Aldfrysk: ferskil tusken ferzjes
No edit summary |
→Oerlevere teksten: fw's |
||
| Rigel 9: | Rigel 9: | ||
Tusken Lauwers en Weser: |
Tusken Lauwers en Weser: |
||
* Earste Riustringer Kodeks (R1) |
* [[Earste Riustringer Kodeks]] (R1) |
||
* Twadde Riustringer Kodeks (R2) |
* [[Twadde Riustringer Kodeks]] (R2) |
||
* [[Brookmerbrief]] |
* [[Brookmerbrief]] |
||
** Earste Brookmer Hânskrift (B1) |
** [[Earste Brookmer Hânskrift]] (B1) |
||
** Twadde Brookmeer Hânskrift (B2) |
** [[Twadde Brookmeer Hânskrift]] (B2) |
||
* Earste Emsinger Hânskrift (E1) |
* [[Earste Emsinger Hânskrift]] (E1) |
||
* Twadde Emsinger Hânskrift (E2) |
* [[Twadde Emsinger Hânskrift]] (E2) |
||
* Tredde Emsinger Hânskrift (E3) |
* [[Tredde Emsinger Hânskrift]] (E3) |
||
* Fivelgoër Hânskrift (F) |
* [[Fivelgoër Hânskrift]] (F) |
||
* [[Hunsingoäer Lânrjocht|Earste Hunsinger Kodeks]] (H1) |
* [[Hunsingoäer Lânrjocht|Earste Hunsinger Kodeks]] (H1) |
||
* Twadde Hunsinger Koadeks (H2) |
* [[Twadde Hunsinger Koadeks]] (H2) |
||
Westerlauwersk Fryslân: |
Westerlauwersk Fryslân: |
||
* [[Kodeks Unia]] (U) |
* [[Kodeks Unia]] (U) |
||
* [[Jurisprudentia Frisica|Jus Municipale Frisonum]] (J) |
* [[Jurisprudentia Frisica|Jus Municipale Frisonum]] (J) |
||
* Kodeks Aysma (A) |
* [[Kodeks Aysma]] (A) |
||
* [[Kodeks Roarda]] (Ro) |
* [[Kodeks Roarda]] (Ro) |
||
* Kodeks Parisiensis (P) |
* [[Kodeks Parisiensis]] (P) |
||
* Kodeks Furmerius (Fs) |
* [[Kodeks Furmerius]] (Fs) |
||
* [[Freeska Landriucht]] (Alde Druk) (D) |
* [[Freeska Landriucht]] (Alde Druk) (D) |
||
De ferzje fan 7 sep 2011 om 22.51
It Aldfrysk is it Frysk fan ±1150-±1550.
Yn dat tiidrek kamen yn it Frysk noch namfallen en ûnderskie tusken de manlike en froulike grammatikale geslachten foar. De âldste oerlevere Fryske tekst is in fragmintaryske psalmoersetting út 'e 12e ieu. Alle oare oerlevere teksten, benammentlik rjochtshânskriften, binne fan 'e 13e ieu of letter. De measte binne út 'e 14e en 15e ieu, want tusken 1300 en 1500 belibbe it Frysk in grutte bloeitiid as skriuwtaal. It waard brûkt yn alle fasetten fan it bestjoer yn Fryslân en wie sa wichtich, dat al om 1485 hinne it earste drukte boek yn it Frysk ferskynde, de Alde Druk fan it Fryske Lânrjocht. Dat is foar sa'n lytse taal tige seldsum, mei't de boekdrukkeunst amper 35 jier earder útfûn wie.
Om 1500 hinne kaam oan 'e bloeitiid fan it Frysk lykwols abrupt in ein. Foar in grut part wie dat in gefolch fan 'e machtsoername troch Albrecht fan Saksen, yn 1498, om't dy yn 'e jierren dêrnei in grut tal bûtenlânske amtners oanluts en it Frysk as bestjoerstaal ferfong troch it Hollânsk. It Frysk waard weromkrongen nei it plattelân, dêr't it, relatyf isolearre fan it Hollânsk troch de minne ferbinings fan dy tiid, as sprektaal fan frijwol de hiele befolking fuortlibbe. De ein fan 'e Aldfryske perioade, dy't ornaris om 1550 hinne lein wurdt, falt gear mei dizze weromfal fan skriuw- ta sprektaal.
Oerlevere teksten
It grutste part fan de boarnen dy't yn it Aldfrysk bewarre bleaun binne, binne rjochtsteksten. Sy binne benammen oerlevere yn sechtsjin kodeksen en ien printen boek:[1]
Tusken Lauwers en Weser:
- Earste Riustringer Kodeks (R1)
- Twadde Riustringer Kodeks (R2)
- Brookmerbrief
- Earste Emsinger Hânskrift (E1)
- Twadde Emsinger Hânskrift (E2)
- Tredde Emsinger Hânskrift (E3)
- Fivelgoër Hânskrift (F)
- Earste Hunsinger Kodeks (H1)
- Twadde Hunsinger Koadeks (H2)
Westerlauwersk Fryslân:
- Kodeks Unia (U)
- Jus Municipale Frisonum (J)
- Kodeks Aysma (A)
- Kodeks Roarda (Ro)
- Kodeks Parisiensis (P)
- Kodeks Furmerius (Fs)
- Freeska Landriucht (Alde Druk) (D)
Sjoch ek
- In tal Aldfryske teksten op Wikiboarne.
- Wikiwurdboek-side - Aldfrysk
Keppeling om utens
Fuotnoat
- ↑ Oebele Vries (ed.), Asega, is het dingtijd?: De hoogtepunten van de Oudfriese tekstoverlevering, Leeuwarden-Utrecht: Steven Sterk 2007, s. 11-14.
| Boarnen, noaten en/as referinsjes: |
|