Fean: ferskil tusken ferzjes

Ut Wikipedy
Content deleted Content added
wikidata d:Q1681353
Xqbot (oerlis | bydragen)
L Robot: fi:Suo is een goed artikel; tekstwiziging
Rigel 6: Rigel 6:
'''Fean''' is in wiete, soerstofearme en spûnseftige [[grûnsoarte]]. It bestiet benammen út fertarre resten fan planten.
'''Fean''' is in wiete, soerstofearme en spûnseftige [[grûnsoarte]]. It bestiet benammen út fertarre resten fan planten.


Fean komt net allinnich oan it oerflak foar, mar ek djipper ûnder de grûn. Sa binne der yn [[Grinslân]] en [[Drinte]] grutte feangrûnen dêr't in laach [[klaai]] op it fean ôfset is. Ek binne der plakken dêr't in laach [[sân]] op it fean leit.
Fean komt net allinnich oan it oerflak foar, mar ek djipper ûnder de grûn. Sa binne der yn [[Grinslân]] en [[Drinte]] grutte feangrûnen dêr't in laach [[klaai]] op it fean ôfset is. Ek binne der plakken dêr't in laach [[sân]] op it fean leit.


Droech fean wurdt ek wol [[turf (brânstof)|turf]] neamd, dat in [[Nederlân]] lange tiid as [[brânstof]] brûkt waard. Yn [[Fryslân]] waard ûnder oare yn de omkriten fan [[Jobbegea]] in protte turf wûn.
Droech fean wurdt ek wol [[turf (brânstof)|turf]] neamd, dat in [[Nederlân]] lange tiid as [[brânstof]] brûkt waard. Yn [[Fryslân]] waard ûnder oare yn de omkriten fan [[Jobbegea]] in protte turf wûn.


==Underskied==
== Underskied ==
Oer it algemien wurdt der ûnderskied makke yn twa soarten fean: [[Feanterij|Heechfean]] en [[Feanterij|leechfean]].
Oer it algemien wurdt der ûnderskied makke yn twa soarten fean: [[Feanterij|Heechfean]] en [[Feanterij|leechfean]].


Rigel 19: Rigel 19:
Fean wurdt ek fan elkoar ûnderskieden troch ûnder oare de plantesoarten dêr't it fean út bestiet en fiedselrykdom.
Fean wurdt ek fan elkoar ûnderskieden troch ûnder oare de plantesoarten dêr't it fean út bestiet en fiedselrykdom.


