Aldingelsk: ferskil tusken ferzjes
L tekst fan side Angelsaksysk dertrochhinne mjukse |
|||
| Rigel 28: | Rigel 28: | ||
[[Kategory:Ingelsk]] |
[[Kategory:Ingelsk]] |
||
[[Kategory:Angelsaksen]] |
[[Kategory:Angelsaksen]] |
||
[[am:ጥንታዊ እንግሊዝኛ]] |
|||
[[ang:Ænglisc sprǣc]] |
|||
[[ar:إنجليزية عتيقة]] |
|||
[[ast:Inglés antiguu]] |
|||
[[bar:Anglsaxische Sproch]] |
|||
[[be:Старажытнаанглійская мова]] |
|||
[[be-x-old:Стараангельская мова]] |
|||
[[bg:Староанглийски език]] |
|||
[[bn:প্রাচীন ইংরেজি]] |
|||
[[ca:Anglès antic]] |
|||
[[cs:Stará angličtina]] |
|||
[[da:Angelsaksisk]] |
|||
[[de:Altenglische Sprache]] |
|||
[[el:Αρχαία αγγλική γλώσσα]] |
|||
[[en:Old English]] |
|||
[[eo:Anglosaksa lingvo]] |
|||
[[es:Idioma anglosajón]] |
|||
[[et:Vanainglise keel]] |
|||
[[eu:Anglosaxoiera]] |
|||
[[fa:زبان انگلیسی باستان]] |
|||
[[fi:Muinaisenglanti]] |
|||
[[fr:Vieil anglais]] |
|||
[[gl:Inglés antigo]] |
|||
[[glk:قدیمی اینگیلیسی]] |
|||
[[he:אנגלית עתיקה]] |
|||
[[hi:ऐंग्लो-सैक्सन भाषा]] |
|||
[[hr:Staroengleski jezik]] |
|||
[[hu:Óangol nyelv]] |
|||
[[id:Bahasa Inggris Kuna]] |
|||
[[io:Ancien Angliana]] |
|||
[[is:Fornenska]] |
|||
[[it:Antico inglese]] |
|||
[[ja:古英語]] |
|||
[[ka:ძველი ინგლისური ენა]] |
|||
[[ko:고대 영어]] |
|||
[[la:Lingua Anglica antiqua]] |
|||
[[lad:Lingua Anglo-saksona]] |
|||
[[lt:Senoji anglų kalba]] |
|||
[[lv:Senangļu valoda]] |
|||
[[mi:Reo Ingarihi Inamata]] |
|||
[[mk:Староанглиски јазик]] |
|||
[[ms:Bahasa Inggeris Kuno]] |
|||
[[nah:Huehcāuh Inglatlahtōlli]] |
|||
[[nds:Angelsassische Sprake]] |
|||
[[nl:Oudengels]] |
|||
[[nn:Gammalengelsk]] |
|||
[[no:Gammelengelsk]] |
|||
[[oc:Anglosaxon]] |
|||
[[os:Рагон англисаг æвзаг]] |
|||
[[pl:Język staroangielski]] |
|||
[[pt:Inglês antigo]] |
|||
[[ro:Limba engleză veche]] |
|||
[[ru:Древнеанглийский язык]] |
|||
[[sco:Auld Inglis leid]] |
|||
[[sh:Staroengleski jezik]] |
|||
[[simple:Old English]] |
|||
[[sk:Anglosaština]] |
|||
[[sl:Stara angleščina]] |
|||
[[sr:Староенглески језик]] |
|||
[[sv:Fornengelska]] |
|||
[[sw:Kiingereza cha Kale]] |
|||
[[ta:பண்டைய ஆங்கிலம்]] |
|||
[[th:ภาษาอังกฤษโบราณ]] |
|||
[[tr:Eski İngilizce]] |
|||
[[uk:Давньоанглійська мова]] |
|||
[[vi:Tiếng Anh thượng cổ]] |
|||
[[vls:Oudiengels]] |
|||
[[zh:古英语]] |
|||
[[zh-min-nan:Kó͘ Eng-gí]] |
|||
De ferzje fan 22 apr 2013 om 00.46
It Aldingelsk of Angelsaksysk (ek: Angel-Saksysk) is de histoaryske foarm fan it Ingelsk sa't dat (yn parten fan wat tsjintwurdich Ingelân en Súd-Skotlân is) sprutsen waard tusken likernôch 500 en 1066. Yn dat tiidrek ûntstie it Ingelsk út 'e Germaanske stamtalen fan 'e mannemacht nei de Britske Eilannen ferfearne Angelen, Saksen, Jutten en guon Friezen, dy't har dêr mei de lânseigen Keltyske befolking fermongen. Yn 't earstoan wiene der trije dialekten te ûnderskieden, Anglysk, Westsaksysk en Kentsk, oerlevere fan 'e achtste ieu ôf. It Westsaksysk wie de dominante fariant en dêryn is dan ek it measte fan 'e Aldingelske literatuer oerlevere. Letter naam it Anglysk dy posysje oer. De ferienfâldiging fan it Ingellsk troch it ferlies of de ôfswakking fan namfallen en oare ferbûgings wie al úteinset, doe't de Normandyske Ynfaazje fan 1066 in abrupte ein makke oan 'e lykmjittige ûntjouwing fan it Ingelsk.
Germaanske taal
Aldingelsk is in Westgermaanske taal dy't nau besibbe is oan it Aldfrysk en Aldsaksysk en dy't yn 'e Iere Midsieuwen in sterke ynfloed fan it Aldnoarsk ûndergien hie. Hiel oars as it moderne Ingelsk is Aldingelsk in taal mei in grut morfologysk ferskaat en wurdt krekt sa stavere as it útsprutsen wurdt, dat wol sizze, de ortografy wie relatyf konsekwint, alhoewol net fêstlein. Fonologysk hie it Aldingelsk in oantal fonemen dy't letter ferlern gien binne, lykas de /y:/ en de /ç/.
Untwikkeling
It Aldingelsk hie fiif nammefallen; it feit dat tsjintwurdich Ingelsk lykwols mar oer twa beskikt, wiist op in sterk morfologysk ferfal, dat in gefolch wie fan grut fermingen mei Normandysk (in Frânsk dialekt) nei de Slach by Hastings yn 1066 — foar it gemak wurdt dat jier wol sjoen as de skieding tusken Ald- en Midingelsk. Troch de Normandyske ynvaazje wie de fiergeande romanisearring fan it Ingelsk. Oant dizze tiid wie Ingelân meast oriïntearre op Noardwest-Jeropa. Nei de ynvaazje waard it hiel bot belutsen by de kontinintale Jeropeeske kultuer. As gefolch dêrfan soe it Ingelsk ûnder grutte ynfloed komme te stean fan it Frânsk. It modern Ingelsk hat in wurdskat dy't foar goed de helte út romaanske wurden bestiet. Yn it Aldingelsk wie dêrfan gjin sprake; it is in folslein Germaanske taal, mei Aldnoarske ynfloeden troch kontakt mei de Wytsingen.
Yn feite bestie it Aldingelsk út in grut tal dialekten; dy't it bêste bewarre bleaun binne yn it Nortumbrysk en it Wesseks-dialekt. Yn bygelyks it Kents is net folle bewarre.
Aldingelske Literatuer
Wichtige wurken yn it Aldingelsk binne de skriften fan kening Ælfric en in oantal heldedichten, dêr't de Beowulf it ferneamdst fan is. In oansjenlik tal manuskripten fan Angelsaksyske literatuer is bewarre bleaun yn it Ekseter Book, it Vercelli Book en it Junius-manuskript.
Foarbylden fan oerlevere Aldingelske teksten binne: