Binnenstêd (Snits): ferskil tusken ferzjes

Ut Wikipedy
Content deleted Content added
Mysha (oerlis | bydragen)
→‎Lizzing en berikberheid: Ik haw de wiken oars dellein.
Mysha (oerlis | bydragen)
Ik haw wat dingen oanpast dy al wat oars wienen.
Rigel 2: Rigel 2:
De '''Binnenstêd''', statistysk ''Snits binnen de grêften'', is in histoaryske wyk binnen de [[Snits (stêd)|stêd Snits]]. De wyk telt (in 2008) 1020 ynwenners en hat in oerflak fan 28 [[hektare]] (wêrfan 1 hektare wetter).
De '''Binnenstêd''', statistysk ''Snits binnen de grêften'', is in histoaryske wyk binnen de [[Snits (stêd)|stêd Snits]]. De wyk telt (in 2008) 1020 ynwenners en hat in oerflak fan 28 [[hektare]] (wêrfan 1 hektare wetter).


De hiele Binnenstêd is oansteld as [[beskerme stedgesicht]].
Gâns de Binnenstêd is in [[beskerme stedgesicht]].


== Lizzing en berikberheid ==
== Lizzing en berikberheid ==
Rigel 12: Rigel 12:


== Histoarje en bebouwing ==
== Histoarje en bebouwing ==
Sjoch ek: [[Skiednis fan Snits]]
{{sjochek|namme=Skiednis fan Snits}}

=== Oarsprong ===
=== Oarsprong ===
[[Ofbyld:Blaeu_1652_-_Sneek.jpg|thumb|''Snits anno 1652, de hjoeddeiske Binnenstêd.'']]
[[Ofbyld:Blaeu_1652_-_Sneek.jpg|thumb|''Snits anno 1652, de huidige Binnenstad.'']]De binnenstêd leit op in âlde lântonge fan de [[Middelsee]]. It is de âldste wyk fan Snits en foarmet it hert en de oarsprong fan de stêd . De bebouwing fan de binnenstêd konsintrearret him om de [[Grutte- of Martinytsjerke]] dy't op in [[terp]] stiet. De earste stedsfoarming giet werom oant de 11e iuw. Yn [[1295]] wie yn dat gebiet in grutte stedsbrân. De binnenstêd waard, nei it offisjeel ferkrijen fan [[stedsrjochten]] yn [[1456]], yn [[1492]] as earste stêd yn Fryslân folslein ommuorre. In soad gebouwen yn de binnenstêd bringe dizze bloeiperioade as hannelsstêd yn it ûnthâld, dy't oant ± [[1550]] duorje soe en fan Snits in hannelsstêd meitsje soe. As ien fan de pear dielen fan dizze ommuorring is de [[Wetterpoarte (Snits)|Wetterpoarte]] behâlden bleaun.
De binnenstêd leit op in âlde lântonge oan de [[Ie]]. It is de âldste wyk fan Snits en foarmet it hert en de oarsprong fan de stêd . De bebouwing fan de binnenstêd konsintrearre him om de [[Martinytsjerke (Snits)|Martinytsjerke]] dy't op in [[terp]] stiet, oan ít súdein fan de sânrich. De earste stedsfoarming giet werom oant de 11e iuw.

Snits hat ferskate grutte stêdbrânen hân, mar de brân fan [[1295]] wie bysûnder om't yn de ferslachjouwing foar it earst skreaun waard oer "it stêdke Snits". Yn stêdbaarnen gong neffens lettere boarnen in part fan de stêdsdokuminten teloar, dat earst mei't [[Karel V]] ýn [[1523]] de stêd op 'e nij stêdsrjochten joech, koe Snits him offisjeel wer stêd neame. ^Dy stêdsrjochten waarden daalks brûkt om de stêdwâlen te fersterken mei in muorre. Sa waard wat no de Binnenstêd is in folslein ommuorre stêd, as ienige stêd yn Fryslân. Fan de wâlen binne noch in pear lytse stikken oer; fan de muorre is allinnich de [[Wetterpoarte (Snits)|Wetterpoarte]] oerbleaun.

