Rottumereach: ferskil tusken ferzjes

Ut Wikipedy
Skiednis ynteraktyf trochsjen
Neikommende ferskillen →
Content deleted Content added
FisueelWikitekst
Swarte Kees (oerlis | bydragen)
56.999 edits
Nije Side: thumb|right|<small>Rottumereach</small> {{wurk}} '''Rottumereach''' is in Grinslanner waadeilâneen Nederlands ([[Provincie...
 
Swarte Kees (oerlis | bydragen)
56.999 edits
wurkleas
Rigel 1: Rigel 1:
[[Ofbyld:Rottumeroog_Rottumerplaat_6.53663E_53.54001N.jpg|thumb|right|<small>Rottumereach</small>]]
[[Ofbyld:Rottumeroog_Rottumerplaat_6.53663E_53.54001N.jpg|thumb|right|<small>Rottumereach</small>]]
'''Rottumereach''' is in Grinslanner waadeilân dat ek wol oantsjutten wurdt mei ''Rottum''. It heart ta de [[Eemsmond|gemeente Eemsmond]]. De namme Rottumereach betsjut: Eilân (each) fan [[Rottum (Eemsmond)|Rottum]]. It eilân wie nammentlik ea foar twa tredde yn besit fan it destiidske [[kleaster]] Sint Juliana yn dat doarp.
{{wurk}}
'''Rottumereach''' is in Grinslanner waadeilâneen [[Nederland]]s ([[Provincie Groningen|Gronings]]) [[waddeneiland]], dat ook wel wordt aangeduid met ''Rottum''. Het behoort tot de [[Eemsmond|gemeente Eemsmond]]


Ten noarden grinzet it oan de [[Noardsee]] en ten suden oan de [[Waadsee]]. Ten westen leit [[Rottumerplaat]] en ten easten [[Borkum]]. It eilân is, tegearre mei Rottumerplaat en de [[Suderdúntsjes]] (in lyts resteilantsje ten suden fan Rottumereach), beskerme natoergebiet en falt ûnder de strangste wetlike bepalingen fan de [[Natoerbeskermingswet]] (kêst 17). Rottumereach en Rottumerplaat wurde beide mienskiplik beheard troch [[Rykswettersteat]], [[Steatsboskbehear]] en it Ministearje fan Lânbou, Natoerbehear en Fiedselkwaliteit. De beide eilannen binne net frij tagonklik en yn de simmerperioade wurde Rottumereach en Rottumerplaat bewenne troch fûgelwachters. Yn it foar- en neijier wurdt in beperkt oantal ekskurzjes organisearre nei Rottumereach.
Ten noorden grenst het aan de [[Noardsee]], en ten suden oan de [[Waadsee]].
Ten westen ligt [[Rottumerplaat]] en ten oosten [[Borkum]]. Het eiland is, samen met Rottumerplaat en de [[Zuiderduintjes]] (een klein resteilandje ten zuiden van Rottumeroog), beschermd natuurgebied en valt onder de strengste wettelijke bepalingen van de [[Natuurbeschermingswet]] (artikel 17). Rottumeroog en Rottumerplaat worden gezamenlijk beheerd door [[Rijkswaterstaat]], [[Staatsbosbeheer]] en het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit. De beide eilanden zijn niet vrij toegankelijk en in de zomerperiode wordt zowel Rottumeroog als Rottumerplaat bewoond door vogelwachters. In het voor- en najaar wordt er een beperkt aantal excursies georganiseerd naar Rottumeroog.


Op it eilân stiet in âlde, út [[1883]] stammende [[jitizer]]en [[kaap]], dy't ea as [[navigaasjebeaken]] foar seefarders tsjinst dien hat. De wyls nutteleas wurden en yn ferfal rekke kaap waard yn [[1986]] erkend as ryksmonumint en waard yn 1989 heielelndal ôfbrutsen, op de fêste wâl folslein restaurearre, wer nei Rottumereach transportearre en yn 1990 op it âlde stee wer opboud.
De naam Rottumeroog betekent: Eiland (oog) van [[Rottum (Eemsmond)|Rottum]]. Het eiland was namelijk ooit voor twee derde deel in bezit van het toenmalige [[klooster (gebouw)|klooster]] Sint Juliana in dat dorp.

