Russyske Revolúsje: ferskil tusken ferzjes
Nije Side: {{wurk}} De '''Russyske Revolúsje''' wie in politike, ekonomyske en sosjale omwenteling dy't it tsaristyske rezjym ten fal brocht en in steat fêstige dêr't de [[kommunisme|kommunistysk... |
No edit summary |
||
| Rigel 1: | Rigel 1: | ||
[[Ofbyld:1917petrogradsoviet assembly.jpg|thumb|right|300px|gearkomste fan it Petrogradsowjet]] |
|||
{{wurk}} |
|||
De '''Russyske Revolúsje''' wie in politike, ekonomyske en sosjale |
De '''Russyske Revolúsje''' wie in politike, ekonomyske en sosjale omkear dy't it tsaristyske rezjym yn [[Ruslân]] ten fal brocht en in steat fêstige dêr't de [[kommunisme|kommunistyske]] partij de hearskippij yn fierde. Trochstrings wurde ta de Russyske Revolúsje de foarfallen rekkene fan febrewaris oant oktober [[1917]], it tiidrek dêr't de febrewarisrevolúsje en de oktoberrevolúsje yn falle. |
||
== Febrewaris Revolúsje == |
|||
Op [[17 febrewaris]] [[1917]] bruts yn [[Petrogard]] reboelje út dêr't in gebrek oan bolle de oanlieding fan wie. It ûnderdrukke |
Op [[17 febrewaris]] [[1917]] bruts yn [[Petrogard]] reboelje út dêr't in gebrek oan bolle de oanlieding fan wie. It ûnderdrukke hjirfan mislearre troch oproer fan de soldaten. De [[doema]] stelde in foarlopich útfierend komitee yn, wylst de arbeiders en soldaten sels eigen rieden (sowjets) foarmen. De legerlieding keas de side fan de doema, wêrtroch de tsaar twongen waard ôfstân te dwaan fan de troan. Yn de foarearst regearing ûnder lieding fan foarst [[Lvov]] hie mar ien sosjalist sitting: [[Kerenski]]. De sosjalisten dy't yn twa kampen ferdield wienen hiene lykwols in folle gruttere ynfloed op de massa as de Liberalen. Oeral yn it lân rjochten sy sowjets op, dy't wer provinsjale en lanlike kongressen keazen. |
||
[[Ofbyld:Lenin 05d.jpg|thumb|110px|left|Lenin]] |
|||
It earste al-Russyske |
It earste al-Russyske riedenkongres keas yn juny in sintraal útfierend komitee, dat tsjinoer de (swakke) foarriedige regearing optrede as fertsjintwurdiger fan alle sowjets. It progamma fan de foarriedige regearing hâlde yn: in Liberale steatsfoarm, foartsetten fan de [[Earste Wrâldkriich|Kriich]], gjin opheffing fan it grutgrûnbesit en wie foar de grutte massa net oantreklik. Yn april waard dúdlik dat de foarearst regearing him net hanthavenje kinne soe sûnder de stipe fan de sosjalisten. Op [[5 maaie]] waard in koalysjeregearing foarme, dêr't de sosjalisten Kerenski en [[Tsereti]] yn de ynfloedrykste ministers wienen en dy't beiden de kriich trochsette woenen. Harren evenredige polityk waard fel bestride troch de [[bolsjewiken]] ûnder [[Lenin]]. Dizze propagearre: alle macht oan de sowjets, frede sûnder anneksaasje, brea en lân. |
||
Doe't it troch Kerenski tariede |
Doe't it troch Kerenski tariede offinsyf yn [[Galisje]] mislearre, late it neis hjiroer yn Petrogard ta reboelje, mar it sintrale útfierend komitee wegere te swichten foar de druk fan de bolsjewiken, dy't de lieding fan de spontane oproer hienen. De beweging einige, de bolsjewistyske partij waard ferbean en Lenin flechte nei it bûtenlân. |
||
Yn july waard in nij koalysjereagering foarme ûnder leiding fan Karinksi dy't fêsthâlde oan it eardere programma. Liberalen en konservativen fêstigen har hoop op generaal [[Kornilov]] dy't op [[27 augustus]] om mislearre steatsgreep útfierde. De bolsjewisten profitearen fan de nederlaach en Kerenski ferlear syn grip oer it lân doe't boeren de grutte boerepleatsen besetten wylst fabryksarbeiders harren yn grutte tallen oansletten by de bolsjewisten dy't yn de sowjets fan Petrogard en Moskou de mearderheid krige. |