Yn [[1456]] hie Snits in [[stêdboek]] oannaam, wat it begjin fan in bloeiperioade as hannelsstêd wie, dy't oant ± [[1550]] duorje soe en fan Snits in hannelsstêd meitsje soe. In protte gebouwen yn de Binnenstêd hâlde dy perioade yn it ûnthâld.


=== 17e-20e iuw ===
=== 17e-20e iuw ===
De binnenstêd bloeide yn de 17e en 18e iuw opnij op troch de goede ferbinings. De [[Súdwesthoeke]] oriïntearre him benammen op de stêd en toanoanjouwende keap-, en ambachtsllju bouden harren wen- en bedriuwsgebouwen oan de binnengrêften. De pânen út de 17e iuw binne meast werkenber oan harren [[topgevel|topgevels]], de gebouwen út de 18e iuw oan harren [[Neoklassisisme|neo-klassistyske]] [[listgevel|listgevels]]. Letter yn de 19e iuw nom de [[Eklektisisme|eklektysk]]e bouwstyl de oerhân, ûnder lieding fan arsjitekt [[Albert Breunissen Troost]]. Letter folgen gebouwen van [[Neogotyk|neogoatyske]] en [[Neorenêssânse|neo-renêssânsestyl]] fan de hân fan [[Nicolaas Molenaar]]. In soad fan dizze gebouwen foarmje mei de Grutte- of Martinytsjerke en de [[Stedsgrêft (Snits)|stedsgrêften]] noch altiten it hjoeddeiske byld fan de Snitser binnenstêd.
De binnenstêd bloeide yn de 17e en 18e iuw opnij op troch de goede ferbinings. De [[Súdwesthoeke]] oriïntearre him benammen op de stêd en toanoanjouwende keap-, en ambachtsllju bouden harren wen- en bedriuwsgebouwen oan de binnengrêften. De pânen út de 17e iuw binne faak werkenber oan harren [[topgevel|topgevels]], de gebouwen út de 18e iuw hawwe faak [[Neoklassisisme|neo-klassistyske]] [[listgevel|listgevels]], mar sokke gevels wienen sa populêr dat ek âldere gebouwen yn dy 18de en 19de ieu faak sa'n nije gevel krigen. Letter yn de 19e iuw nom de [[Eklektisisme|eklektysk]]e bouwstyl de oerhân, ûnder lieding fan arsjitekt [[Albert Breunissen Troost]]. Letter folgen gebouwen van [[Neogotyk|neogoatyske]] en [[Neorenêssânse|neo-renêssânsestyl]] fan de hân fan [[Nicolaas Molenaar]]. In soad fan dizze gebouwen foarmje mei de [[Martinytsjerke]] en de [[Stedsgrêft (Snits)|stedsgrêften]] noch altiten it hjoeddeiske byld fan de Snitser binnenstêd.


