Swiertekrêft: ferskil tusken ferzjes

←Toan eardere ferskillen Neikommende ferskillen →

Content deleted Content added

Inline

De ferzje fan 6 sep 2021 om 05.41

In skean nei boppe spuitsjende wetterstriel fan in fontein, wurdt ferfoarme ta in paraboal troch de swiertekrêft fan de ierde

De swiertekrêft of gravitaasjekrêft is in oanlûkende krêft dy't twa (punt-)massa's op inoar útoefenje. De swiertekrêft soarget dêrfoar dat alles op ierde in nei ûnderen geande krêft ûnderfynt. De swiertekrêft wurket ek op grutte ôfstân, bygelyks tusken de ierde en de moanne en tusken stjerrestelsels, dêr't it úttynjen fan it hielal by tsjinwurke wurdt. De swiertekrêft, feroarsaket ek it fallen fan in apel en soarget der allyksa foar dat de moanne of in satellyt yn in baan om de ierde bliuwt en dat de ierde yn in baan om de sinne bliuwt en dat de sinne op sy bar mank mei alle oare stjerren fan de Molkwei grif om in mulpunt hinne draaie.

Boppedat feroarsaket de swiertekrêft de tijfjilden om it massamulpunt hinne fan in himellichem. De tijfjilden fan de sinne en de moanne binne op de ierde ferantwurdlik foar inferkynsel sa as bygelyks de springtij.

Formule

De swiertekrêftswet fan Newton is:

F_{g}=G\cdot {\frac {m\cdot M}{r^{2}}}

mei

$F_{g}$ de swiertekrêftt tusken twa foarwerpen (yn newton)
$m$ de massa fan it earste foarwerp (yn kg)
$M$ de massa fan it twadde foarwerp (yn kg)
$r$ de ôfstân tusken de swiertepunten fan dy foarwerpen (yn m)
$G$ de gravitaasjekonstante = (6,67428 ± 0,00067) × 10⁻¹¹ Nm² kg⁻².

De oanlûkingskrêft $F_{z}$ dy't de ierde útoefenet op in foarwerp dat op it ierdoerflak is, kin berekkene wurde troch yn dizze ferliking foar $M$ de massa fan de ierde te brûken, en foar $r$ de (trochsneed) striel fan de ierde. Yn dat gefal kin boppesteande ferliking ferienfâldige wurde ta:

F_{z}=m\cdot g

dêr't $m$ de massa fan it oanbelangjende foarwerp yn is en $g$ de hjirboppe berekkene falfaasje oan it ierdoerflak.

g=G\cdot {\frac {M_{\text{ierde}}}{r_{\text{ierde}}^{2}}}\approx 9{,}81{\text{ m/s}}^{2}

@@ Rigel 1: / Rigel 1: @@
+[[Ofbyld:ParabolicWaterTrajectory.jpg|250px|thumb|In skean nei boppe spuitsjende wetterstriel fan in fontein, wurdt ferfoarme ta in [[paraboal (wiskunde)|paraboal]] troch de swiertekrêft fan de [[ierde]]]]
-De '''swiertekrêft''' of '''gravitaasjekrêft''' is in oanlûkende [[krêft]] dy't twa (punt-)[[Massa (natueurkunde)|massa]]'s op inoar útoefenje. De swiertekrêft soarget dêrfoar dat alles op [[ierde]] in nei ûnderen geande krêft ûnderfynt. De swiertekrêft wurket ek op grutte ôfstân, bygelyks tusken de ierde en de [[moanne (himellichem)|moanne]] en tusken [[stjerrestelsel]]s. De swiertekrêft, feroarsaket ek it fallen fan in appel en soarget der allyksa foar dat de moanne of in [[satellyt]] yn in baan om de ierde bliuwt en dat de ierde yn in baan om de sinne bliuwt.
+De '''swiertekrêft''' of '''gravitaasjekrêft''' is in oanlûkende [[krêft]] dy't twa (punt-)[[Massa (natueurkunde)|massa]]'s op inoar útoefenje. De swiertekrêft soarget dêrfoar dat alles op [[ierde]] in nei ûnderen geande krêft ûnderfynt. De swiertekrêft wurket ek op grutte ôfstân, bygelyks tusken de ierde en de [[moanne (himellichem)|moanne]] en tusken [[stjerrestelsel]]s, dêr't it úttynjen fan it hielal by tsjinwurke wurdt. De swiertekrêft, feroarsaket ek it fallen fan in apel en soarget der allyksa foar dat de [[Moanne (natuerlike satellyt fan de Ierde)|moanne]] of in [[satellyt]] yn in baan om de ierde bliuwt en dat de ierde yn in baan om de [[sinne]] bliuwt en dat de sinne op sy bar mank mei alle oare stjerren fan de [[Molkwei]] grif om in mulpunt hinne draaie.
+Boppedat feroarsaket de swiertekrêft de tijfjilden om it massamulpunt hinne fan in himellichem. De tijfjilden fan de sinne en de moanne binne op de ierde ferantwurdlik foar inferkynsel sa as bygelyks de [[springtij]].
+== Formule ==
+[[Ofbyld:Universal gravitation.svg|250px|thumb|Swiertekrêft is it oanlûken fan twa massa's ûnderinoar]]
+De [[swiertekrêftswet fan Newton]] is:
+:<math>F_g = G \cdot \frac{m \cdot M}{r^2}</math>
+mei
+* <math>F_g</math> de swiertekrêftt tusken twa foarwerpen (yn [[Newton (ienheid)|newton]])
+* <math>m</math> de massa fan it earste foarwerp (yn [[kg]])
+* <math>M</math> de massa fan it twadde foarwerp (yn kg)
+* <math>r</math> de ôfstân tusken de [[swiertepunt]]en fan dy foarwerpen (yn [[Meter|m]])
+* <math>G</math> de [[gravitaasjekonstante]] = (6,67428 ± 0,00067) × 10<sup>−11</sup> Nm<sup>2</sup> kg<sup>−2</sup>.
+De oanlûkingskrêft <math>F_z</math> dy't de ierde útoefenet op in foarwerp dat op it ierdoerflak is, kin berekkene wurde troch yn dizze ferliking foar <math>M</math> de massa fan de ierde te brûken, en foar <math>r</math> de (trochsneed) striel fan de ierde. Yn dat gefal kin boppesteande ferliking ferienfâldige wurde ta:
+:<math>F_z = m \cdot g</math>
+dêr't <math>m</math> de massa fan it oanbelangjende foarwerp yn is en <math>
+g</math> de hjirboppe berekkene falfaasje oan it ierdoerflak.
+:<math>g = G \cdot \frac{M_\text{ierde}}{r_\text{ierde}^2} \approx 9{,}81 \text{ m/s}^2</math>
-{{stobbe-astronomy}}
 [[Kategory:Astronomy]]