Yn july waard in nij koalysjereagering foarme ûnder leiding fan Karinksi dy't fêsthâlde oan it eardere programma. Liberalen en konservativen fêstigen har hoop op generaal [[Kornilov]] dy't op [[27 augustus]] om mislearre steatsgreep útfierde. De bolsjewisten profitearen fan de nederlaach en Kerenski ferlear syn grip oer it lân doe't boeren de grutte boerepleatsen besetten wylst fabryksarbeiders harren yn grutte tallen oansletten by de bolsjewisten dy't yn de sowjets fan Petrogard en Moskou de mearderheid krige. |
||
== Oktober Revolúsje == |
|||
Ein septimber achtte Lenin de tiid ree om yn opstân te kommen tsjin it sintraal útfierend komitee. De foarsitter fan de sowjet fan Petrogard, [[Trotski]] wie belêste mei de tarieding fan de opstân. In militêr revolúsjonêr komitee waard oprjochte en as stribje datum |
|||
Ein septimber achte Lenin de tiid ree om yn opstân te kommen tsjin it sintraal útfierend komitee. De foarsitter fan de sowjet fan Petrogard, [[Trotski]] waard belêste mei de tarieding fan de opstân. In militêr revolúsjonêr komitee waard oprjochte en as stribbe datum waard de twadde byienkomste fan de al-Russyske riedskongres nommem. Op [[25 oktober]] besette troepen fan it komitee strategyske punten yn de stêd. De regearing waard ôfset en de ministers arrestearre. Kerenski besocht sûnder resultaat Pegrograd te heroveren (30 oktober). De bolsjewiken stuite ynearsten nergens op grutte tsjinstân útsein yn Moskou en yn Súd-Ruslân. Op [[26 oktober]] begûn it twadde al-Russyske kongres fan de Sowjets dêr't de bolsjewiken de mearderheid hienen en in Bolsjewistyske regearing keazen, de earste ried fan folkskommisarissen, him neamend "foarriedige arbeiders- en boerenregearing". |
|||
[[Kategory:Ruslân]] |
|||
[[af:Russiese Rewolusie (1917)]] |
|||
[[an:Reboluzión rusa de 1917]] |
|||
[[ar:الثورة الروسية (1917)]] |
|||
[[arz:ثوره روسيه (1917)]] |
|||
[[ca:Revolució Russa]] |
|||
[[cy:Chwyldro Rwsia]] |
|||
[[da:Den Russiske Revolution 1917]] |
|||
[[de:Russische Revolution]] |
|||
[[el:Ρωσική Επανάσταση]] |
|||
[[en:Russian Revolution (1917)]] |
|||
[[eo:Rusia revolucio de 1917]] |
|||
[[es:Revolución rusa de 1917]] |
|||
[[eu:Errusiar Iraultza]] |
|||
[[fa:انقلاب ۱۹۱۷ روسیه]] |
|||
[[fr:Révolution russe]] |
|||
[[ga:Réabhlóid na Rúise 1917]] |
|||
[[gl:Revolución Rusa de 1917]] |
|||
[[he:המהפכה הרוסית 1917]] |
|||
[[hr:Ruska revolucija]] |
|||
[[hu:1917-es oroszországi forradalmak]] |
|||
[[id:Revolusi Rusia]] |
|||
[[is:Rússneska byltingin 1917]] |
|||
[[it:Rivoluzione russa]] |
|||
[[ja:ロシア革命]] |
|||
[[ko:러시아 혁명]] |
|||
[[lt:Rusijos revoliucija]] |
|||
[[lv:1917. gada Krievijas revolūcija]] |
|||
[[nl:Russische Revolutie]] |
[[nl:Russische Revolutie]] |
||
[[nn:Den russiske revolusjonen]] |
|||
[[no:Den russiske revolusjon]] |
|||
[[pl:Rewolucje w Rosji 1917 roku]] |
|||
[[pt:Revolução Russa de 1917]] |
|||
[[ro:Revoluţia Rusă din 1917]] |
|||
[[ru:Революция 1917 года в России]] |
|||
[[sh:Ruska revolucija]] |
|||
[[simple:Russian Revolution of 1917]] |
|||
[[sl:Ruska revolucija]] |
|||
[[sq:Revolucioni rus]] |
|||
[[sv:Ryska revolutionen]] |
|||
[[ta:ரஷ்யப் புரட்சி 1917]] |
|||
[[ur:انقلاب روس]] |
|||
[[zh:1917年俄国革命]] |
|||
De ferzje fan 21 feb 2010 om 00.34
De Russyske Revolúsje wie in politike, ekonomyske en sosjale omkear dy't it tsaristyske rezjym yn Ruslân ten fal brocht en in steat fêstige dêr't de kommunistyske partij de hearskippij yn fierde. Trochstrings wurde ta de Russyske Revolúsje de foarfallen rekkene fan febrewaris oant oktober 1917, it tiidrek dêr't de febrewarisrevolúsje en de oktoberrevolúsje yn falle.