==Floara en fauna==
== Floara en fauna ==
===Bisten yn it fean===
=== Bisten yn it fean ===
<gallery>
<gallery>
Ofbyld:Commonsnipe67.jpg|Gallinago gallinago <br> [[waarlamke]]
Ofbyld:Commonsnipe67.jpg|Gallinago gallinago <br /> [[waarlamke]]
Ofbyld:Birkhuhn-Gebirge.jpg|Lyrurus tetrix <br> [[kuorhin]]
Ofbyld:Birkhuhn-Gebirge.jpg|Lyrurus tetrix <br /> [[kuorhin]]
Ofbyld:Numenius arquata amk.jpg| Numenius numenius <br> [[wylp]]
Ofbyld:Numenius arquata amk.jpg| Numenius numenius <br /> [[wylp]]
Ofbyld:Chlidonias niger.jpg|Chlidonias niger <br> [[blaustirns]]
Ofbyld:Chlidonias niger.jpg|Chlidonias niger <br /> [[blaustirns]]
Ofbyld:Hibou des marais.jpg|Asio flammeus <br> [[fjildûle]]
Ofbyld:Hibou des marais.jpg|Asio flammeus <br /> [[fjildûle]]
Ofbyld:Northern Lapwing.jpg|Vanellus vanellus <br> [[ljip]]
Ofbyld:Northern Lapwing.jpg|Vanellus vanellus <br /> [[ljip]]
Ofbyld:Rebhuehner.jpg|Perdix perdix <br> [[patrys]]
Ofbyld:Rebhuehner.jpg|Perdix perdix <br /> [[patrys]]
Ofbyld:Ducks in plymouth, massachusetts.jpg|Anas platyrhynchos <br>[[wylde ein]]
Ofbyld:Ducks in plymouth, massachusetts.jpg|Anas platyrhynchos <br />[[wylde ein]]
Ofbyld:Haematopus ostralegus He.jpg|Haematopus ostralegus <br>[[strânljip]]
Ofbyld:Haematopus ostralegus He.jpg|Haematopus ostralegus <br />[[strânljip]]
Ofbyld:Saxicola rubetra 3 tom (Marek Szczepanek).jpg| Saxicola rubetra <br> [[paapke]]
Ofbyld:Saxicola rubetra 3 tom (Marek Szczepanek).jpg| Saxicola rubetra <br /> [[paapke]]
Ofbyld:Alauda arvensis 2.jpg|Alauda arvensis <br> [[ljurk]]
Ofbyld:Alauda arvensis 2.jpg|Alauda arvensis <br /> [[ljurk]]
Ofbyld:Ilder.jpg|Mustela putorius <br> [[murd]]
Ofbyld:Ilder.jpg|Mustela putorius <br /> [[murd]]
Ofbyld:Lacerta vivipara 2 hen (Marek Szczepanek).jpg|Lacerta vivipara <br> [[hagedis]] <br> [[echte hagedissen]]
Ofbyld:Lacerta vivipara 2 hen (Marek Szczepanek).jpg|Lacerta vivipara <br /> [[hagedis]] <br /> [[echte hagedissen]]
Ofbyld:ViperaBerusMale.JPG| Viperus berus <br> [[njirre]]
Ofbyld:ViperaBerusMale.JPG| Viperus berus <br /> [[njirre]]
Ofbyld:RanaArvalisBlueMale.jpg|Rana arvalis <br> [[kikkert]], mantsje <br> [[heidekikkert]]
Ofbyld:RanaArvalisBlueMale.jpg|Rana arvalis <br /> [[kikkert]], mantsje <br /> [[heidekikkert]]
Ofbyld:RanaArvalisFemale.jpg|Rana arvalis <br> [[kikkert]], wyfke <br> [[heidekikkert]]
Ofbyld:RanaArvalisFemale.jpg|Rana arvalis <br /> [[kikkert]], wyfke <br /> [[heidekikkert]]
</gallery>
</gallery>


===Ynsekten yn it fean===
=== Ynsekten yn it fean ===
<gallery>
<gallery>
Ofbyld:Boloria.aquilonaris.2689.jpg|Boloria aquilonaris <br> [[boloria]]
Ofbyld:Boloria.aquilonaris.2689.jpg|Boloria aquilonaris <br /> [[boloria]]
Ofbyld:Glaucopsyche alcon-01 (xndr).jpg|Phengaris alcon, <br> ek Maculinea alcon, <br> [[gintsiaanblaujurkje]]
Ofbyld:Glaucopsyche alcon-01 (xndr).jpg|Phengaris alcon, <br /> ek Maculinea alcon, <br /> [[gintsiaanblaujurkje]]
Ofbyld:OmmadissW.jpg|Ommatidiotus dissimilis <br> [[tuorre]]
Ofbyld:OmmadissW.jpg|Ommatidiotus dissimilis <br /> [[tuorre]]
Ofbyld:Sympetrum flaveolum - side (aka).jpg|Sympetrum flaveolum <br> [[heidelibel]]
Ofbyld:Sympetrum flaveolum - side (aka).jpg|Sympetrum flaveolum <br /> [[heidelibel]]
Ofbyld:Aeshna juncea LC0173.jpg|Aeshna juncea <br> [[libel]]
Ofbyld:Aeshna juncea LC0173.jpg|Aeshna juncea <br /> [[libel]]
Ofbyld:Prachtlibelle_Matthias_Zimmermann.jpg|Zygoptera <br> [[libel]]
Ofbyld:Prachtlibelle_Matthias_Zimmermann.jpg|Zygoptera <br /> [[libel]]
Ofbyld:Arctosa sp.jpg|Lycosidae <br> [[spin]]
Ofbyld:Arctosa sp.jpg|Lycosidae <br /> [[spin]]
Ofbyld:Camponotus sideview 2.jpg|Formicidae <br> [[eamelder]]
Ofbyld:Camponotus sideview 2.jpg|Formicidae <br /> [[eamelder]]


