Ham (sjimpansee): ferskil tusken ferzjes

Ut Wikipedy
Skiednis ynteraktyf trochsjen
←Toan eardere ferskillenNeikommende ferskillen →
Content deleted Content added
FisueelWikitekst
No edit summary
No edit summary
Rigel 1: Rigel 1:
{{wurk}}
{{Bekend bist
{{Bekend bist
| ôfbylding = Ham the chimp (cropped).jpg
| ôfbylding = Ham the chimp (cropped).jpg
Rigel 15: Rigel 14:
| prizen =
| prizen =
}}
}}
⚫
'''Ham''' (maaie [[1957]] - [[19 jannewaris]] [[1983]]) wie de earste [[sjimpansee]] dy't yn de [[Romte (astronomy)|romte]] reizge.
⚫
[[File:Ham Retreival GPN-2000-001004.jpg|thumb|left|De kommandant fan de USS ''Donner'' fûstket mei Ham nei syn weromkear út de romte]]
⚫
[[File:Grave of Ham the Astrochimp.jpg|thumb|250px|Ham syn grêf by it New Mexico Museum of Space History yn Alamogordo, Nij Meksiko]]
⚫
'''Ham''' (maaie [[1957]] - [[19 jannewaris]] [[1983]]) wie de earste [[sjimpansee]] dy't yn de [[Romte|astronomy)|romte]] reizge.


Ham waard op [[31 jannewaris]] [[1961]] troch de [[FSA|Amerikanen]] de romte yn sketten yn it ramt fan it [[Mercuryprogramma]]. Hij voerde een taak uit, waaraan zijn functioneren in de ruimte beoordeeld kon worden en landde 16,5 minuut later in de [[Atlantyske Oseaan]]. Dat barde fjouwer jier nei't de [[Sovjet-Uny|Russen]] harren hûn [[Laika (hû)|Laika]] de ruimte in hadden geschoten. In tegenstelling tot Laika overleefde Ham de ruimtevlucht. Anders dan de Russen gebruikten de Amerikanen bij hun testvluchten [[primaten]], om zo goed mogelijk de effecten van ruimtevluchten op het menselijk lichaam te kunnen voorspellen. Eerder al hadden de Amerikanen met wisselend succes [[resusaap]]jes en [[doodshoofdaapjes]] in de ruimte gebracht.
Ham waard op [[31 jannewaris]] [[1961]] troch de [[FSA|Amerikanen]] de romte yn sketten. Hy fierde in taak út, sadat syn funksjonearjen yn de romte beöardield wurde koe en syn lichemsfunksjes waarden sekuer byholden op Ierde. Hy lâne 16,5 minuten letter yn de [[Atlantyske Oseaan]]. Dat barde fjouwer jier nei't de [[Sovjet-Uny|Russen]] harren hûn [[Laika]] de romte yn brocht hiene. Oars as Laika oerlibbe Ham de romteflecht wol. Yn tsjinstelling ta de Russen brûkten de Amerikanen [[primaten]] by har' testflechten, om sa goed at koe de effekten fan ferbliuwe yn de romte op it minslik lichem foarsizze te kinnen. De Amerikanen hiene earder al, mei wikseljend sukses [[resusaap]]kes en [[deadskopaap]]kes yn de romte brocht.


Ham kwam oorspronkelijk uit [[Kameroen]], waar hij Chang heette. Hij werd in 1959 gekocht door de [[United States Air Force]], waarna hij opgroeide in het [[Holloman Aerospace Medical Center]]. Hier komt ook zijn nieuwe naam (H-A-M) vandaan. Ham werd op de ruimtereis voorbereid door de Amerikaanse psycholoog [[Joseph Brady]], die voordien ook enkele andere apen voor ruimtereizen had getraind.<ref>[http://www.wsj.com/articles/SB10001424053111903885604576490550514330600 Training door Joseph Brady]</ref> Hij werd gelanceerd met de [[Mercury MR-2]]-raket in het kader van het [[Mercury-project]]. Na zijn geslaagde ruimtevlucht leefde Ham 17 jaar in de nationale [[dierentuin]] van [[Washington D.C.]], en daarna in een dierentuin in [[North Carolina]]. Daar overleed hij uiteindelijk yn de âldens fan25 jier oanop de leeftijd van 25 jaar aan problemen met zijn hart. Hy waard beïerdige, sûnder syn skelet, by de Space Hall of Fame yn [[Alamogordo]] ([[Nij-Meksiko]]).
Ham waard yn it wyld berne yn [[Kameroen]], dêr't er troch syn fangers Chang neamd waard. Hy waard yn 1959 kocht troch de [[United States Air Force]] en waard grut yn it '''H'''olloman '''A'''rospace '''M'''edical Center. Dêrfandinne ek syn nije namme (H-A-M). Ham waard op de romtereis taret troch de Amerikaanske psycholooch [[Joseph Brady]], dy't earder ek oare apen foar romtereizen treend hie.<ref>[http://www.wsj.com/articles/SB10001424053111903885604576490550514330600 Training door Joseph Brady]</ref> Hy waard lansearre mei in [[Mercury MR-2]]-raket yn it ramt fan it [[Mercury-projekt]]. Nei syn romte-aventuer libbe Ham noch 17 jier yn de nasjonale [[dieretún]] fan [[Washington D.C.]] en dêrnei yn in bistetún yn [[Noard-Karolina]]. Dêr stoar die yn de âldens fan 25 jier oan problemen mei syn hert. Hy waard beïerdige nei obduksje, sûnder syn skelet, by de Space Hall of Fame yn [[Alamogordo]] ([[Nij-Meksiko]]). Kolonel John Stapp hold in lofrede by de betinkingstsjinst. It skelet bedarre yn de kolleksje fan it [[National Museum of Health and Medicine]].


