Agnostisisme

It agnostisisme is in filosofyske posysje dy't gjin befêstiggjende of ûntkennende útspraken docht oer it bestean fan bovennatuurlijke verschijnselen. Veel agnosten benadrukken de onmogelijkheid om religieuze ideeën oer vermeende bovennatuurlijke verschijnselen met een traditionele wetenschappelijke aanpak te bewijzen. Het woord is afgeleid van het Griekse gnosis (kennis) met it voorvoegsel a (niet). Letterlijk is dus in agnost "iemand die gjin kennis hat", die claimt geen kennis te kunnen bezitten oer de vraag oft der in God is of net.

Oan dizze side wurdt noch wurke! Fier hjir asjebleaft gjin bewurkings út oant de skriuwer mei de side klear is.

It ontstaan van het wurd "agnostisisme" is precies bekend: het werd voor het eerst gebruikt door de bioloog en voorvechter van het Darwinistisch denken Thomas Henry Huxley (de grootvader van Aldous Huxley, de schrijver) op een bijeenkomst van de Metaphysical Society in 1869 te Londen. Later legde hij in detail uit wat hij bedoelde met de term, onder andere in het essay Agnosticism (1889); Huxley beschrijft zichzelf als iemand die in redelijke sterke overtuiging heeft dat de vraag of er een God is of niet, "onoplosbaar" is. In die zin stelt hij de term agnostisisme voor as in alternatyf tegen diegenen die denken dat ze wel kennis kunnen bereiken over God.

Een agnost verschilt van andere vormen fan it Ateïsme, dy't de stelling betrekken dat der gjin God is omdat daar geen geldig bewijs voor is (het zogenaamde "sterk atheïsme"). Een agnost stelt dat it net mogelijk is om het bestaan van hogere machten aan te toanen (en likemin it net-bestaan).

It is belangrijk op te merken dat de positie van in agnost een is met betrekking tot de kennis die we (al dan niet) kunnen bereiken oer God. Dit is dus geen antwoord met betrekking tot wat een agnost gelooft. Een agnost kan bijvoorbeeld claimen dat een God per definitie niet waarneembaar is door mensen, en voor deze reden kan hij zonder geloof in God zijn; in dit geval overlapt hij dus met de zogenaamde zwakkere stromingen van atheïsme (die simpelweg zeggen "ik heb geen geloof in een God", een nuance met het sterkere "er is geen God"). Anderzijds kan hij - ondanks van mening zijnde dat God onwaarneembaar is - er toch in geloven; in dit geval is hij een agnostisch theïst. Een voorbeeld van een agnostisch atheïst is Robert Flint, een voorbeeld van een agnostisch theïst is Søren Kierkegaard

In oare foarm fan het agnosticisme is het Apatheïsme (een samentrekking van apathisch en theïsme), apatheïsten stellen zich de vraag oer it bestaan der goden niet.

Soms maakt men nog een onderscheid tussen zwakke en sterke agnosten. Een zwakke agnost beweert niet te weten of God bestaat en een sterke agnost beweert dat het onmogelijk is te weten of God bestaat.

Het huidige agnosticisme is in de 19e eeuw ontstaan. Beroemde agnosten waren Thomas Henry Huxley, Charles Darwin en Bertrand Russell. Russells pamflet Why I Am Not a Christian is een klassieke tekst van het agnosticisme.

De oudste agnost was de Griekse presocraat Xenophanes (ca.580-ca.485 v.Chr.) Hij schreef: Als een andere oude agnost wordt wel Protagoras (480 - 410 v.Chr.) gezien, één van de sofisten. Hij achtte het onmogelijk om het bestaan van de goden te bewijzen. Een bekend citaat van Protagoras is: Van de goden weet ik niets: niet dat ze bestaan en evenmin dat ze niet bestaan.