken om help, feroare him fan miening. Hy benadere ferskate Dútske foarsten foar finansjele stipe en ferkocht 'sulverwurk, lytsguod, tapiten en oare foarstlike hûssieraden' fan himsels. |
||
It slagge him [[Frâns fan Coqueville]], in ealman út [[Normandje]], ree te finen om mei sân- of achthûndert manlju fan [[Frankryk]] út in ynfal te dwaan yn [[Greefskip Arteesje|Arteesje]] en [[Greefskip Henegouwen|Henegouwen]]. De [[Antoon II fan Lalaing|Greef fan Hoogstraten]] soe by de grutte rivieren del nei [[Hartochdom Gelre|Gelderlân]] |
It slagge him [[Frâns fan Coqueville]], in ealman út [[Normandje]], ree te finen om mei sân- of achthûndert manlju fan [[Frankryk]] út in ynfal te dwaan yn [[Greefskip Arteesje|Arteesje]] en [[Greefskip Henegouwen|Henegouwen]]. De [[Antoon II fan Lalaing|Greef fan Hoogstraten]] soe by de grutte rivieren del nei [[Hartochdom Gelre|Gelderlân]] optsjen. Syn broer greve [[Loadewyk fan Nassau]] soe yn [[Hearlikheid Fryslân|Fryslân]] en [[Hearlikheid Grinslân|Grinslân]] in oanfal ûndernimme. Hysels soe yn [[Hartochdom Brabân|Brabân]] optsjen, sadree't er fernaam hie dat [[Fernando Álvarez de Toledo|Alva]] syn leger oer dy trije ynfallen ferdield hie. |
||
Alva koe lykwols bewurkmasterje dat de [[Karel IX fan Frankryk|Frânske kening]] Coqueville werom |
Alva koe lykwols bewurkmasterje dat de [[Karel IX fan Frankryk|Frânske kening]] Coqueville werom rôp. Coqueville waard letter op befel fan de Frânse kening as rôver ûnthalze.<ref>[http://www.inghist.nl/retroboeken/vdaa/#aa__001biog04_01.xml:718 Van der Aa: François de Coqueville]</ref> |
||
Foar de earste ynfal woe Willem fan Oranje [[Roermond (stêd)|Roermond]] ynnimme. Doe dat |
Foar de earste ynfal woe Willem fan Oranje [[Roermond (stêd)|Roermond]] ynnimme. Doe't dat mislearre teach er mei syn opstannelingen op nei Erkelenz om dy stêd te oermasterjen. Alva stjoerde lykwols syn leger by it lemieren nei it by Dalheim noch sliepende leger fan Willem. Op 25 april 1568 late Willem fan Oranje syn earste nederlaach yn de [[slach by Dalheim]]. Fan de trije ynfallen hie allinnich dy yn it Noarden sukses. |
||
By [[Bellingwolde]] |
By [[Bellingwolde]] lutsen de steatske troepen Grinslân yn en oermasteren de [[Wedderborg]], it besit fan de Spaanske steedhâlder yn Grins, [[Jan fan Ligne]]. Dêrnei rjochten de troepen fan greve Loadewyk harren op de stêd [[Grins (stêd)|Grins]] om dy oer te heljen mei te dwaan oan de opstân. Dat besykjen mislearre want de stêd wie al earder ûnder militêre druk troch troepen fan de Spaanskgesinde luitenant De Mepsche ynnommen. De godstsjinstfrijheid waard opheft en in protte protestanten hiene de stêd ferlitten. Greve Loadewyk beskikte net oer foldwaande finansjele en militêre middels om de stêd belegerje te kinnen. Troch blokkaden dy't er noardlik en eastlik fan de stêd opsmiet besocht er, sûnder sukses, de stêd ôf te snijen fan de bûtenwrâld. Oan de súd- en westkant bleau de stêd berikber. |
||
It besykjen om de befolking yn opstân te krijen tsjin de lânshear rûn ek op neat út. De blokkaden kearden him tsjin Loadewyk op it momint dat de troepen fan Alva de foar Loadewyk wichtige logistyke rûte nei [[Delfsyl]] ôfsleaten. It gefolch wie dat nei seis wiken belis de troepen fan Alva tichteby kamen en dat der foar Loadewyk neat oars oerbleau as nei East-Fryslân te flechtsjen. By dy flecht waarden de troepen fan greve Loadewyk op de hichte fan Hilligerlee ûnderskept troch Spaanske troepen. |
|||
== De fjildslach == |
== De fjildslach == |
||
Op 23 maaie |
Op 23 maaie wie it steatske leger yn minne tastân troch honger en efterstân yn de betelling fan soldij. Greef Loadewyk koe lykwols syn manlju noch ienkear sa fier krije de wapens op te nimmen. |
||
