Riedpinsjonaris: ferskil tusken ferzjes

←Toan eardere ferskillen Neikommende ferskillen →

Content deleted Content added

Inline

De ferzje fan 8 okt 2012 om 17.16

Riedpensjonaris (as riedspensjonaris) wie de titel fan de earste amtner en rjochtskundich adviseur fan de steaten fan it goa Hollân en Seelân.

De riedpensjonaris, oant 1617 lânsadvokaat neamd, waard foar fiif jier troch de ridderskip beneamd. Hy late de dputaasje fan de steaten fan Hollân nei de Steaten-Generaal. Teffens wie er saakwaarnimmer fan de ridders tusken twa gearkomsten yn. Hy makke harren post iepen, makke de aginda en die de tarieding fan de gearkomst. Sa wie it regele yn de tiid fan de Boergondyske hartoggen en dat bleau yn it earstoan ek sa nei de opstân fan de Nederlannen tsjin de lânshear.

Dêrnei ûntjoech de funksje him hurd en de lânsadvokaat fungearre feitlik as de heechste bestjoerder fan de hiele Republyk fan de Sân Feriene Nederlannen. Mar úteinlik waard oer it wol en wee fan Hollân (en dêrfan ôflaat: de Republyk) beslist troch de de stedsregearen (froedskippen), fan Amsterdam oant Inkhuzen. Nei de dea fan Johan van Oldenbarnevelt waard de titel feroare fan Lânsadvokaat yn Riedspinsjonaris.

Doardt wie de "earste stêd fan Holl&an" en hie dêrom it foech om de riedspinsjonaris te beneamen. At der gjin mearderheid foar de Doardske kandidaat wie, of at Doardt fan in eigen gadingmakker ôfseach, waard immen út in oare stêd keazen.

De riedpinsjonaris is faak ôfset tsjin de steedhâder. Ferneamd wurden is it skeel tusken Johan van Oldenbarnevelt en Maurits en dat tusken Johan de Witt en Willem III. Nei Johan de Witt wienen ûnder oaren Gaspar Fagel, Anthonie Heinsius, Isaäc van Hoornbeek, Simon van Slingelandt en Anthonie van der Heim riedpinsjonaris.

Rutger Jan Schimmelpenninck, dy't yn 1805 en 1806 steatshaad fan it Bataafsk Mienebest wie, krige ek de titel riedspinsjonaris. Dy funksje hâlde lykwols oars wat yn; feitlik wie Schimmelpenninck presidint fan it Bataafsk Mienebest. Hy hie oars sels leaver de titel fan presidint hân, mar de Franske regearing hie in foarkar foar it âldfrinzinge 'riedpinsionaris'. Mei it ûntbinen fan it Bataafsk Mienebest op 25 juny 1806 wie it ek dien mei de funksje fan riedpensjonaris.

Literatuer

H. P. Fölting: De landsadvocaten en raadpensionarissen der Staten van Holland en West-Friesland 1480–1795. s. n., De Haach 1976.

