Keninkryk Hollân: ferskil tusken ferzjes

←Toan eardere ferskillen Neikommende ferskillen →

Content deleted Content added

Inline

De ferzje fan 28 des 2010 om 17.53

Oan dizze side wurdt noch wurke! Fier hjir asjebleaft gjin bewurkings út oant de skriuwer mei de side klear is.

It Keninkryk Hollân (destiids Koningrijk Holland stavere) wie in Frânske fazalsteat dy't fan 5 juny 1806 oant 9 july 1810 bestie. It waard yn it westen en noarden begrinzge troch de Noardsee, yn it easten troch de Rynbûn en yn it suden troch it Franse Keizerryk.

It keninkryk ûntstie doe't keizer Napoleon Bonaparte fan it Frânske Keizerrijk it Bataafsk Gemenebest ferfong troch in monargy mei syn broer Loadewyk Napoleon Bonaparte op de troan. Yn 1810 waard it keninkryk opnaam yn Frankryk.

Skiednis

Hoewol't Napoleon syn broer op it hert drukt hie fral Frânsman te bliuwen, profilearre Loadewyk Napoleon him as in in tige 'Hollânske' kening, dy't mei tsjinsin neidielige Frânske maatregels sa as de tsjinstplicht en it Kontinintaal stelsel útfierde. Loadewyks besocht yn de geunst by de Nederlânske befolking te kommen en dat noaske syn broer net.

Yn 1809 barde der op Walcheren in Ingelske ynvaazje. Hoewol't dy oanfal troch Frânske en Nederlânske troepen ôfslein waard, rekke Loadewyk's posysje as foarst dêr wol fierder troch oantaasd; Napoleon wie fan betinken dat it ferset net hurd genôch op gong kaam wie.

Napoleon wie ûntefreden oar it fuksjonearjen fan Loadewyk Napoleon as kening fan Hollân. De troch Loadewyk Napoleon ynstelde Oarder fan de Uny mocht bygelyks net droegen wurde yn de rûnte fan de keizer. Yn de winter fan 1809 kaam de ein fan it keninkryk al yn sicht. Fanwege keizerlik dekreet waard maart 1810 earst it suden ûnder Frânsk bestjoer brocht, in tal moannen letter folge it oerbliuwende part fan it eardere keninkryk Hollân. Loadewyk hie hope dat mei it oerjaan fan de troan de Nederlânske selsstannigens bewarre bliuwe koe. Hy waard op 1 july opfolge troch syn soantsje Napoleon Loadewyk, dy't formeel kening Loadewyk II waard. Napoleon negearre dit beslút lykwols en anneksearre Nederlân inkelde wiken letter, op 13 july.

Bestjoerlike yndieling

Nei de stifting fan it keninkryk Hollân yn 1806 waard by wet fan 13 april 1807 de departemintale yndieling fan it ryk op'en nij fêststeld. De meast wichtige feroaring wie it oppatsjen fan it departemint Hollân yn de departeminten Amstelland en Maaslân en de afsplitsing van het nieuwe departement Drenthe van het departement Overijssel. Het departement Bataafs Brabant werd hernoemd in Brabant en het departemint Stêd en Lannen fan Grinslân in Groningen. Verder werd bepaald dat de Maas de noordgrens van Brabant zou vormen.

Het koninkrijk telde aanvankelijk tien departementen:

In de Fjirde Koalysjeoarloch werden het Prusyske East-Fryslân en het Russische Jeverlân door Franse en Nederlandse troepen veroverd. In 1807 werden de beide gebieden samen gevoegd tot het nieuwe departement East-Fryslân dat een onderdeel van het Keninkryk Hollân werd. Hierdoor kwam het aantal departementen op elf.

Limburg en Sieusk-Flaanderen maakten geen deel uit van het koninkrijk, maar werden toegevoegd aan departementen van de voormalige Zuidelijke Nederlanden. Als zodanig vielen deze gebieden rechtstreeks onder Frans bestuur. In december 1807 werd ook Flissingen onder Frans bestuur geplaatst, in december 1809 volgde Walcheren. Op 16 maart 1810 werd het gebied onder de Waal en Merwede door Frankryk ingelijfd en enkele maanden later het resterende deel van het koninkrijk.^[1]

Nalatenschap

Met de invoering van het Koninkrijk Holland kwam het Bataafs Gemenebest tot een einde.

Lodewijk verplaatste in 1808 de hoofdstad van het land van De Haach naar Amsterdam, waar hij zich vestigde in het Paleis op de Dam, toen nog het stadhuis van Amsterdam. Dit besluit is ook na 1813 overeind gebleven, waardoor Amsterdam nog steeds formeel de hoofdstad van Nederland is.

Op cultureel gebied was Lodewijks nalatenschap ook zeer belangrijk. De koning trachtte de Nederlandse kunsten en wetenschappen te bevorderen. Dit deed hij onder andere door de instelling van het Koninklijk Instituut van Wetenschappen (zie: de latere Keninklike Nederlânske Akademy fan Wittenskippen) en de Keninklike Bibleteek. Ook gaf hij de aanzet tot de oprichting van het Ryksmuseum, dat in deze beginperiode onderdak vond in het Paleis op de Daam. Op religieus gebied stelde hij fondsen in het vooruitzicht voor Roomsk-Katoliken die een eigen kerk wilden bouwen.

Sjoch ek

Keppelings om utens

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

↑ Kuipers, Jan J. B. en Robbert Jan Swiers (2005) Het verhaal van Zeeland. Hilfertsom: Uitgeverij Verloren

[1] Kuipers, Jan J. B. en Robbert Jan Swiers (2005) Het verhaal van Zeeland. Hilfertsom: Uitgeverij Verloren

[1]