Doe't Loadewyk fan Nassau te witten kaam dat syn tsjinstanner tsjin him opteach, slagge er deryn syn troepen wer te motivearjen en stelde harren op by it kleaster fan Hilligerlee. De omkriten dêr bestean út trije hichten ([[garst]]en), dêr't op ien fan in kleaster stie. De oare twa kinne de garsten fan Westerlee en Napels west hawwe. Efter de hichten socht it grutste part fan syn troepen ferskûl. Foar de hichte mei it kleaster rûn in dyk, tusken de hichten wiene kûlen ûntstien troch turfwinning. Yn dy kûlen waard de ynfantery ferside brocht. Tusken de dyk en de hichten lei in sompich stik lân. Dy omkriten steane tsjintwurdich bekend as de [[Triennendelte|Triennedelling]]. |
|||
Mei syn ruters ûndernaam Loadewyk fan Nassau in oanfal op it Spaanske leger. Aremberg, dy't fan plan wie te |
Mei syn ruters ûndernaam Loadewyk fan Nassau in oanfal op it Spaanske leger. Aremberg, dy't fan plan wie te wachtsjen op fersterkingen, kaam dêrtroch yn der ferlieding om de steatske ruters te efterfolgen. Dy ruters lokken it Spaanske leger de dyk oer tusken de hichten troch. It Spaanske leger kaam dêrtroch telâne yn it sompige terrein tusken de hichten, dêr't it in maklike proai waard foar de Waalske hierlingen, tûke skutters yn tsjinst fan greef Loadewyk. |
||
Neffens guon boarnen sneuvele Adolf fan Nassau by de ruteroanfal op it Spaanske leger. Neffens oare berjochten neidat syn |
Neffens guon boarnen sneuvele Adolf fan Nassau by de ruteroanfal op it Spaanske leger. Neffens oare berjochten neidat syn hynder op 'e rin rekke ûnder it haadgefjocht en hy mids de fijanlike troepen belâne. De wierheid sil wol earne tusken heroyk en tsjinslach lizze. |
||
It ferlies oan |
It ferlies oan de steatske kant wurdt op 50 man rûst, oan Spaanske kant op 1500-2500 manlju. De steatske troepen hawwe ek 7 stikken geskut bút makke. Utsein it ferlies fan greef Adolf sneuvele ek de greef fan Aremberg. Beide eallju waarden earne oars begroeven. Wêr't it [[massagreve|massagrêf]] fan alle sneuvele militêren him befynt is net bekend. It stoflik oerskot fan greef Adolf is nei alle gedachten meinommen troch de weromlûkende militêren en lang om let te hôf brocht yn [[Emden (Nedersaksen)|Emden]]. De gebouwen fan it kleaster yn Hilligerlee waarden troch de troepen fan greve Loadewyk by it weromlûken yn 'e brân stutsen. |
||
== Gefolgen == |
== Gefolgen == |
||
[[Ofbyld:Monument_Battle_of_Heiligerlee.jpeg|thumb|200px| Monumint út 1868 foar de betinking fan de slach by Hilligerlee.]] |
[[Ofbyld:Monument_Battle_of_Heiligerlee.jpeg|thumb|200px| Monumint út 1868 foar de betinking fan de slach by Hilligerlee.]] |
||
De oerwinning yn de slach wie it earste sukses fan de Nederlânske opstân dat in moanne earder op 23 april útein set wie mei de [[slach by Dalheim]] dy't |
De oerwinning yn de slach wie it earste sukses fan de Nederlânske opstân dat in moanne earder op 23 april útein set wie mei de [[slach by Dalheim]] dy't ferlern waard. It effekt fan de oerwinning wie lykwols beheind, want it folgjende treffen tsjin de Spanjerts soe wer útdraaie op in nederlaach. Yn de [[slach by Jemmingen]] waard it grutste part fan it steatske leger ynmakke. Greve Loadewyk koe him op it lêste momint út de striid weromlûke troch swimmend de [[Iems]] oer te flechtsjen. It ferovere gebiet gie ferlern en de oanfal op [[Grins (stêd)|Grins]] wie mislearre, Adolf de broer fan Loadewyk wie sneuvele en fan it leger wie sa goed as neat mear oer. |
||
De betinking fan de slach krige pas |
De betinking fan de slach krige pas foarm yn de [[19e iuw]], yn 1826 waard in ienfâldige betinknulle (obelisk) pleatst. Yn 1868 krige de betinkingen in mear nasjonaal karakter. Yn [[1873]] waard it hjoeddeistige [[Greve Adolfmonumint]] troch kening [[Willem III fan Hollân|Willem III]] ûntbleate. Tsjintwurdich is yn [[Hilligerlee]] in museum oer de [[skiednis]] fan de slach. |
||
== Sjoch ek == |
== Sjoch ek == |
||
De ferzje fan 29 jan 2018 om 17.23
 Jo wurde útnûge om dêr in begjin mei te meitsjen |
|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
Dizze side giet oer de Slach by Hilligerlee yn 1568. Foar de Slach by Hilligerlee yn 1536, sjoch: Slach by Hilligerlee (1536).