Sjoch ek

List fan riedspensjonarissen

@@ Rigel 1: / Rigel 1: @@
-{{wurk}}
 '''Riedpensjonaris''' (as '''riedspensjonaris''') wie de titel fan de earste amtner en rjochtskundich adviseur fan de steaten fan it [[goa]] [[Hollân]] en [[Seelân]].
-De riedpensjonaris, oant 1617 lânsadvokaat neamd, waard foar fiif jier troch de ridderskip beneamd. Hij leidde de deputatie van de [[steaten fan Hollân]] naar de [[Steaten-Generaal fan de Nederlannen|Steaten-Generaal]]. Tevens fungeerde hij als zaakwaarnemer van de ridders tussen twee vergaderingen. Hij opende hun post, stelde de agenda samen en bereidde de vergadering voor. Dit was zo geregeld ten tijde van de Bourgondische hertogen, en bleef aanvankelijk zo na de opstand van de Nederlanden tegen de Landsheer.
+De riedpensjonaris, oant 1617 lânsadvokaat neamd, waard foar fiif jier troch de ridderskip beneamd. Hy late de dputaasje fan de [[steaten fan Hollân]] nei de [[Steaten-Generaal fan de Nederlannen|Steaten-Generaal]]. Teffens wie er saakwaarnimmer fan de ridders tusken twa gearkomsten yn. Hy makke harren post iepen, makke de aginda en die de tarieding fan de gearkomst. Sa wie it regele yn de tiid fan de Boergondyske hartoggen en dat bleau yn it earstoan ek sa nei de [[Nederlânske Opstân|opstân fan de Nederlannen]] tsjin de lânshear.
-Daarna ontwikkelde de functie zich snel. De landsadvocaat ging de besluiten voorbereiden en fungeerde in wezen vaak als de hoogste bestuurder van de gehele [[Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden]]. Maar uiteindelijk werd over het wel en wee van Holland (en als afgeleide: van de Republiek) beslist door de stadsregeringen ([[Froedskip|froedskippen]]), fan Amsterdam oant Inkhuzen. Sedert de dood van [[Johan van Oldenbarnevelt]] werd de titel veranderd van Landsadvocaat in Raadpensionaris.
+Dêrnei ûntjoech de funksje him hurd en de lânsadvokaat fungearre feitlik as de heechste bestjoerder fan de hiele [[Republyk fan de Sân Feriene Nederlannen]]. Mar úteinlik waard oer it wol en wee fan Hollân (en dêrfan ôflaat: de Republyk) beslist troch de de stedsregearen ([[Froedskip|froedskippen]]), fan Amsterdam oant Inkhuzen. Nei de dea fan [[Johan van Oldenbarnevelt]] waard de titel feroare fan Lânsadvokaat yn Riedspinsjonaris.
-[[Doardt]] wie de "earste stêd fan Holl&an" en had daarmee het recht over het ambt van raadpensionaris te beschikken. Wanneer er geen meerderheid voor de Dordtse kandidaat was, of Dordrecht afzag van een eigen kandidatuur, werd een ander gekozen.
+[[Doardt]] wie de "earste stêd fan Holl&an" en hie dêrom it foech om de riedspinsjonaris te beneamen. At der gjin mearderheid foar de Doardske kandidaat wie, of at Doardt fan in eigen gadingmakker ôfseach, waard immen út in oare stêd keazen.
-De raadpensionaris is vaak afgezet tegen de [[stadhouder]]. Bekend zijn de strubbelingen tussen [[Johan van Oldenbarnevelt]] en [[Maurits fan Oranje|Maurits]] en die tussen [[Johan de Witt]] en [[Willem III fan Oranje-Nassau|Willem III]]. Na Johan de Witt waren onder andere [[Gaspar Fagel]], [[Anthonie Heinsius]], [[Isaäc van Hoornbeek]], [[Simon van Slingelandt]] en [[Anthonie van der Heim]] raadpensionaris.
+De riedpinsjonaris is faak ôfset tsjin de [[steedhâder]]. Ferneamd wurden is it skeel tusken [[Johan van Oldenbarnevelt]] en [[Maurits fan Oranje|Maurits]] en dat tusken [[Johan de Witt]] en [[Willem III fan Oranje-Nassau|Willem III]]. Nei Johan de Witt wienen ûnder oaren [[Gaspar Fagel]], [[Anthonie Heinsius]], [[Isaäc van Hoornbeek]], [[Simon van Slingelandt]] en [[Anthonie van der Heim]] riedpinsjonaris.
-Raadpensionaris was ook de titel van [[Rutger Jan Schimmelpenninck (1761-1825)|Rutger Jan Schimmelpenninck]], die in de jaren [[1805]] en [[1806]] staatshoofd van het [[Bataafsk Mienebest]] was. Dy funksje hâlde lykwols oars wat yn; feitlik wie Schimmelpenninck presidint fan it Bataafsk Mienebest. Hy hie oars sels leaver de titel fan [[presidint]] hân, mar de [[Frankryk|Franske]] regearing hie in foarkar foar it âldfrinzinge 'riedpinsionaris'. Met de ontbinding van het Bataafsk Mienebest op [[25 juny]] [[1806]] wie it mei de funksje fan riedpensjonaris ek dien.
+[[Rutger Jan Schimmelpenninck (1761-1825)|Rutger Jan Schimmelpenninck]], dy't yn [[1805]] en [[1806]] steatshaad fan it [[Bataafsk Mienebest]] wie, krige ek de titel riedspinsjonaris. Dy funksje hâlde lykwols oars wat yn; feitlik wie Schimmelpenninck presidint fan it Bataafsk Mienebest. Hy hie oars sels leaver de titel fan [[presidint]] hân, mar de [[Frankryk|Franske]] regearing hie in foarkar foar it âldfrinzinge 'riedpinsionaris'. Mei it ûntbinen fan it Bataafsk Mienebest op [[25 juny]] [[1806]] wie it ek dien mei de funksje fan riedpensjonaris.
 == Literatuer ==
 * {{aut|H. P. Fölting}}: ''De landsadvocaten en raadpensionarissen der Staten van Holland en West-Friesland 1480–1795.'' s. n., De Haach 1976.
-==Zie ook==
+== Sjoch ek ==
 [[List fan riedspensjonarissen]]