@@ Rigel 3: / Rigel 3: @@
 It '''Keninkryk Hollân''' (destiids '''''Koningrijk Holland''''' stavere) wie in Frânske [[fazalsteat]] dy't fan [[5 juny]] [[1806]] oant [[9 july]] [[1810]] bestie.
-Het land werd in het westen en noorden begrensd door de [[Noardsee]], in het oosten door de [[Rynbûn (1806)|Rynbûn]] en in het Zuiden door het [[Earste Frânske Keizerryk|Franse Keizerryk]].
+It waard yn it westen en noarden begrinzge troch de [[Noardsee]], yn it easten troch de [[Rynbûn (1806)|Rynbûn]] en yn it suden troch it [[Earste Frânske Keizerryk|Franse Keizerryk]].
-Het koninkrijk ontstond toen keizer [[Napoleon Bonaparte]] van het Franse Keizerrijk het [[Bataafsk Gemenebest]] verving door een [[monargy]] met zijn broer [[Loadewyk Napoleon Bonaparte]] op de troon. In [[1810]] werd het koninkrijk ingelijfd bij Frankryk.
+It keninkryk ûntstie doe't keizer [[Napoleon Bonaparte]] fan it Frânske Keizerrijk it [[Bataafsk Gemenebest]] ferfong troch in [[monargy]] mei syn broer [[Loadewyk Napoleon Bonaparte]] op de troan. Yn [[1810]] waard it keninkryk opnaam yn Frankryk.
-== Geschiedenis ==
+== Skiednis ==
-[[Ofbyld:LouisBonaparte Holland.jpg|thumb|left||180px|[[Loadewyk Napoleon Bonaparte]]]]Hoewol't Napoleon zijn broer op het hart gedrukt had een Fransman te blijven, profileerde Lodewijk Napoleon zich als een zeer 'Hollandse' koning. Nadelige Franse maatregelen zoals de [[konskripsje|tsjinstplicht]] en het [[Kontinintaal stelsel]] voerde hij met zeer veel tegenzin uit. Lodewijks pogingen de Nederlandse bevolking gunstig te stemmen vonden echter geen genade in de ogen van zijn broer.
+[[Ofbyld:LouisBonaparte Holland.jpg|thumb|left||180px|[[Loadewyk Napoleon Bonaparte]]]]Hoewol't Napoleon syn broer op it hert drukt hie fral Frânsman te bliuwen, profilearre Loadewyk Napoleon him as in in tige 'Hollânske' kening, dy't mei tsjinsin neidielige Frânske maatregels sa as de [[konskripsje|tsjinstplicht]] en it [[Kontinintaal stelsel]] útfierde. Loadewyks besocht yn de geunst by de Nederlânske befolking te kommen en dat noaske syn broer net.
-In [[1809]] vond op [[Walcheren]] een [[Walcherenekspedysje|Engelse invasie]] plaats. Hoewel deze door Franse en Nederlandse strijdkrachten werd afgeslagen, betekende het een verdere beschadiging van Lodewijks positie als vorst; Napoleon vond dat het verzet te traag op gang was gekomen.
+Yn [[1809]] barde der op [[Walcheren]] in [[Walcherenekspedysje|Ingelske ynvaazje]]. Hoewol't dy oanfal troch Frânske en Nederlânske troepen ôfslein waard, rekke Loadewyk's posysje as foarst dêr wol fierder troch oantaasd; Napoleon wie fan betinken dat it ferset net hurd genôch op gong kaam wie.
-Napoleon was ontevreden over het functioneren van Loadewyk Napoleon als koning van Holland. Zo mocht de door Lodewijk Napoleon ingestelde [[Oarde fan de Uny]] in de omgeving van de keizer niet worden gedragen. In de winter van [[1809]] kwam dan ook het einde van het koninkrijk in zicht. Bij keizerlijk [[dekreet]] werd in maart [[1810]] allereerst het zuiden onder Frans bestuur gesteld, enkele maanden later volgde de rest van het voormalige koninkrijk Holland. In de hoop de Nederlandse zelfstandigheid te bewaren, deed Loadewyk afstand van de troon. Hij werd op [[1 july]] opgevolgd door zijn jonge zoontje [[Napoleon Lodewijk Bonaparte|Napoleon Lodewijk]], die formeel kening Loadewyk II werd. Napoleon negeerde dit besluit echter en annexeerde Nederland enkele weken later, op [[13 july]].
+Napoleon wie ûntefreden oar it fuksjonearjen fan Loadewyk Napoleon as kening fan Hollân. De troch Loadewyk Napoleon ynstelde [[Oarder fan de Uny]] mocht bygelyks net droegen wurde yn de rûnte fan de keizer. Yn de winter fan [[1809]] kaam de ein fan it keninkryk al yn sicht. Fanwege keizerlik [[dekreet]] waard maart [[1810]] earst it suden ûnder Frânsk bestjoer brocht, in tal moannen letter folge it oerbliuwende part fan it eardere keninkryk Hollân. Loadewyk hie hope dat mei it oerjaan fan de troan de Nederlânske selsstannigens bewarre bliuwe koe. Hy waard op [[1 july]] opfolge troch syn soantsje [[Napoleon Loadewyk Bonaparte|Napoleon Loadewyk]], dy't formeel kening Loadewyk II waard. Napoleon negearre dit beslút lykwols en anneksearre Nederlân inkelde wiken letter, op [[13 july]].
 == Bestjoerlike yndieling ==
-Na de oprichting van het koninkrijk Holland in [[1806]] werd bij wet van 13 april 1807 de departementale indeling van het rijk opnieuw vastgesteld. De belangrijkste wijziging ten opzichte van de indeling tijdens het [[Bataafs Gemenebest]] was de splitsing van het departement [[Departemint Hollân|Holland]] in de departementen [[Departement Amstelland|Amstelland]] en [[departement Maasland|Maasland]] en de afsplitsing van het nieuwe [[departement Drenthe]] van het [[departement Overijssel]]. Het [[departement Bataafs Brabant]] werd hernoemd in [[departemint Brabân|Brabant]] en het [[departemint Stêd en Lannen fan Grinslân]] in [[departemint Grinslân|Groningen]]. Verder werd bepaald dat de [[Maas]] de noordgrens van Brabant zou vormen.
+Nei de stifting fan it keninkryk Hollân yn [[1806]] waard by wet fan 13 april 1807 de departemintale yndieling fan it ryk op'en nij fêststeld. De meast wichtige feroaring wie it oppatsjen fan it departemint [[Departemint Hollân|Hollân]] yn de departeminten Amstelland en Maaslân en de afsplitsing van het nieuwe [[departement Drenthe]] van het [[departement Overijssel]]. Het [[departement Bataafs Brabant]] werd hernoemd in [[departemint Brabân|Brabant]] en het [[departemint Stêd en Lannen fan Grinslân]] in [[departemint Grinslân|Groningen]]. Verder werd bepaald dat de [[Maas]] de noordgrens van Brabant zou vormen.
 Het koninkrijk telde aanvankelijk tien departementen: