Binnenstêd (Snits): ferskil tusken ferzjes
→Lizzing en berikberheid: Ik haw de wiken oars dellein. |
Ik haw wat dingen oanpast dy al wat oars wienen. |
||
Rigel 2: | Rigel 2: | ||
De '''Binnenstêd''', statistysk ''Snits binnen de grêften'', is in histoaryske wyk binnen de [[Snits (stêd)|stêd Snits]]. De wyk telt (in 2008) 1020 ynwenners en hat in oerflak fan 28 [[hektare]] (wêrfan 1 hektare wetter). |
De '''Binnenstêd''', statistysk ''Snits binnen de grêften'', is in histoaryske wyk binnen de [[Snits (stêd)|stêd Snits]]. De wyk telt (in 2008) 1020 ynwenners en hat in oerflak fan 28 [[hektare]] (wêrfan 1 hektare wetter). |
||
Gâns de Binnenstêd is in [[beskerme stedgesicht]]. |
|||
== Lizzing en berikberheid == |
== Lizzing en berikberheid == |
||
Rigel 12: | Rigel 12: | ||
== Histoarje en bebouwing == |
== Histoarje en bebouwing == |
||
{{sjochek|namme=Skiednis fan Snits}} |
|||
=== Oarsprong === |
=== Oarsprong === |
||
[[Ofbyld:Blaeu_1652_-_Sneek.jpg|thumb|''Snits anno 1652, de hjoeddeiske Binnenstêd.'']] |
|||
[[Ofbyld:Blaeu_1652_-_Sneek.jpg|thumb|''Snits anno 1652, de huidige Binnenstad.'']]De binnenstêd leit op in âlde lântonge fan de [[Middelsee]]. It is de âldste wyk fan Snits en foarmet it hert en de oarsprong fan de stêd . De bebouwing fan de binnenstêd konsintrearret him om de [[Grutte- of Martinytsjerke]] dy't op in [[terp]] stiet. De earste stedsfoarming giet werom oant de 11e iuw. Yn [[1295]] wie yn dat gebiet in grutte stedsbrân. De binnenstêd waard, nei it offisjeel ferkrijen fan [[stedsrjochten]] yn [[1456]], yn [[1492]] as earste stêd yn Fryslân folslein ommuorre. In soad gebouwen yn de binnenstêd bringe dizze bloeiperioade as hannelsstêd yn it ûnthâld, dy't oant ± [[1550]] duorje soe en fan Snits in hannelsstêd meitsje soe. As ien fan de pear dielen fan dizze ommuorring is de [[Wetterpoarte (Snits)|Wetterpoarte]] behâlden bleaun. |
|||
De binnenstêd leit op in âlde lântonge oan de [[Ie]]. It is de âldste wyk fan Snits en foarmet it hert en de oarsprong fan de stêd . De bebouwing fan de binnenstêd konsintrearre him om de [[Martinytsjerke (Snits)|Martinytsjerke]] dy't op in [[terp]] stiet, oan ít súdein fan de sânrich. De earste stedsfoarming giet werom oant de 11e iuw. |
|||
Snits hat ferskate grutte stêdbrânen hân, mar de brân fan [[1295]] wie bysûnder om't yn de ferslachjouwing foar it earst skreaun waard oer "it stêdke Snits". Yn stêdbaarnen gong neffens lettere boarnen in part fan de stêdsdokuminten teloar, dat earst mei't [[Karel V]] ýn [[1523]] de stêd op 'e nij stêdsrjochten joech, koe Snits him offisjeel wer stêd neame. ^Dy stêdsrjochten waarden daalks brûkt om de stêdwâlen te fersterken mei in muorre. Sa waard wat no de Binnenstêd is in folslein ommuorre stêd, as ienige stêd yn Fryslân. Fan de wâlen binne noch in pear lytse stikken oer; fan de muorre is allinnich de [[Wetterpoarte (Snits)|Wetterpoarte]] oerbleaun. |