Op het eiland staat een oude, uit [[1883]] stammende [[gietijzer]]en [[kaap]], die ooit als [[navigatiebaken]] voor zeevaarders heeft dienst gedaan. De inmiddels nutteloos geworden en in verval geraakte kaap werd in [[1986]] erkend als rijksmonument en werd in 1989 volledig afgebroken, op de vaste wal volledig gerestaureerd, weer naar Rottumeroog getransporteerd en in 1990 op de oude plaats weer opgebouwd.


== Skiednis ==
== Skiednis ==
In [[1738]] werd het eiland gekocht door de Staten van Groningen, voornamelijk omdat het als bescherming tegen de [[golfoploop]] van de kust werd gezien en het particuliere beheer te wensen overliet. Het onderhoud ging na enige tijd over naar het [[Rijk (staat)|Rijk]]. Er werd een ''strandwaarder'' aangesteld die op het eiland woonde en de titel ''voogd'' kreeg.
Yn [[1738]] waard it eilân kocht troch de Steaten fan Grinslân, benammen omdat it as beskerming tsjin de [[golfoploop]] fan de kust sjoen waard en it partikuliere behear te winskjen oerliet. It ûnderhâld gie nei ferrin fan tiid oer nei it Ryk. Der waard in ''strânwarder'' oansteld dy't op it eilân wenne en de titel ''foud'' krige.


Doordat ''het Schil'', de [[geul (sleuf)|geul]] tussen Rottumeroog en [[Schiermonnikoog]], zich in de loop van de tijd verplaatste, verhuisde ook het eiland steeds meer naar het oosten. Deze verplaatsing vindt nog steeds plaats. De woning van de voogd is dan ook meerdere keren verplaatst. De verplaatsing van de eilanden kan geïllustreerd worden door het feit dat het eiland Rottumerplaat momenteel ongeveer op de plaats ligt waar Rottumeroog zo'n tweehonderd jaar geleden lag.
Meidat ''it Skyl'', de geul tusken Rottumereach en [[Skiermûntseach]], him yn de loop fan de tiid ferlei, ferhuze ek it eilân hieltiten mear nei it easten ta. Dizze ferpleatsing giet no ek noch troch. De wenning fan de foud is dan ek meardere kearen fersetten. De ferpleatsing fan de eilannen kin illustrearre wurde troch it feit dat it eilân Rottumerplaat yn 2008 ûngefear op it plak leit dêr't Rottumereach sa'n twahûndert jier ferlyn lei.