</gallery>
</gallery>


===Planten yn it fean===
=== Planten yn it fean ===


<gallery>
<gallery>
Ofbyld:Haspelmoor.jpg| Calluna vulgaris <br> [[biezemheide]]
Ofbyld:Haspelmoor.jpg| Calluna vulgaris <br /> [[biezemheide]]
Ofbyld:EricaTetralix.jpg|Erica tetralix <br> [[skrobberheide]]
Ofbyld:EricaTetralix.jpg|Erica tetralix <br /> [[skrobberheide]]
Ofbyld:Drosera rotundfolia.jpg|Drosera rotundfolia <br> [[miggefangerke]]
Ofbyld:Drosera rotundfolia.jpg|Drosera rotundfolia <br /> [[miggefangerke]]
Ofbyld:Torfmoos Schwingdecke.jpg| Sphagnum <br> [[moas]]
Ofbyld:Torfmoos Schwingdecke.jpg| Sphagnum <br /> [[moas]]
Ofbyld:SphagnumFallax.jpg|Sphagnum <br> [[moas]]
Ofbyld:SphagnumFallax.jpg|Sphagnum <br /> [[moas]]
Ofbyld:Sphagnum rubellum.jpg|Sphagnum <br> [[moas]]
Ofbyld:Sphagnum rubellum.jpg|Sphagnum <br /> [[moas]]
Ofbyld:Vaccinum oxycoccos 120604.jpg| Vaccinium oxycoccos <br> [[feanbei]]
Ofbyld:Vaccinum oxycoccos 120604.jpg| Vaccinium oxycoccos <br /> [[feanbei]]
Ofbyld:Eangustifolium.jpg|Eriophorum angustifolium <br> [[moark]]
Ofbyld:Eangustifolium.jpg|Eriophorum angustifolium <br /> [[moark]]
Ofbyld:Torfmoos Schwingdecke Rhynchospora alba.jpg|Rhynchospora alba <br> [[fluen]]
Ofbyld:Torfmoos Schwingdecke Rhynchospora alba.jpg|Rhynchospora alba <br /> [[fluen]]
Ofbyld:Frucht Moorlilie.jpg|Narthecium ossifragum <br> [[bûtergers]]
Ofbyld:Frucht Moorlilie.jpg|Narthecium ossifragum <br /> [[bûtergers]]
Ofbyld:AndromedaFrüchte1.jpg|Andromeda polifolia <br> [[lavindelheide]]
Ofbyld:AndromedaFrüchte1.jpg|Andromeda polifolia <br /> [[lavindelheide]]
Ofbyld:Andromeda polifolia sommerbluete bearbeitet.jpg|Andromeda polifolia <br> [[lavindelheide]]
Ofbyld:Andromeda polifolia sommerbluete bearbeitet.jpg|Andromeda polifolia <br /> [[lavindelheide]]
Ofbyld:Gentiana pneumonanthe 130805a.jpg|Gentiana pneumonanthe <br> [[skieppeklokje]]
Ofbyld:Gentiana pneumonanthe 130805a.jpg|Gentiana pneumonanthe <br /> [[skieppeklokje]]
Ofbyld:Typha latifolia norway.jpg|Typha <br> [[tuorrebout (famylje)| tuorrebout]]
Ofbyld:Typha latifolia norway.jpg|Typha <br /> [[tuorrebout (famylje)|tuorrebout]]
Ofbyld:Carex elata.jpeg| Carex elata <br> [[siggegers]]
Ofbyld:Carex elata.jpeg| Carex elata <br /> [[siggegers]]
Ofbyld:Carex nigra.JPG| Carex nigra <br> [[siggegers]]
Ofbyld:Carex nigra.JPG| Carex nigra <br /> [[siggegers]]
Ofbyld:Carex paniculata rispe.jpg|Carex paniculata <br> [[plomsigge]]
Ofbyld:Carex paniculata rispe.jpg|Carex paniculata <br /> [[plomsigge]]
Ofbyld:Pfeifengras-in-der-Stoerkathener-Heide.jpg|Molinia <br> [[bjint]]
Ofbyld:Pfeifengras-in-der-Stoerkathener-Heide.jpg|Molinia <br /> [[bjint]]
Ofbyld:Juncus Hochmoorgruenland.jpg|Juncus effusus <br> [[ruskepit]]
Ofbyld:Juncus Hochmoorgruenland.jpg|Juncus effusus <br /> [[ruskepit]]
Ofbyld:Riet Phragmites australis planten.jpg| Phragmites australis <br> [[reid]]
Ofbyld:Riet Phragmites australis planten.jpg| Phragmites australis <br /> [[reid]]
Ofbyld:Betula pubes.jpg |Betula pubes <br> [[Bjirken|sêfte bjirk]]
Ofbyld:Betula pubes.jpg |Betula pubes <br /> [[Bjirken|sêfte bjirk]]
</gallery>
</gallery>


== Feanliken==
== Feanliken ==


[[Ofbyld:Tollundmannen.jpg|180px|thumb| Holle fan de Man fan Tollund]]
[[Ofbyld:Tollundmannen.jpg|180px|thumb| Holle fan de Man fan Tollund]]
Rigel 100: Rigel 100:
Bisten binne der net folle yn feangrûn fûn. In ferneamde fynst wie dy yn [[1953]] yn de omkriten fan it Sealterlân, de [[Turfhûn fan Burloage]] fan om [[1544]] hinne (± 67 jierren). (Ofbyld [http://mumien-sonderausstellung-kassel.blogspot.com/2009/11/die-einzige-bekannte-tierische.html hjir])
Bisten binne der net folle yn feangrûn fûn. In ferneamde fynst wie dy yn [[1953]] yn de omkriten fan it Sealterlân, de [[Turfhûn fan Burloage]] fan om [[1544]] hinne (± 67 jierren). (Ofbyld [http://mumien-sonderausstellung-kassel.blogspot.com/2009/11/die-einzige-bekannte-tierische.html hjir])


==Sjoch ek==
== Sjoch ek ==
* [[Feanterij]]
* [[Feanterij]]
* [[Feanlyk]]
* [[Feanlyk]]
Rigel 114: Rigel 114:
* [[De Feanhoop]]
* [[De Feanhoop]]


==Literatuer==
== Literatuer ==
* Wijnand Antonius Bernardus van der Sanden: Mens en moeras: veenlijken in Nederland van de bronstijd tot en met de Romeinse tijd, Archeologische monografieën van het Drents Museum, Nummer 1, Drents Museum, Assen 1990, ISBN 90-70884-31-3, S.48-49
* Wijnand Antonius Bernardus van der Sanden: Mens en moeras: veenlijken in Nederland van de bronstijd tot en met de Romeinse tijd, Archeologische monografieën van het Drents Museum, Nummer 1, Drents Museum, Assen 1990, ISBN 90-70884-31-3, S.48-49
* Markus Bertling: Der Torfhund von Burlage. Yn: Alfried Wieczorek (Hrsg.): Mumien. Der Traum vom ewigen Leben. Philipp von Zabern, Mainz 2007, ISBN 978-3-8053-3779-3, S. 304–305
* Markus Bertling: Der Torfhund von Burlage. Yn: Alfried Wieczorek (Hrsg.): Mumien. Der Traum vom ewigen Leben. Philipp von Zabern, Mainz 2007, ISBN 978-3-8053-3779-3, S. 304–305