=== Strjitnammeferklearring ===
=== Strjitnammeferklearring ===
Rigel 26: Rigel 32:
! Strjitnamme !! Ferneaming
! Strjitnamme !! Ferneaming
|-
|-
| Badhûsgrêft || Nei it dêr earder steande [[badhûs]]
| Baaihûsgrêft || Nei it dêr earder steande [[baaihûs]]
|-
|-
| Bolwurk || Nei oerbliuwsels fan de ferdigeningswurken fan de stêd
| Bolwurk || Nei oerbliuwsels fan de ferdigeningswurken fan de stêd
Rigel 34: Rigel 40:
| Galigastrjitte en -promenade || Nei it laach [[Galiga (laach)|Galiga]], dat in [[stins]] bewenne op de hoeke fan it Liuwenburch en de Galigastrjitte
| Galigastrjitte en -promenade || Nei it laach [[Galiga (laach)|Galiga]], dat in [[stins]] bewenne op de hoeke fan it Liuwenburch en de Galigastrjitte
|-
|-
| [[Grutsân (Snits)|Grutsân]] en [[Lytssân (Snits)|Lytssân]] || Nei [[saan]] en/of [[sont (wetter)|sont]] (nauwe trochgong tusken bredere wetters (ferbastering)
| [[Grutsân (Snits)|Grutsân]] || Nei gedachten nei [[sân]], om't de iggen gjin boude stienen kaaien wienen.
|-
|-
| Harinxmakaai || Nei bekend Snitser [[Harinxma|laach]]
| Harinxmakaai || Nei bekend Snitser [[Harinxma|laach]]
|-
| [[Lytssân (Snits)|Lytssân]] || Nei it ''Sân'', it wetter troch de stêd; it oarpsronkelike ''Sân'' waard ''Grutsân''.
|-
|-
| Liuwenburch || Nei de dêr steande eardere stins fan [[Louw Donia]] ([[famyljewapen]] Donia's is in reade [[Liuw (heraldyk)|liuw]])
| Liuwenburch || Nei de dêr steande eardere stins fan [[Louw Donia]] ([[famyljewapen]] Donia's is in reade [[Liuw (heraldyk)|liuw]])
Rigel 44: Rigel 52:
| Skarnestrjitte || Nei it [[Aldfrysk|âldfryske]] wurd [[skarn (geografy)|scharn]], dat ôfsluten hoeke betsjut
| Skarnestrjitte || Nei it [[Aldfrysk|âldfryske]] wurd [[skarn (geografy)|scharn]], dat ôfsluten hoeke betsjut
|-
|-
| Suupmerk || Nei ferkeaplokaasje fan [[sûpe]] (yn [[Snitsersk]] ''suup'', foarhinne Potsstrjitte en Finkenburch)
| Supemerk || Nei ferkeaplokaasje fan [[sûpe]] (yn it [[Snitsersk]] ''Suupmerk'' nei it wurd ''suup''; foarhinne Potsstrjitte en Finkenburch)
|-
|-
| Waachplein || Nei de [[Waach (Snits)|waachgebouwen]], fermeatige troch de [[Dútske besetting fan Nederlân|Dútsers]] op [[15 april]] [[1945]] by de úttocht fan Dútske troepen
| Waachplein || Nei de [[Waach (Snits)|waachgebouwen]] ferneatige troch de [[Dútske besetting fan Nederlân|Dútsers]] op [[15 april]] [[1945]] by de úttocht fan Dútske troepen
|}
|}


== Winkelje en útgean ==
== Winkelje en útgean ==
In de wyk binne de grutte winkelstrjitten fan Snits, wêrûnder it Easterdyk, de Wide Burchstrjitte en it Skiepmerkplein. Ek it útgeanslibben is yn dizze wyk konsintrearre. Om de Merkstrjitte en Lytse Tsjerkestrjitte binne ferskte kafeekes en klups te finen
In de wyk binne de grutte winkelstrjitten fan Snits, wêrûnder it Easterdyk, de Wide Burchstrjitte en it Skiepmerkplein. Ek it útgeanslibben is yn dizze wyk konsintrearre. Om de Merkstrjitte en Lytse Tsjerkestrjitte binne ferskate kafeekes en klups te finen

=== Weromkommende eveneminten ===
=== Weromkommende eveneminten ===
Jierliks wurde der yn de binnenstêd in soad eveneminten organisearre:
Alle jierren wurde der yn de binnenstêd in soad eveneminten organisearre:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
Rigel 69: Rigel 78:


== Gerjocht en polityk ==
== Gerjocht en polityk ==
Yn de Binnenstêd sit ek de rjochtsprekkende- en bestjoerlike macht, t [[Kantongerjocht Snits|Kantongerjocht]] en it [[Stêdhûs fan Snits|Stêdhûs]].
Yn de Binnenstêd sit ek de bestjoerlike macht: it [[Stêdhûs fan Snits|Stêdhûs]] en gemeentehûs fan Súdwest-Fryslân. Oant it bejin fan de 21ste ieu stie oan de Merkstrjitte ek it [[Kantongerjocht Snits|Kantongerjocht]].


Yn de begjinjierren fan dizze iuw is de Gemeente Snits begûn oan in werynrjochtingsprojekt foar de wyk. By dit project wurdt ûnder mear de riolearring, strjitmeubilêr, strjitferljochting en bestrating ferfong.
Yn de begjinjierren fan de 21ste iuw is de Gemeente Snits begûn oan in werynrjochtingsprojekt foar de wyk. By dit project wurdt ûnder mear de riolearring, it strjitmeubilêr, de strjitferljochting en de strjitfluorring ferfongen.