De laatste voogd, Jan Toxopeus, verliet het eiland in [[1965]]. Vanaf dat moment was het onbewoond en werd door Rijkswaterstaat onderhoud verricht om afslag van het eiland tegen te gaan. Dit onderhoud bestond voornamelijk uit het plaatsen van [[rijshout]]schermen en het poten van [[helmgras]], evenals het plaatsen en onderhouden van betonnen en stenen beschermingsconstructies op kritieke punten. In de loop van de jaren 80 veranderde de visie van de overheid op het gebied, wat in 1991 resulteerde in het besluit van [[Rijkswaterstaat]] om geen onderhoud meer aan het eiland te verrichten. Dit aan de natuur overlaten van het eiland betekent dat de krachten van de natuur de toekomst van het eiland bepalen, wat er waarschijnlijk op neer komt dat het eiland binnen enkele decennia zal verdwijnen in de diepe geul ten oosten van het eiland. Dit vooruitzicht resulteerde in 1991 in de bezetting van het eiland door Hendrik Toxopeus, de zoon van de laatste voogd Jan Toxopeus. Door de discussies die daarna in de media hebben plaatsgevonden werd er een beheersplan voor Rottumeroog en Rottumerplaat opgesteld, waarbij alleen aan Rottumeroog nog in beperkte mate onderhoud werd verricht. Op Rottumerplaat bleven de werkzaamheden beperkt tot het opruimen van aangespoeld zwerfvuil.
De lêste foud, Jan Toxopeus, ferliet it eilân yn [[1965]]. Fan dat momint ôf wie in ûnbewenne en waard troch Rykswettersteat ûnderhâld dien om ôfslach fan it eilân te kearen. Dit ûnderhâld bestie benammen út it delsetten fan [[riishout]]skermen en it poatsjen fan [[helmgers]], krektas it setten en underhâlden fan betonnen en stiennen beskermingskonstruksjes op kritike punten. Yn de loop fan de jierren '80 feroare de fyzje fan de oerheid op it gebiet, wat yn 1991 resultearre yn it beslút fan [[Rykswettersteat]] om gjin ûnderhâld mear te dawwan oan it eilân. Dit oan de natoer oerlitten fan it eilân betsjut dat de krêften fan de natoer de takomst fan it eilân bepale, wat der nei alle gedachten op delkomme sil dat it eilân binnen in pear desennia ferdwine sil yn de djippe geul ten easten fan it eilân. Dit foarútsjoch resultearre yn 1991 yn de besetting fan it eilân troch Hendrik Toxopeus, de soan fan de lêste foud Jan Toxopeus. Troch de diskusjes dy't dêrnei yn de media waard in behearsplan foar Rottumereach en Rottumerplaat opsteld, wêrby't allinnich oan Rottumereach noch yn beperkte mate ûnderhâld dien waard. Op Rottumerplaat bleau it wurk beperkt ta it oprêden fan oanspielde rommel.


[[Ofbyld:Rottumeroogpanorama.png|thumb|500px|Drie boven elkaar gemonteeerde panoramafoto's van Rottumeroog uit respectievelijk 1970, 1985 en 1998. Alle foto's zijn gemaakt vanuit het observatietorentje van de oude (inmiddels gesloopte) voogdswoning op Rottumeroog. Heel goed is te zien hoe de vorm van het eiland in de loop der jaren verandert. De metalen constructie is een [[Kaap (scheepsbaken)|kaap]].]]
[[Ofbyld:Rottumeroogpanorama.png|thumb|500px|<small>Trije boppe elkoar montearde panoramafoto's fan Rottumereach út respetivelik 1970, 1985 en 1998. Alle foto's binne makke út it observaasjetuorke wei fan de âlde (wyls sloopte) foudswente op Rottumereach. Goed is noch dte sjen hoe't de foarm fan it eilân yn de rin fan de jierren feroaret. De metalen konstruksje is in [[Kaap (skipsbeaken)|kaap]].<small>]]


In [[1998]] heeft veel [[duinafslag]] plaatsgevonden aan de noordwestzijde van het eiland. Om te voorkomen dat het huis van de laatste voogd ten prooi zou vallen aan de golven is aan het eind van het jaar het oude voogdshuis afgebroken door Rijkswaterstaat. Als vervangende behuizing zijn een aantal [[keet|keten]] geplaatst. Ook de [[Kaap (scheepsbaken)|kaap]], een gezichtsbepalend kenmerk van het eiland, is kort daarna, in het najaar van 1999, 150 meter zuidwaarts verplaatst omdat deze door alle duinafslag vrijwel op het strand was komen te staan. Om schade aan de kwetsbare natuur te voorkomen is daarbij een omweg van zo'n twee kilometer gemaakt. Ook het vogelwachtershuis op Rottumeroog is inmiddels afgebroken.
Yn [[1998]] hat der in soad dúnôfslach west oan de noardwestside fan it eilân. Om it hûs fan de lêste foud net in proai fan de weagen wurde te litten is oan'e ein fan it jier it âlde foudshûs ôfbrutsen troch Rykswettersteat. As ferfangende behuzing binne in oantal keten delseten. Ek de kaap, in gesichtsbepalend kenmerk fan it eilân, is koart dêrnei, yn it neijier fan 1999, 150 meter súdwerts fersetten omdat dizze troch alle dúnôfslach hast op it strân komd wie te stean. Om skea oan de kwetsbere natoer te foarkommen is dêrby in omwei fan sa'n twa kilometer makke. Ek it fûgelwachtershûs op Rottumereach is wyls ôfbrutsen.


Mei trochdat it ûnderhâld, dat nei de besetting fan it eilân wer opstarten wie, neat úthelle hie tsjin de grutte ôfslach oan de ein fan de jierren '90, is yn 2002 besluten om ek op Rottumereach allinnich noch twarres jiers de oanspielde rommel op te rêden. Dit skjinmeitsjen wurdt dien troch frijwilligers ûnder lieding fan in meiwurker fan Rykswettersteat. Dêrneist wurde by inkele lytse geulen foar it oanlânjen prikken setten.
Mede doordat het onderhoud, dat na de bezetting van het eiland in 1991 weer was opgestart, niets had uitgericht tegen de enorme afslag in het eind van de jaren '90, is in 2002 besloten om ook op Rottumeroog alleen nog het eiland tweemaal per jaar van aangespoeld zwerfvuil te ontdoen. Dit schoonmaken gebeurt door vrijwilligers onder leiding van een medewerker van Rijkswaterstaat.


{{boarnen|boarnefernijing=
Daarnaast worden enkele kleine geulen voor het aanlanden voorzien van [[Prikken (scheepsbaken)|prikken]].

== Keppeling om utens ==
* [http://www.xs4all.nl/~asz00418 Stichting Freonen fan Rottumereach en Rottumerplaat]
* [http://www.xs4all.nl/~asz00418 Stichting Freonen fan Rottumereach en Rottumerplaat]
}}

{{Koördinaten|53_32_26_N_06_34_50_E_type:isle_region:NL| 53° 32' NB, 6° 35' EL}}
{{Koördinaten|53_32_26_N_06_34_50_E_type:isle_region:NL| 53° 32' NB, 6° 35' EL}}


[[Kategory:Waadeilân]]
[[Kategory:Waadeilân]]
[[Kategory:Diel fan Grinslân]]
[[Kategory:Diel fan Grinslân]]



[[ca:Rottumeroog]]
[[ca:Rottumeroog]]

De ferzje fan 15 jun 2010 om 17.27

Rottumereach

Rottumereach is in Grinslanner waadeilân dat ek wol oantsjutten wurdt mei Rottum. It heart ta de gemeente Eemsmond. De namme Rottumereach betsjut: Eilân (each) fan Rottum. It eilân wie nammentlik ea foar twa tredde yn besit fan it destiidske kleaster Sint Juliana yn dat doarp.

Ten noarden grinzet it oan de Noardsee en ten suden oan de Waadsee. Ten westen leit Rottumerplaat en ten easten Borkum. It eilân is, tegearre mei Rottumerplaat en de Suderdúntsjes (in lyts resteilantsje ten suden fan Rottumereach), beskerme natoergebiet en falt ûnder de strangste wetlike bepalingen fan de Natoerbeskermingswet (kêst 17). Rottumereach en Rottumerplaat wurde beide mienskiplik beheard troch Rykswettersteat, Steatsboskbehear en it Ministearje fan Lânbou, Natoerbehear en Fiedselkwaliteit. De beide eilannen binne net frij tagonklik en yn de simmerperioade wurde Rottumereach en Rottumerplaat bewenne troch fûgelwachters. Yn it foar- en neijier wurdt in beperkt oantal ekskurzjes organisearre nei Rottumereach.

Op it eilân stiet in âlde, út 1883 stammende jitizeren kaap, dy't ea as navigaasjebeaken foar seefarders tsjinst dien hat. De wyls nutteleas wurden en yn ferfal rekke kaap waard yn 1986 erkend as ryksmonumint en waard yn 1989 heielelndal ôfbrutsen, op de fêste wâl folslein restaurearre, wer nei Rottumereach transportearre en yn 1990 op it âlde stee wer opboud.

Skiednis

Yn 1738 waard it eilân kocht troch de Steaten fan Grinslân, benammen omdat it as beskerming tsjin de golfoploop fan de kust sjoen waard en it partikuliere behear te winskjen oerliet. It ûnderhâld gie nei ferrin fan tiid oer nei it Ryk. Der waard in strânwarder oansteld dy't op it eilân wenne en de titel foud krige.

Meidat it Skyl, de geul tusken Rottumereach en Skiermûntseach, him yn de loop fan de tiid ferlei, ferhuze ek it eilân hieltiten mear nei it easten ta. Dizze ferpleatsing giet no ek noch troch. De wenning fan de foud is dan ek meardere kearen fersetten. De ferpleatsing fan de eilannen kin illustrearre wurde troch it feit dat it eilân Rottumerplaat yn 2008 ûngefear op it plak leit dêr't Rottumereach sa'n twahûndert jier ferlyn lei.

De lêste foud, Jan Toxopeus, ferliet it eilân yn 1965. Fan dat momint ôf wie in ûnbewenne en waard troch Rykswettersteat ûnderhâld dien om ôfslach fan it eilân te kearen. Dit ûnderhâld bestie benammen út it delsetten fan riishoutskermen en it poatsjen fan helmgers, krektas it setten en underhâlden fan betonnen en stiennen beskermingskonstruksjes op kritike punten. Yn de loop fan de jierren '80 feroare de fyzje fan de oerheid op it gebiet, wat yn 1991 resultearre yn it beslút fan Rykswettersteat om gjin ûnderhâld mear te dawwan oan it eilân. Dit oan de natoer oerlitten fan it eilân betsjut dat de krêften fan de natoer de takomst fan it eilân bepale, wat der nei alle gedachten op delkomme sil dat it eilân binnen in pear desennia ferdwine sil yn de djippe geul ten easten fan it eilân. Dit foarútsjoch resultearre yn 1991 yn de besetting fan it eilân troch Hendrik Toxopeus, de soan fan de lêste foud Jan Toxopeus. Troch de diskusjes dy't dêrnei yn de media waard in behearsplan foar Rottumereach en Rottumerplaat opsteld, wêrby't allinnich oan Rottumereach noch yn beperkte mate ûnderhâld dien waard. Op Rottumerplaat bleau it wurk beperkt ta it oprêden fan oanspielde rommel.

Trije boppe elkoar montearde panoramafoto's fan Rottumereach út respetivelik 1970, 1985 en 1998. Alle foto's binne makke út it observaasjetuorke wei fan de âlde (wyls sloopte) foudswente op Rottumereach. Goed is noch dte sjen hoe't de foarm fan it eilân yn de rin fan de jierren feroaret. De metalen konstruksje is in kaap.

Yn 1998 hat der in soad dúnôfslach west oan de noardwestside fan it eilân. Om it hûs fan de lêste foud net in proai fan de weagen wurde te litten is oan'e ein fan it jier it âlde foudshûs ôfbrutsen troch Rykswettersteat. As ferfangende behuzing binne in oantal keten delseten. Ek de kaap, in gesichtsbepalend kenmerk fan it eilân, is koart dêrnei, yn it neijier fan 1999, 150 meter súdwerts fersetten omdat dizze troch alle dúnôfslach hast op it strân komd wie te stean. Om skea oan de kwetsbere natoer te foarkommen is dêrby in omwei fan sa'n twa kilometer makke. Ek it fûgelwachtershûs op Rottumereach is wyls ôfbrutsen.

Mei trochdat it ûnderhâld, dat nei de besetting fan it eilân wer opstarten wie, neat úthelle hie tsjin de grutte ôfslach oan de ein fan de jierren '90, is yn 2002 besluten om ek op Rottumereach allinnich noch twarres jiers de oanspielde rommel op te rêden. Dit skjinmeitsjen wurdt dien troch frijwilligers ûnder lieding fan in meiwurker fan Rykswettersteat. Dêrneist wurde by inkele lytse geulen foar it oanlânjen prikken setten.

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:
Opfrege fan "https://fy.wikipedia.org/w/index.php?title=Rottumereach&oldid=339315"