==Keppeling om utens==
== Keppeling om utens ==
* [http://www.youtube.com/watch?v=eHY_k3atPT4&feature=related Fideo: Mei de museumtrein en de "Seelter Foonkieker" fan Nijeskâns nei it fean fan it Sealterlân]
* [http://www.youtube.com/watch?v=eHY_k3atPT4&feature=related Fideo: Mei de museumtrein en de "Seelter Foonkieker" fan Nijeskâns nei it fean fan it Sealterlân]
* [http://www.youtube.com/watch?v=K8A28OiOiVo&feature=related Fideo: De ''Hege Feanen'' simmerdeis]
* [http://www.youtube.com/watch?v=K8A28OiOiVo&feature=related Fideo: De ''Hege Feanen'' simmerdeis]
* [http://www.bild.de/regional/bremen/oldenburg/gutachter-klaert-mord-nach-2300-jahren-18380336.bild.html Ûndersykje feanlyk "Jonge fan Kayhausen": Dea wie wierskynlik seksual-moard] (Bild.de 16.6.2011)
* [http://www.bild.de/regional/bremen/oldenburg/gutachter-klaert-mord-nach-2300-jahren-18380336.bild.html Ûndersykje feanlyk "Jonge fan Kayhausen": Dea wie wierskynlik seksual-moard] (Bild.de 16.6.2011)


[[Kategory:Fean| ]]
[[Kategory:Fean| ]]
[[Kategory:Grûnsoarte]]
[[Kategory:Grûnsoarte]]

{{Link GA|fi}}

De ferzje fan 29 jan 2014 om 03.13

It "Heidemoor", Nedersaksen
De Hege Feanen yn Belgje.
Fean yn Bargerfean (Boertanger Fean)
Feanen binne op de hiele ierde te fienen

Fean is in wiete, soerstofearme en spûnseftige grûnsoarte. It bestiet benammen út fertarre resten fan planten.

Fean komt net allinnich oan it oerflak foar, mar ek djipper ûnder de grûn. Sa binne der yn Grinslân en Drinte grutte feangrûnen dêr't in laach klaai op it fean ôfset is. Ek binne der plakken dêr't in laach sân op it fean leit.

Droech fean wurdt ek wol turf neamd, dat in Nederlân lange tiid as brânstof brûkt waard. Yn Fryslân waard ûnder oare yn de omkriten fan Jobbegea in protte turf wûn.

Underskied

Oer it algemien wurdt der ûnderskied makke yn twa soarten fean: Heechfean en leechfean.

It ferskil yn de twa soarten is dat heechfean ûntstien is ûnder ynfloed fan it reinwetter, wylst it leechfean ûntstien is troch it grûnwetter.

Benammen heechfean komt in Nederlân net folle mear foar, omdat it fan de 16e ieu ôf in protte stutsen waard foar it gebrûk as brânstof.

Fean wurdt ek fan elkoar ûnderskieden troch ûnder oare de plantesoarten dêr't it fean út bestiet en fiedselrykdom.

Floara en fauna

Bisten yn it fean

Ynsekten yn it fean

Planten yn it fean

Feanliken

Holle fan de Man fan Tollund

By it turfstekken binne in soad feanliken fûn, ek yn Nederlân.

Ferneamde feanliken binne:

It Drintsk Museum in Assen hat in grutte fêste kolleksje oer de prehistoarje fan de provinsje Drinte. Der binne ek feanliken te besjen, sa as it Famke fan Yde en it Spantsje fan Weardinge.

Bisten binne der net folle yn feangrûn fûn. In ferneamde fynst wie dy yn 1953 yn de omkriten fan it Sealterlân, de Turfhûn fan Burloage fan om 1544 hinne (± 67 jierren). (Ofbyld hjir)

Sjoch ek

Literatuer

  • Wijnand Antonius Bernardus van der Sanden: Mens en moeras: veenlijken in Nederland van de bronstijd tot en met de Romeinse tijd, Archeologische monografieën van het Drents Museum, Nummer 1, Drents Museum, Assen 1990, ISBN 90-70884-31-3, S.48-49
  • Markus Bertling: Der Torfhund von Burlage. Yn: Alfried Wieczorek (Hrsg.): Mumien. Der Traum vom ewigen Leben. Philipp von Zabern, Mainz 2007, ISBN 978-3-8053-3779-3, S. 304–305

Keppeling om utens

Berjocht:Link GA