|||
Yn [[1456]] hie Snits in [[stêdboek]] oannaam, wat it begjin fan in bloeiperioade as hannelsstêd wie, dy't oant ± [[1550]] duorje soe en fan Snits in hannelsstêd meitsje soe. In protte gebouwen yn de Binnenstêd hâlde dy perioade yn it ûnthâld. |
|||
=== 17e-20e iuw === |
=== 17e-20e iuw === |
||
De binnenstêd bloeide yn de 17e en 18e iuw opnij op troch de goede ferbinings. De [[Súdwesthoeke]] oriïntearre him benammen op de stêd en toanoanjouwende keap-, en ambachtsllju bouden harren wen- en bedriuwsgebouwen oan de binnengrêften. De pânen út de 17e iuw binne |
De binnenstêd bloeide yn de 17e en 18e iuw opnij op troch de goede ferbinings. De [[Súdwesthoeke]] oriïntearre him benammen op de stêd en toanoanjouwende keap-, en ambachtsllju bouden harren wen- en bedriuwsgebouwen oan de binnengrêften. De pânen út de 17e iuw binne faak werkenber oan harren [[topgevel|topgevels]], de gebouwen út de 18e iuw hawwe faak [[Neoklassisisme|neo-klassistyske]] [[listgevel|listgevels]], mar sokke gevels wienen sa populêr dat ek âldere gebouwen yn dy 18de en 19de ieu faak sa'n nije gevel krigen. Letter yn de 19e iuw nom de [[Eklektisisme|eklektysk]]e bouwstyl de oerhân, ûnder lieding fan arsjitekt [[Albert Breunissen Troost]]. Letter folgen gebouwen van [[Neogotyk|neogoatyske]] en [[Neorenêssânse|neo-renêssânsestyl]] fan de hân fan [[Nicolaas Molenaar]]. In soad fan dizze gebouwen foarmje mei de [[Martinytsjerke]] en de [[Stedsgrêft (Snits)|stedsgrêften]] noch altiten it hjoeddeiske byld fan de Snitser binnenstêd. |
||
=== Strjitnammeferklearring === |
=== Strjitnammeferklearring === |
||
Rigel 26: | Rigel 32: | ||
! Strjitnamme !! Ferneaming |
! Strjitnamme !! Ferneaming |
||
|- |
|- |
||
| |
| Baaihûsgrêft || Nei it dêr earder steande [[baaihûs]] |
||
|- |
|- |
||
| Bolwurk || Nei oerbliuwsels fan de ferdigeningswurken fan de stêd |
| Bolwurk || Nei oerbliuwsels fan de ferdigeningswurken fan de stêd |
||
Rigel 34: | Rigel 40: | ||
| Galigastrjitte en -promenade || Nei it laach [[Galiga (laach)|Galiga]], dat in [[stins]] bewenne op de hoeke fan it Liuwenburch en de Galigastrjitte |
| Galigastrjitte en -promenade || Nei it laach [[Galiga (laach)|Galiga]], dat in [[stins]] bewenne op de hoeke fan it Liuwenburch en de Galigastrjitte |
||
|- |
|- |
||
| [[Grutsân (Snits)|Grutsân |
| [[Grutsân (Snits)|Grutsân]] || Nei gedachten nei [[sân]], om't de iggen gjin boude stienen kaaien wienen. |
||
|- |
|- |
||
| Harinxmakaai || Nei bekend Snitser [[Harinxma|laach]] |
| Harinxmakaai || Nei bekend Snitser [[Harinxma|laach]] |
||
|- |
|||
| [[Lytssân (Snits)|Lytssân]] || Nei it ''Sân'', it wetter troch de stêd; it oarpsronkelike ''Sân'' waard ''Grutsân''. |
|||
|- |
|- |
||
| Liuwenburch || Nei de dêr steande eardere stins fan [[Louw Donia]] ([[famyljewapen]] Donia's is in reade [[Liuw (heraldyk)|liuw]]) |