De Slach by Hilligerlee op 23 maaie 1568 einige mei de earste oerwinning fan de opstannelingen yn de Tachtichjierrige Oarloch. De fjildslach wie yn de omkriten fan Hilligerlee, tichteby Wynskoat, yn de provinsje Grinslân.
Oanrin
Willem fan Oranje hie lang treuzele foardat er wat ûndernaam tsjin de ûnderdrukking fan de Nederlannen troch de Spanjerts. Yn maart 1567 noch, by de slach by Oosterweel, ferhindere er it protestantske leger fan Antwerpen út te help te kommen. Mar syn eigen behanneling, kombinearre mei alle dagen fersiken om help, feroare him fan miening. Hy benadere ferskate Dútske foarsten foar finansjele stipe en ferkocht 'sulverwurk, lytsguod, tapiten en oare foarstlike hûssieraden' fan himsels.
It slagge him Frâns fan Coqueville, in ealman út Normandje, ree te finen om mei sân- of achthûndert manlju fan Frankryk út in ynfal te dwaan yn Arteesje en Henegouwen. De Greef fan Hoogstraten soe by de grutte rivieren del nei Gelderlân optsjen. Syn broer greve Loadewyk fan Nassau soe yn Fryslân en Grinslân in oanfal ûndernimme. Hysels soe yn Brabân optsjen, sadree't er fernaam hie dat Alva syn leger oer dy trije ynfallen ferdield hie.
Alva koe lykwols bewurkmasterje dat de Frânske kening Coqueville werom rôp. Coqueville waard letter op befel fan de Frânse kening as rôver ûnthalze.[1]
Foar de earste ynfal woe Willem fan Oranje Roermond ynnimme. Doe't dat mislearre teach er mei syn opstannelingen op nei Erkelenz om dy stêd te oermasterjen. Alva stjoerde lykwols syn leger by it lemieren nei it by Dalheim noch sliepende leger fan Willem. Op 25 april 1568 late Willem fan Oranje syn earste nederlaach yn de slach by Dalheim. Fan de trije ynfallen hie allinnich dy yn it Noarden sukses.
By Bellingwolde lutsen de steatske troepen Grinslân yn en oermasteren de Wedderborg, it besit fan de Spaanske steedhâlder yn Grins, Jan fan Ligne. Dêrnei rjochten de troepen fan greve Loadewyk harren op de stêd Grins om dy oer te heljen mei te dwaan oan de opstân. Dat besykjen mislearre want de stêd wie al earder ûnder militêre druk troch troepen fan de Spaanskgesinde luitenant De Mepsche ynnommen. De godstsjinstfrijheid waard opheft en in protte protestanten hiene de stêd ferlitten. Greve Loadewyk beskikte net oer foldwaande finansjele en militêre middels om de stêd belegerje te kinnen. Troch blokkaden dy't er noardlik en eastlik fan de stêd opsmiet besocht er, sûnder sukses, de stêd ôf te snijen fan de bûtenwrâld. Oan de súd- en westkant bleau de stêd berikber.
It besykjen om de befolking yn opstân te krijen tsjin de lânshear rûn ek op neat út. De blokkaden kearden him tsjin Loadewyk op it momint dat de troepen fan Alva de foar Loadewyk wichtige logistyke rûte nei Delfsyl ôfsleaten. It gefolch wie dat nei seis wiken belis de troepen fan Alva tichteby kamen en dat der foar Loadewyk neat oars oerbleau as nei East-Fryslân te flechtsjen. By dy flecht waarden de troepen fan greve Loadewyk op de hichte fan Hilligerlee ûnderskept troch Spaanske troepen.
De fjildslach
Op 23 maaie wie it steatske leger yn minne tastân troch honger en efterstân yn de betelling fan soldij. Greef Loadewyk koe lykwols syn manlju noch ienkear sa fier krije de wapens op te nimmen.
Doe't Loadewyk fan Nassau te witten kaam dat syn tsjinstanner tsjin him opteach, slagge er deryn syn troepen wer te motivearjen en stelde harren op by it kleaster fan Hilligerlee. De omkriten dêr bestean út trije hichten (garsten), dêr't op ien fan in kleaster stie. De oare twa kinne de garsten fan Westerlee en Napels west hawwe. Efter de hichten socht it grutste part fan syn troepen ferskûl. Foar de hichte mei it kleaster rûn in dyk, tusken de hichten wiene kûlen ûntstien troch turfwinning. Yn dy kûlen waard de ynfantery ferside brocht. Tusken de dyk en de hichten lei in sompich stik lân. Dy omkriten steane tsjintwurdich bekend as de Triennedelling.
Mei syn ruters ûndernaam Loadewyk fan Nassau in oanfal op it Spaanske leger. Aremberg, dy't fan plan wie te wachtsjen op fersterkingen, kaam dêrtroch yn der ferlieding om de steatske ruters te efterfolgen. Dy ruters lokken it Spaanske leger de dyk oer tusken de hichten troch. It Spaanske leger kaam dêrtroch telâne yn it sompige terrein tusken de hichten, dêr't it in maklike proai waard foar de Waalske hierlingen, tûke skutters yn tsjinst fan greef Loadewyk.
Neffens guon boarnen sneuvele Adolf fan Nassau by de ruteroanfal op it Spaanske leger. Neffens oare berjochten neidat syn hynder op 'e rin rekke ûnder it haadgefjocht en hy mids de fijanlike troepen belâne. De wierheid sil wol earne tusken heroyk en tsjinslach lizze.
It ferlies oan de steatske kant wurdt op 50 man rûst, oan Spaanske kant op 1500-2500 manlju. De steatske troepen hawwe ek 7 stikken geskut bút makke. Utsein it ferlies fan greef Adolf sneuvele ek de greef fan Aremberg. Beide eallju waarden earne oars begroeven. Wêr't it massagrêf fan alle sneuvele militêren him befynt is net bekend. It stoflik oerskot fan greef Adolf is nei alle gedachten meinommen troch de weromlûkende militêren en lang om let te hôf brocht yn Emden. De gebouwen fan it kleaster yn Hilligerlee waarden troch de troepen fan greve Loadewyk by it weromlûken yn 'e brân stutsen.
Gefolgen
De oerwinning yn de slach wie it earste sukses fan de Nederlânske opstân dat in moanne earder op 23 april útein set wie mei de slach by Dalheim dy't ferlern waard. It effekt fan de oerwinning wie lykwols beheind, want it folgjende treffen tsjin de Spanjerts soe wer útdraaie op in nederlaach. Yn de slach by Jemmingen waard it grutste part fan it steatske leger ynmakke. Greve Loadewyk koe him op it lêste momint út de striid weromlûke troch swimmend de Iems oer te flechtsjen. It ferovere gebiet gie ferlern en de oanfal op Grins wie mislearre, Adolf de broer fan Loadewyk wie sneuvele en fan it leger wie sa goed as neat mear oer.
De betinking fan de slach krige pas foarm yn de 19e iuw, yn 1826 waard in ienfâldige betinknulle (obelisk) pleatst. Yn 1868 krige de betinkingen in mear nasjonaal karakter. Yn 1873 waard it hjoeddeistige Greve Adolfmonumint troch kening Willem III ûntbleate. Tsjintwurdich is yn Hilligerlee in museum oer de skiednis fan de slach.
Sjoch ek
| Boarnen, noaten en/as referinsjes: |
|
Fuotnoat: Keppeling om utens:
|