Perikles

Oan dizze side wurdt noch wurke! Fier hjir asjebleaft gjin bewurkings út oant de skriuwer mei de side klear is.

Buste fan Perikles mei de ynskripsje "Perikles, soan fan Xanthippus, de Atener".
Romeinske kopy neffens in Gryksk orzjineel fan sa. 430 f. Kr.

Perikles (Gryksk: Περικλῆς) (Kolargos, 495 f. Kr. - Atene, 429 f. Kr.), wie generaal en steatsman fan Atene. Hy stiet bekend as in charismatysk lieder en jilde yn it tiidrek dat Atenea har grutste kulturele en politike bloeitiid trochmakke as de net kroande lieder fan de stêd. Troch syn persoanlikheid en optreden wurdt de hiele perioade betiids ek 'de ieu fan Perikles’ of 'gouden ieu fan Atene' neamd.

Jeugd

Perikles waard nei alle gedachten om-ende-by 500 f. Kr. berne yn Kolargos, in plak by Atene. Troch syn mem Agariste, in nicht fan Klistenes, wie hy besibbe mei de Alkmaeoniden famylje, in laach dy't nochal wat ynfloed hienen. Syn heit Ksantippus hie rom opdien as oerwinner yn de Mykale. As fyftjinjierrige jongen waard hy mei in protte oaren út de stêd nei Salamis evakuearre doe't de stêd oanfallen waard troch Perzje. Nei de Perzyske nederlaach kearde hy werom nei it befrijde Atene en oanskôge de werbou fan de ferwoaste stêd.

Yn syn jonge jierren waard Perikles foarme troch de ferljochte ideeën fan learmasters lykas de musikus Damon en de filosoof Anaksagoras, dêr't hy mei befreone wie.

Polityk

Dêrnei tredde hy algau op de foargrûn yn de Ateenske polityk. Trochdat hy Ephialtes stipe jûn hie by ôfsetting fan de Areopagus waard hy nei dy syn gewelddiedige dea yn 461 de net betwiste foaroanman fan de demokratyske partij. Hy waard tusken 460 en 445 hieltyd as strateech keazen en late suksesfolle fjildtochten, ûnder mear tsjin Boeotje en Aigina. Aldus begon hij onmiddellijk de machtsuitbreiding van Athene na te streven door de reorganisatie van de Delische Bond. Onder zijn leiding ontwikkelde deze bond zich steeds meer tot een Atheens imperium, waarin de bondgenoten een ondergeschikte status kregen. Nadat er met Perzië in 449/448 eindelijk officieel de vrede was gesloten, werd de toenemende spanning met aartsrivaal Sparta in 446 ook bezworen door een dertigjarige vrede, waarna Perikles aan de verwezenlijking van zijn politieke ideaal kon beginnen. Een poging om in Athene een Panhelleens congres samen te brengen, waardoor de hegemonie van Athene duidelijk tot uiting zou komen, heeft weinig succes gehad door tegenwerking van Sparta. De stichting van de Panhelleense kolonie Thurii in Zuid-Italië (444 v.Chr.) heeft niet de steun gekregen waarop Perikles gehoopt had.

Ynlânsk feroare hy hiel bot de demokratyske ynstellingen, vooral door de invoering van een staatsuitkering voor het deelnemen aan rechtbanken en het vervullen van andere openbare functies. Deze hervorming maakte het ook voor burgers uit de laagste vermogensklassen mogelijk daadwerkelijk hun burgerrechten en –plichten te vervullen sûnder derving van de noodzakelijke inkomsten voor hun levensonderhoud. Op cultureel gebied nam hij het initiatief tot de bouw van onder meer het Parthenon, en steunde hij kunstenaars en geleerden als Anaxagoras, Sophocles, Phidias, Herodotos en Protagoras, met wie hij meestal persoonlijk bevriend was. Politike tegenstanders die de grote staatsman zelf niet durfden trotseren richtten vaak hun aanvallen tegen deze vrienden, of tegen Aspasia, dy't syn leafde wie neidat er him skieden litten hie fan syn wetlike frou.

Doe't de Peloponnesyske Oarloch net langer te fermeiden onvermijdelijk waard, en Attika alle jierren troch de Spartanen ûnder harren kening Archidamus II ferwoaste waard, wie it Ateenske folk net langer tefreden oer Perikles syn strategy. Op grûn fan net alhiel ond van een onduidelijke aanklacht wegens verduistering van staatsgeld zette men hem af as strateech, maar vrijwel onmiddellijk betreurde het volk deze beslissing en herkoos hem voor het jaar 429. De ongegronde verdachtmaking heeft lykwols zijn levenskracht gebroken. Perikles wie op kriich tariede, mar slagge der net yn syn kriichsplan goed útfierber te bringen: yntusken wie yn Atene de pest útbrutsen en sels uitgebroken en hij was een der eerste slachtoffers van de ziekte. Hij overleed in de herfst van het jaar 429, nadat hij earst zijn beide zonen Xanthippos en Paralos aan de moordende ziekte had zien bezwijken.

Karakterschets

Perikles dankte zijn charisma vooral aan zijn buitengewone welsprekendheid. “De godin der overreding zat op zijn lippen”, beweerde de dichter Eupolis. Thukydides heeft zijn redenaarstalent vereeuwigd met de beroemde lijkrede (“Epitaphios”) die Perikles uitsprak bij de herdenkingsplechtigheid voor de eerste gesneuvelden uit de Peloponnesische Oorlog. Hoewel van aristocratisch komaf en een hooghartig karakter - de ‘Olympiër’ noemden zijn opponenten hem - heeft Perikles zich als politicus een democratische visie eigen gemaakt en deze in dienst gesteld van zijn vaderstad Athene, die hierdoor dé antieke democratie bij uitstek werd en de suprematie verkreeg in de Griekse wereld. Door zijn beleid konden de handwerkslieden ruim in hun levensonderhoud voorzien met de vele bouwprojecten op de Akropolis en in de Piraeus. Arme burgers konden zich door vergoeding voor staatsdienst opwerken, zodat iedereen zich met staatszaken kon bezighouden.

Perikles had mogelijk een aangeboren schedelvervorming: de komediedichter Kratinos noemde hem in een van zijn stukken spottend komkommerkop. Om dit gebrek enigszins te flatteren droeg hij in het openbaar vaak een helm en liet hij zich liefst op die manier portretteren.

Commons

Wikimedia Commons

Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Perikles fan Wikimedia Commons.