| Liuwenburch || Nei de dêr steande eardere stins fan [[Louw Donia]] ([[famyljewapen]] Donia's is in reade [[Liuw (heraldyk)|liuw]]) |
||
Rigel 44: | Rigel 52: | ||
| Skarnestrjitte || Nei it [[Aldfrysk|âldfryske]] wurd [[skarn (geografy)|scharn]], dat ôfsluten hoeke betsjut |
| Skarnestrjitte || Nei it [[Aldfrysk|âldfryske]] wurd [[skarn (geografy)|scharn]], dat ôfsluten hoeke betsjut |
||
|- |
|- |
||
| |
| Supemerk || Nei ferkeaplokaasje fan [[sûpe]] (yn it [[Snitsersk]] ''Suupmerk'' nei it wurd ''suup''; foarhinne Potsstrjitte en Finkenburch) |
||
|- |
|- |
||
| Waachplein || Nei de [[Waach (Snits)|waachgebouwen]] |
| Waachplein || Nei de [[Waach (Snits)|waachgebouwen]] ferneatige troch de [[Dútske besetting fan Nederlân|Dútsers]] op [[15 april]] [[1945]] by de úttocht fan Dútske troepen |
||
|} |
|} |
||
== Winkelje en útgean == |
== Winkelje en útgean == |
||
In de wyk binne de grutte winkelstrjitten fan Snits, wêrûnder it Easterdyk, de Wide Burchstrjitte en it Skiepmerkplein. Ek it útgeanslibben is yn dizze wyk konsintrearre. Om de Merkstrjitte en Lytse Tsjerkestrjitte binne |
In de wyk binne de grutte winkelstrjitten fan Snits, wêrûnder it Easterdyk, de Wide Burchstrjitte en it Skiepmerkplein. Ek it útgeanslibben is yn dizze wyk konsintrearre. Om de Merkstrjitte en Lytse Tsjerkestrjitte binne ferskate kafeekes en klups te finen |
||
=== Weromkommende eveneminten === |
=== Weromkommende eveneminten === |
||
Alle jierren wurde der yn de binnenstêd in soad eveneminten organisearre: |
|||
{| class="wikitable" |
{| class="wikitable" |
||
|- |
|- |
||
Rigel 69: | Rigel 78: | ||
== Gerjocht en polityk == |
== Gerjocht en polityk == |
||
Yn de Binnenstêd sit ek de |
Yn de Binnenstêd sit ek de bestjoerlike macht: it [[Stêdhûs fan Snits|Stêdhûs]] en gemeentehûs fan Súdwest-Fryslân. Oant it bejin fan de 21ste ieu stie oan de Merkstrjitte ek it [[Kantongerjocht Snits|Kantongerjocht]]. |
||
Yn de begjinjierren fan |
Yn de begjinjierren fan de 21ste iuw is de Gemeente Snits begûn oan in werynrjochtingsprojekt foar de wyk. By dit project wurdt ûnder mear de riolearring, it strjitmeubilêr, de strjitferljochting en de strjitfluorring ferfongen. |
||
<gallery> |
<gallery> |
||
Ofbyld:Sneek-gracht.jpg|'' |
Ofbyld:Sneek-gracht.jpg|''It Lytssân mei de Stêdsgrêft''. |
||
Ofbyld:Sneek_Stadsgracht_2008.jpg|'' |
Ofbyld:Sneek_Stadsgracht_2008.jpg|''De Stêdsgrêft'' by de [[Keningsbrêger]]. |
||
Ofbyld:Sneek,_watergate.jpg|''De wrâldferneamde Wetterpoarte''. |
Ofbyld:Sneek,_watergate.jpg|''De wrâldferneamde Wetterpoarte''. |
||
Ofbyld:Sneek, Sint-Martinuskerk.jpg|''Sint Martinustsjerke''. |
Ofbyld:Sneek, Sint-Martinuskerk.jpg|''Sint Martinustsjerke''. |
De ferzje fan 8 des 2016 om 13.10
De Binnenstêd, statistysk Snits binnen de grêften, is in histoaryske wyk binnen de stêd Snits. De wyk telt (in 2008) 1020 ynwenners en hat in oerflak fan 28 hektare (wêrfan 1 hektare wetter).
Gâns de Binnenstêd is in beskerme stedgesicht.
Lizzing en berikberheid
De wyk grinzet yn it noarden oan de wiken Noardeasthoek en Beammebuert, yn it noardeasten oan de Ljouwerterdyk, yn it súdeasten it Sperkhim, yn it suden oan de Lemmerwei-East, yn it súdwesten oan de Lemmerwei-West, en yn it westen oan de Stasjonsbuert en yn it westen oan de wyk Noarderhoek I.
De Prins Hindrikkaai en de Singel foarmje de wichtichste ferkearsieren fan de wyk.
De wyk wurdt begrinze troch de stedsgrêft en de Kolk.
Histoarje en bebouwing
- De Wikipedy hat ek in side Skiednis fan Snits.
Oarsprong
De binnenstêd leit op in âlde lântonge oan de Ie. It is de âldste wyk fan Snits en foarmet it hert en de oarsprong fan de stêd . De bebouwing fan de binnenstêd konsintrearre him om de Martinytsjerke dy't op in terp stiet, oan ít súdein fan de sânrich. De earste stedsfoarming giet werom oant de 11e iuw.
Snits hat ferskate grutte stêdbrânen hân, mar de brân fan 1295 wie bysûnder om't yn de ferslachjouwing foar it earst skreaun waard oer "it stêdke Snits". Yn stêdbaarnen gong neffens lettere boarnen in part fan de stêdsdokuminten teloar, dat earst mei't Karel V ýn 1523 de stêd op 'e nij stêdsrjochten joech, koe Snits him offisjeel wer stêd neame. ^Dy stêdsrjochten waarden daalks brûkt om de stêdwâlen te fersterken mei in muorre. Sa waard wat no de Binnenstêd is in folslein ommuorre stêd, as ienige stêd yn Fryslân. Fan de wâlen binne noch in pear lytse stikken oer; fan de muorre is allinnich de Wetterpoarte oerbleaun.
Yn 1456 hie Snits in stêdboek oannaam, wat it begjin fan in bloeiperioade as hannelsstêd wie, dy't oant ± 1550 duorje soe en fan Snits in hannelsstêd meitsje soe. In protte gebouwen yn de Binnenstêd hâlde dy perioade yn it ûnthâld.
17e-20e iuw
De binnenstêd bloeide yn de 17e en 18e iuw opnij op troch de goede ferbinings. De Súdwesthoeke oriïntearre him benammen op de stêd en toanoanjouwende keap-, en ambachtsllju bouden harren wen- en bedriuwsgebouwen oan de binnengrêften. De pânen út de 17e iuw binne faak werkenber oan harren topgevels, de gebouwen út de 18e iuw hawwe faak neo-klassistyske listgevels, mar sokke gevels wienen sa populêr dat ek âldere gebouwen yn dy 18de en 19de ieu faak sa'n nije gevel krigen. Letter yn de 19e iuw nom de eklektyske bouwstyl de oerhân, ûnder lieding fan arsjitekt Albert Breunissen Troost. Letter folgen gebouwen van neogoatyske en neo-renêssânsestyl fan de hân fan Nicolaas Molenaar. In soad fan dizze gebouwen foarmje mei de Martinytsjerke en de stedsgrêften noch altiten it hjoeddeiske byld fan de Snitser binnenstêd.