Febrewaris Revolúsje
Op 17 febrewaris 1917 bruts yn Petrogard reboelje út dêr't in gebrek oan bolle de oanlieding fan wie. It ûnderdrukke hjirfan mislearre troch oproer fan de soldaten. De doema stelde in foarlopich útfierend komitee yn, wylst de arbeiders en soldaten sels eigen rieden (sowjets) foarmen. De legerlieding keas de side fan de doema, wêrtroch de tsaar twongen waard ôfstân te dwaan fan de troan. Yn de foarearst regearing ûnder lieding fan foarst Lvov hie mar ien sosjalist sitting: Kerenski. De sosjalisten dy't yn twa kampen ferdield wienen hiene lykwols in folle gruttere ynfloed op de massa as de Liberalen. Oeral yn it lân rjochten sy sowjets op, dy't wer provinsjale en lanlike kongressen keazen.
It earste al-Russyske riedenkongres keas yn juny in sintraal útfierend komitee, dat tsjinoer de (swakke) foarriedige regearing optrede as fertsjintwurdiger fan alle sowjets. It progamma fan de foarriedige regearing hâlde yn: in Liberale steatsfoarm, foartsetten fan de Kriich, gjin opheffing fan it grutgrûnbesit en wie foar de grutte massa net oantreklik. Yn april waard dúdlik dat de foarearst regearing him net hanthavenje kinne soe sûnder de stipe fan de sosjalisten. Op 5 maaie waard in koalysjeregearing foarme, dêr't de sosjalisten Kerenski en Tsereti yn de ynfloedrykste ministers wienen en dy't beiden de kriich trochsette woenen. Harren evenredige polityk waard fel bestride troch de bolsjewiken ûnder Lenin. Dizze propagearre: alle macht oan de sowjets, frede sûnder anneksaasje, brea en lân.
Doe't it troch Kerenski tariede offinsyf yn Galisje mislearre, late it neis hjiroer yn Petrogard ta reboelje, mar it sintrale útfierend komitee wegere te swichten foar de druk fan de bolsjewiken, dy't de lieding fan de spontane oproer hienen. De beweging einige, de bolsjewistyske partij waard ferbean en Lenin flechte nei it bûtenlân. Yn july waard in nij koalysjereagering foarme ûnder leiding fan Karinksi dy't fêsthâlde oan it eardere programma. Liberalen en konservativen fêstigen har hoop op generaal Kornilov dy't op 27 augustus om mislearre steatsgreep útfierde. De bolsjewisten profitearen fan de nederlaach en Kerenski ferlear syn grip oer it lân doe't boeren de grutte boerepleatsen besetten wylst fabryksarbeiders harren yn grutte tallen oansletten by de bolsjewisten dy't yn de sowjets fan Petrogard en Moskou de mearderheid krige.
Oktober Revolúsje
Ein septimber achte Lenin de tiid ree om yn opstân te kommen tsjin it sintraal útfierend komitee. De foarsitter fan de sowjet fan Petrogard, Trotski waard belêste mei de tarieding fan de opstân. In militêr revolúsjonêr komitee waard oprjochte en as stribbe datum waard de twadde byienkomste fan de al-Russyske riedskongres nommem. Op 25 oktober besette troepen fan it komitee strategyske punten yn de stêd. De regearing waard ôfset en de ministers arrestearre. Kerenski besocht sûnder resultaat Pegrograd te heroveren (30 oktober). De bolsjewiken stuite ynearsten nergens op grutte tsjinstân útsein yn Moskou en yn Súd-Ruslân. Op 26 oktober begûn it twadde al-Russyske kongres fan de Sowjets dêr't de bolsjewiken de mearderheid hienen en in Bolsjewistyske regearing keazen, de earste ried fan folkskommisarissen, him neamend "foarriedige arbeiders- en boerenregearing".