<gallery>
<gallery>
Ofbyld:Sneek-gracht.jpg|''De grêft Lytssân''.
Ofbyld:Sneek-gracht.jpg|''It Lytssân mei de Stêdsgrêft''.
Ofbyld:Sneek_Stadsgracht_2008.jpg|''Diel fan de stêdsgrêft''.
Ofbyld:Sneek_Stadsgracht_2008.jpg|''De Stêdsgrêft'' by de [[Keningsbrêger]].
Ofbyld:Sneek,_watergate.jpg|''De wrâldferneamde Wetterpoarte''.
Ofbyld:Sneek,_watergate.jpg|''De wrâldferneamde Wetterpoarte''.
Ofbyld:Sneek, Sint-Martinuskerk.jpg|''Sint Martinustsjerke''.
Ofbyld:Sneek, Sint-Martinuskerk.jpg|''Sint Martinustsjerke''.

De ferzje fan 8 des 2016 om 13.10

Binnenstêd

De Binnenstêd, statistysk Snits binnen de grêften, is in histoaryske wyk binnen de stêd Snits. De wyk telt (in 2008) 1020 ynwenners en hat in oerflak fan 28 hektare (wêrfan 1 hektare wetter).

Gâns de Binnenstêd is in beskerme stedgesicht.

Lizzing en berikberheid

De wyk grinzet yn it noarden oan de wiken Noardeasthoek en Beammebuert, yn it noardeasten oan de Ljouwerterdyk, yn it súdeasten it Sperkhim, yn it suden oan de Lemmerwei-East, yn it súdwesten oan de Lemmerwei-West, en yn it westen oan de Stasjonsbuert en yn it westen oan de wyk Noarderhoek I.

De Prins Hindrikkaai en de Singel foarmje de wichtichste ferkearsieren fan de wyk.

De wyk wurdt begrinze troch de stedsgrêft en de Kolk.

Histoarje en bebouwing

De Wikipedy hat ek in side Skiednis fan Snits.

Oarsprong

Snits anno 1652, de hjoeddeiske Binnenstêd.

De binnenstêd leit op in âlde lântonge oan de Ie. It is de âldste wyk fan Snits en foarmet it hert en de oarsprong fan de stêd . De bebouwing fan de binnenstêd konsintrearre him om de Martinytsjerke dy't op in terp stiet, oan ít súdein fan de sânrich. De earste stedsfoarming giet werom oant de 11e iuw.

Snits hat ferskate grutte stêdbrânen hân, mar de brân fan 1295 wie bysûnder om't yn de ferslachjouwing foar it earst skreaun waard oer "it stêdke Snits". Yn stêdbaarnen gong neffens lettere boarnen in part fan de stêdsdokuminten teloar, dat earst mei't Karel V ýn 1523 de stêd op 'e nij stêdsrjochten joech, koe Snits him offisjeel wer stêd neame. ^Dy stêdsrjochten waarden daalks brûkt om de stêdwâlen te fersterken mei in muorre. Sa waard wat no de Binnenstêd is in folslein ommuorre stêd, as ienige stêd yn Fryslân. Fan de wâlen binne noch in pear lytse stikken oer; fan de muorre is allinnich de Wetterpoarte oerbleaun.

Yn 1456 hie Snits in stêdboek oannaam, wat it begjin fan in bloeiperioade as hannelsstêd wie, dy't oant ± 1550 duorje soe en fan Snits in hannelsstêd meitsje soe. In protte gebouwen yn de Binnenstêd hâlde dy perioade yn it ûnthâld.

17e-20e iuw

De binnenstêd bloeide yn de 17e en 18e iuw opnij op troch de goede ferbinings. De Súdwesthoeke oriïntearre him benammen op de stêd en toanoanjouwende keap-, en ambachtsllju bouden harren wen- en bedriuwsgebouwen oan de binnengrêften. De pânen út de 17e iuw binne faak werkenber oan harren topgevels, de gebouwen út de 18e iuw hawwe faak neo-klassistyske listgevels, mar sokke gevels wienen sa populêr dat ek âldere gebouwen yn dy 18de en 19de ieu faak sa'n nije gevel krigen. Letter yn de 19e iuw nom de eklektyske bouwstyl de oerhân, ûnder lieding fan arsjitekt Albert Breunissen Troost. Letter folgen gebouwen van neogoatyske en neo-renêssânsestyl fan de hân fan Nicolaas Molenaar. In soad fan dizze gebouwen foarmje mei de Martinytsjerke en de stedsgrêften noch altiten it hjoeddeiske byld fan de Snitser binnenstêd.

