Evenhoevigen

De evenhoevigen (Latynske namme: Artiodactyla) foarmje in skift fan 'e klasse fan 'e sûchdieren (Mammalia) dat karakterisearre wurdt troch it hawwen fan twa teannen (of oars sein: spjalten hoeven); de beide bûtenste teannen binne rudimintêr oanwêzich. De evenhoevigen binne benammentlik bekend as de meast súksesfolle plante-iters dy't der binne. Lang wiene de ûnevenhoevigen de meast súksesfolle groep hoefdieren, mar dy ferlearen dy posysje doe't yn it Mioseen de wâlden romte makken foar gerzige flakten.

In stikmannich soarten evenhoevigen binne domestisearre troch de minske en binne fan krúsjaal ekonomysk belang, lykas de ko, it skiep, de geit, de baarch, it kamiel, de lama en it rindier. Hja binne wol tige fetber foar sykten as tongblier, wat de ûnevenhoevigen (lykas it hynder en de ezel) wer net binne.

Foarhinne bestie it skift fan 'e evenhoevigen út trije ûnderskiften: de barge-eftigen, de kamieleftigen en de wjerkôgers. Fan 'e nylhoarsen is lang miend dat se it neist besibbe wiene oan 'e bargen en de pekarys, mar koartby hat nij ûndersyk útwiisd dat se eins it naust besibbe binne oan 'e walfiskeftigen. Dat hat fiergeande gefolgen hân foar de taksonomyske yndieling, mei't de walfiskeftigen no ûnder de evenhoevigen rekkene wurde moatte. It skift wurdt sadwaande no ek wol Cetartiodactyla of "walfiskeftigen en evenhoevigen" neamd.

Yn elts gefal kin no sein wurde dat de evenhoevigen oeral op 'e wrâld (mei útsûndering fan Antarktika) foarkomme. Kwa uterlik rinne se útinoar fan 'e lytse kantjyl, dy't noch gjin 3 kg weaget, oant de blauwe finfisk, dy't in gewicht fan 170 ton berikke kin.

Skiftopbou

In wapity.

Troch de ynpassing fan 'e walfiskeftigen yn dit skift is de yndieling op 't heden noch wat in rommeltsje; wêr't hjirûnder "takson" stiet, wol dat sizze dat dy taksonomyske groep noch net in nije rang tawiisd krigen hat.

• skift evenhoevigen (Artiodactyla)
  • ûnderskift barge-eftigen (Suina)
    • famylje bargen (Suidae): 19 soarten
    • famylje pekarys (Tayassuidae): 4 soarten
    • famylje Sanitheriidae †
    • ûnderskift walfiskeftigen en wjerkôgers (Cetruminantia)
      • skaai Andrewsarchus †
      • famylje Entelodontidae †
      • takson Cetancodonta
        • famylje Anthracotheriidae †
        • famylje Cebochoeridae †
        • famylje Dichobunidae †
        • famylje Helohyidae †
        • famylje Raoellidae †
        • famylje nylhoarsen (Hippopotamidae): 2 soarten
        • takson walfiskeftigen (Cetacea): ±90 soarten
      • takson wjerkôgers (Ruminantia)
        • tuskenskift Tragulina
          • famylje Amphimerycidae †
          • famylje Archaeomerycidae †
          • famylje dwerchharten (Tragulidae): 6 soarten
          • famylje Hypertragulidae †
          • famylje Lophiomerycidae †
          • famylje Prodremotheriidae †
          • famylje Protoceratidae †
          • famylje Praetragulidae †
        • tuskenskift Pecora
          • famylje Climacoceratidae †
          • famylje gaffelantilopen (Antilocapridae): 1 soarte
          • famylje Gelocidae †
          • famylje harteftigen (Cervidae): 49 soarten
          • famylje holhoarnigen of hoarnfee (Bovidae): 135 soarten
          • famylje Hoplitomerycidae †
          • famylje Leptomerycidae †
          • famylje muskesharten (Moschidae): 7 soarten
          • famylje Palaeomerycidae †
          • famylje sjiraffen en okapys (Antilocapridae): 2 soarten
  • ûnderskift ylpoatigen (Tylopoda)
    • famylje Anoplotheriidae †
    • famylje Choeropotamidae †
    • famylje Cainotheriidae †
    • famylje kamieleftigen (Camelidae): 6 soarten
    • famylje Merycoidodontidae †
    • famylje Oromerycidae †
    • famylje Xiphodontidae †