Twaënheale moanne nei de flecht fan Ham, op [[12 april]] 1961, lansearren de Russen [[Joeri Gagarin]] as earste minske de romte yn. Noch in moanne letter, op [[5 maaie]] 1961, wie [[Alan Shepard]] de earste Amerikaan yn de romte.
Twaënheale moanne nei de flecht fan Ham, op [[12 april]] 1961, lansearren de Russen [[Joeri Gagarin]] as earste minske de romte yn. Noch in moanne letter, op [[5 maaie]] 1961, wie [[Alan Shepard]] de earste Amerikaan yn de romte.

<gallery widths="200" heights="200">
⚫
File:Ham Retreival GPN-2000-001004.jpg|De kommandant fan de USS ''Donner'' fûstket mei Ham nei syn weromkear út de romte
⚫
File:Grave of Ham the Astrochimp.jpg|Hams grêf by it New Mexico Museum of Space History yn Alamogordo, Nij Meksiko
</gallery>

== Keppelings om utens ==
* [http://www.uga.edu/animal-cognition-lab/web-pages/BRMIC/NASA%20Life%20Sciences%20Data%20Archive.htm Pictures] from the NASA Life Sciences Data Archive
* [http://www.who2.com/hamthechimp.html Who2 profile: Ham the Chimp]
* [http://www.vibrationdata.com/space/Animals.htm Animal Astronauts]
* [https://archive.org/details/TrailblazerI ''Trailblazer in Space''] Newsreel/Documentary about Ham at archive.org
* [http://www.life.com/image/first/in-gallery/54811/in-praise-of-ham-the-astrochimp In Praise of Ham the Astrochimp] in [[Life (tydskrift)|''LIFE'']]
{{Commonscat|Ham|Ham the Chimp}}


{{boarnen|boarnefernijing=
{{boarnen|boarnefernijing=
* Nederlânsktalige Wikipedia, ''Ham (chimpansee)''.
<references/>
<references/>
}}
}}


⚫
[[Kategory:Romtefarder]]

⚫
[[Kategory:Romtefeart]]
[[Kategory:Kameroen]]
[[Kategory:Kameroen]]
[[Kategory:Feriene Steaten]]
[[Kategory:Feriene Steaten]]

De ferzje fan 15 jan 2018 om 18.32

Ham
Ham yn syn 'biokapsule'
Ham yn syn 'biokapsule'
bysûnderheden
oare namme(n) Chang, Astrochimp
soarte bist Sjimpansee (Pan troglodytes)
berne maaie 1957
berteplak Kameroen
deagien 19 jannewaris 1983
stjerplak Asheboro
reden
  bekendheid		 Earste sjimpansee yn de romte

Ham (maaie 1957 - 19 jannewaris 1983) wie de earste sjimpansee dy't yn de romte reizge.

Ham waard op 31 jannewaris 1961 troch de Amerikanen de romte yn sketten. Hy fierde in taak út, sadat syn funksjonearjen yn de romte beöardield wurde koe en syn lichemsfunksjes waarden sekuer byholden op Ierde. Hy lâne 16,5 minuten letter yn de Atlantyske Oseaan. Dat barde fjouwer jier nei't de Russen harren hûn Laika de romte yn brocht hiene. Oars as Laika oerlibbe Ham de romteflecht wol. Yn tsjinstelling ta de Russen brûkten de Amerikanen primaten by har' testflechten, om sa goed at koe de effekten fan ferbliuwe yn de romte op it minslik lichem foarsizze te kinnen. De Amerikanen hiene earder al, mei wikseljend sukses resusaapkes en deadskopaapkes yn de romte brocht.

Ham waard yn it wyld berne yn Kameroen, dêr't er troch syn fangers Chang neamd waard. Hy waard yn 1959 kocht troch de United States Air Force en waard grut yn it Holloman Arospace Medical Center. Dêrfandinne ek syn nije namme (H-A-M). Ham waard op de romtereis taret troch de Amerikaanske psycholooch Joseph Brady, dy't earder ek oare apen foar romtereizen treend hie.[1] Hy waard lansearre mei in Mercury MR-2-raket yn it ramt fan it Mercury-projekt. Nei syn romte-aventuer libbe Ham noch 17 jier yn de nasjonale dieretún fan Washington D.C. en dêrnei yn in bistetún yn Noard-Karolina. Dêr stoar die yn de âldens fan 25 jier oan problemen mei syn hert. Hy waard beïerdige nei obduksje, sûnder syn skelet, by de Space Hall of Fame yn Alamogordo (Nij-Meksiko). Kolonel John Stapp hold in lofrede by de betinkingstsjinst. It skelet bedarre yn de kolleksje fan it National Museum of Health and Medicine.

Twaënheale moanne nei de flecht fan Ham, op 12 april 1961, lansearren de Russen Joeri Gagarin as earste minske de romte yn. Noch in moanne letter, op 5 maaie 1961, wie Alan Shepard de earste Amerikaan yn de romte.

  • De kommandant fan de USS Donner fûstket mei Ham nei syn weromkear út de romte
    De kommandant fan de USS Donner fûstket mei Ham nei syn weromkear út de romte
  • Hams grêf by it New Mexico Museum of Space History yn Alamogordo, Nij Meksiko
    Hams grêf by it New Mexico Museum of Space History yn Alamogordo, Nij Meksiko

Keppelings om utens

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:
  • Nederlânsktalige Wikipedia, Ham (chimpansee).
  1. ↑ Training door Joseph Brady
Opfrege fan "https://fy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ham_(sjimpansee)&oldid=905124"