Strjitnammeferklearring

Inkele bekende strjitten yn Sneek en in ferklearring fan harren strjitnamme binne:

Strjitnamme Ferneaming
Baaihûsgrêft Nei it dêr earder steande baaihûs
Bolwurk Nei oerbliuwsels fan de ferdigeningswurken fan de stêd
Botniakaai Nei Duko fan Botnia, yn de 17e iuw grytman fan Wymbritseradiel
Galigastrjitte en -promenade Nei it laach Galiga, dat in stins bewenne op de hoeke fan it Liuwenburch en de Galigastrjitte
Grutsân Nei gedachten nei sân, om't de iggen gjin boude stienen kaaien wienen.
Harinxmakaai Nei bekend Snitser laach
Lytssân Nei it Sân, it wetter troch de stêd; it oarpsronkelike Sân waard Grutsân.
Liuwenburch Nei de dêr steande eardere stins fan Louw Donia (famyljewapen Donia's is in reade liuw)
Rienck Bockemakaai Nei Rienck Bockema, beliend mei it baluwskip fan Olde Waghenbrugghe (letter earder Wymbritseradiel)
Skarnestrjitte Nei it âldfryske wurd scharn, dat ôfsluten hoeke betsjut
Supemerk Nei ferkeaplokaasje fan sûpe (yn it Snitsersk Suupmerk nei it wurd suup; foarhinne Potsstrjitte en Finkenburch)
Waachplein Nei de waachgebouwen ferneatige troch de Dútsers op 15 april 1945 by de úttocht fan Dútske troepen

Winkelje en útgean

In de wyk binne de grutte winkelstrjitten fan Snits, wêrûnder it Easterdyk, de Wide Burchstrjitte en it Skiepmerkplein. Ek it útgeanslibben is yn dizze wyk konsintrearre. Om de Merkstrjitte en Lytse Tsjerkestrjitte binne ferskate kafeekes en klups te finen

Weromkommende eveneminten

Alle jierren wurde der yn de binnenstêd in soad eveneminten organisearre:

Datum Evenemint Lokaasje
Elke freed yn july Toeristyske merk Hiele binnenstêd
Elke tongersdei yn july en augustus Muzykterras Merkstrjitte
Moannen july o/m septimber Snitser Simmer Binnenstêd en Boalserterpoarte
Freed foar de earste sneon yn augustus Snitswike Hiele binnenstêd en omlizzende wiken
Lêste sneon yn augustus Swinging Sneek Hiele binnenstêd en horeka

Gerjocht en polityk

Yn de Binnenstêd sit ek de bestjoerlike macht: it Stêdhûs en gemeentehûs fan Súdwest-Fryslân. Oant it bejin fan de 21ste ieu stie oan de Merkstrjitte ek it Kantongerjocht.

Yn de begjinjierren fan de 21ste iuw is de Gemeente Snits begûn oan in werynrjochtingsprojekt foar de wyk. By dit project wurdt ûnder mear de riolearring, it strjitmeubilêr, de strjitferljochting en de strjitfluorring ferfongen.

It besjen wurdich

De Grutte- of Martinustsjerke oan de Grutte Tsjerkestrjitte.

Sjoch ek: list fan ryksmonuminten yn Snits Yn de wyk steane ek in tal ryksmonuminten, wêrûnder:

Ek it besjen wurdich binne:

Foarsjennings

As foarsjennings sitte yn de wyk:

Yn de wyk binne ek in tal toeristyske foarsjennings, wêrûnder ôffeartplakken foar rûnfeartboaten.

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:
  • Gemeentebestjoer Snits (1978) Geschiedenis in straatnamen.

Plak fan útjefte: Snits.

  • Gemeente Snits, Provinsje Fryslân, Rykstsjinst foar Archeology, Kultuerlânskip en Monuminten (2008) Sneek.

Plak fan útjefte: Amersfoort.