Strjitnammeferklearring
Inkele bekende strjitten yn Sneek en in ferklearring fan harren strjitnamme binne:
Strjitnamme | Ferneaming |
---|---|
Baaihûsgrêft | Nei it dêr earder steande baaihûs |
Bolwurk | Nei oerbliuwsels fan de ferdigeningswurken fan de stêd |
Botniakaai | Nei Duko fan Botnia, yn de 17e iuw grytman fan Wymbritseradiel |
Galigastrjitte en -promenade | Nei it laach Galiga, dat in stins bewenne op de hoeke fan it Liuwenburch en de Galigastrjitte |
Grutsân | Nei gedachten nei sân, om't de iggen gjin boude stienen kaaien wienen. |
Harinxmakaai | Nei bekend Snitser laach |
Lytssân | Nei it Sân, it wetter troch de stêd; it oarpsronkelike Sân waard Grutsân. |
Liuwenburch | Nei de dêr steande eardere stins fan Louw Donia (famyljewapen Donia's is in reade liuw) |
Rienck Bockemakaai | Nei Rienck Bockema, beliend mei it baluwskip fan Olde Waghenbrugghe (letter earder Wymbritseradiel) |
Skarnestrjitte | Nei it âldfryske wurd scharn, dat ôfsluten hoeke betsjut |
Supemerk | Nei ferkeaplokaasje fan sûpe (yn it Snitsersk Suupmerk nei it wurd suup; foarhinne Potsstrjitte en Finkenburch) |
Waachplein | Nei de waachgebouwen ferneatige troch de Dútsers op 15 april 1945 by de úttocht fan Dútske troepen |
Winkelje en útgean
In de wyk binne de grutte winkelstrjitten fan Snits, wêrûnder it Easterdyk, de Wide Burchstrjitte en it Skiepmerkplein. Ek it útgeanslibben is yn dizze wyk konsintrearre. Om de Merkstrjitte en Lytse Tsjerkestrjitte binne ferskate kafeekes en klups te finen
Weromkommende eveneminten
Alle jierren wurde der yn de binnenstêd in soad eveneminten organisearre:
Datum | Evenemint | Lokaasje |
---|---|---|
Elke freed yn july | Toeristyske merk | Hiele binnenstêd |
Elke tongersdei yn july en augustus | Muzykterras | Merkstrjitte |
Moannen july o/m septimber | Snitser Simmer | Binnenstêd en Boalserterpoarte |
Freed foar de earste sneon yn augustus | Snitswike | Hiele binnenstêd en omlizzende wiken |
Lêste sneon yn augustus | Swinging Sneek | Hiele binnenstêd en horeka |
Gerjocht en polityk
Yn de Binnenstêd sit ek de bestjoerlike macht: it Stêdhûs en gemeentehûs fan Súdwest-Fryslân. Oant it bejin fan de 21ste ieu stie oan de Merkstrjitte ek it Kantongerjocht.
Yn de begjinjierren fan de 21ste iuw is de Gemeente Snits begûn oan in werynrjochtingsprojekt foar de wyk. By dit project wurdt ûnder mear de riolearring, it strjitmeubilêr, de strjitferljochting en de strjitfluorring ferfongen.
-
It Lytssân mei de Stêdsgrêft.
-
De Stêdsgrêft by de Keningsbrêger.
-
De wrâldferneamde Wetterpoarte.
-
Sint Martinustsjerke.
-
Stêdhûs op de Merkstrjitte.
It besjen wurdich
Sjoch ek: list fan ryksmonuminten yn Snits Yn de wyk steane ek in tal ryksmonuminten, wêrûnder:
- It Stêdhûs
- De Grutte of Martinytsjerke
- De Sint-Martinustsjerke
- Brandenburch
- 't Fluithûs
- Twintsk Bierhûs
- De Wynberch
- Grytmanshûs
- Ald Boarger Weeshûs
Ek it besjen wurdich binne:
- De stokerij fan Widdo Joustra
- De earste C&A fan Nederlân
Foarsjennings
As foarsjennings sitte yn de wyk:
- Bibleteek
- Frysk Skipfeart Museum
- Kantongerjocht Snits
- VVV/ANWB
- Bioskoop CineSneek
- Poppoadium It Bolwurk
Yn de wyk binne ek in tal toeristyske foarsjennings, wêrûnder ôffeartplakken foar rûnfeartboaten.
Boarnen, noaten en/as referinsjes: |
Plak fan útjefte: Snits.
Plak fan útjefte: Amersfoort. |