Sula Sgeir
Sula Sgeir (Skotsk Gaelysk basearre op it Aldnoarske: súla, "gint" en sker, "skerry") is in lyts, ûnbewenne Skotsk eilân (mei rotspunten, stacs rûnom) yn de Noard-Atlantyske Oseaan, 18 km bewesten Noard Rona. It is meast bekend fan syn populaasje Noardske Ginten.
It eilân liket ûngastfrij foar minsken, dochs is der in ruïne fan in stiennen hûske mei de namme Taigh Beannaichte (Hûs dêr't seine op rêst) oan de eastkant fan Sgeir an Teampaill. De hurde rotsen dêr't it eilân fan makke is, binne gaadlik foar it meitsjen fan stiennen bousels, mar it makket it rinnen dreech.
De see hat op it súdlik part fan it eilân grotten en hoalen makke dy't faak mei-elkoar ferbûn binne. De lytse fjoertoer op de súdpunt fan Sròn na Lice rekket geregeldwei skansearre troch de Atlantyske weagen by stoarmwaar.
Dochs komme der noch in protte plantesoarten foar, fral it Ingelsk gers docht it dêr goed en bloeit moai yn juny, dat ek de bêste moanne is om nei it eilân ta te gean.[1]
Fauna[bewurkje seksje | boarne bewurkje]
Der briede sa'n 5000 Gintpearkes op Sula Sgeir en ek Trijetjinnige Miuwen, seeskoeten, pappegaaidûkers, fulmars en somtiden in albatros.[2]
Skiednis[bewurkje seksje | boarne bewurkje]
Der wurdt ferhelle dat St Ronan syn suster Brenhilda in skoft op it eilân tahâlde, Ronan bleau thús op Rona; hja waard dêr letter fûn mei in nêst yn har ribbekast yn in hutte (bothy).
Sula Sgeir nimt in spesjaal plak yn yn de seefeartskiednis fan it distrikt Ness op Lewis. Ien fan de earste skreaune ferslaggen oer de Westerske Eilannen wie fan Dean Munro, dy't dêr yn 1549 wie. Yn syn beskriuwing fan Sula Sgeir ferhellet er dat de manlju fan Ness nei it eilân farden om "fetche hame thair boatful of dry wild fowls with wild fowl fedderi".[4] Hoe lang at it garjen fan fûgels en fearren doe al wenst wie is net wis, mar it kin in iuwenâlde tradysje west hawwe. It wurdt noch hieltyd dien. In ferslach út 1797 seit:
- "Der binne yn Ness tige ûndernimmende lju, dy't oant in pear jier lyn, mei gefaar foar eigen libben, yn in iepen boat mei seis roeiers dêr hinne giene, sûnder help fan in kompas."
Goed seemanskip wie grif nedich foar it slagjen fan sa'n ûndernimming op in rûzerige Atlantyske Oseaan.
It fleis fan de jonge ginten (guga) is foar in soad minsken in delikatesse, oaren moatte it iten leare. Eartiids wie dit fleis populêr yn Skotlân. Yn de 16e iuw kaam it op de tafel fan Skotske keningen en waard it wurdearre as hapke foarôf. Yn de hjerst fan elk jier setten sa'n tsien manlju fan Ness ôf nei Sula Sgeir om sa'n 2,000 jonge fûgels te deadzjen. Sy wennen dan sa'n twa wike yn bothys - ienfâldige stiennen hûskes - dy't dêr no noch te sjen binne. Ienris werom waarden hja fan kloften minsken opwachte, dy't de man safolle fûgels at men hâlde koe meinaam. De fraach wie somtiden sa grut dat der in rantsoen de man fêststeld waard om eltsenien fan guga priuwe litte te kinnen.
Dizze tradysje hat omtinken lutsen fan de fûgelbeskerming dy't koartlyn besocht hawwe om der in ferbod troch te krijen. De tradysje is lykwols sterk, dat elts jier wurdt de reis nei Sula Sgeir wer makke, mei spesjale dispinsaasje foar de manlju fan Ness. (Beskreaun yn de Wild Birds Protection Act by a Statutory Order 1954.
Tegearre mei Noard Rona waard Sula Sgeir yn 1956 in natoerreservaat út reden fan syn grutte betsjutting foar it fûgellibben en it fuortbestean fan de grize seehûn. It reservaat wurdt tsjintwurdich bestjoerd troch it Scottish Natural Heritage[5]
Sjoch ek[bewurkje seksje | boarne bewurkje]
Keppelings om utens[bewurkje seksje | boarne bewurkje]
- News article on 1912 journey (fia Archive.org)
- Charles Tait Photographs of Sula Sgeir
| Boarnen, noaten en/as referinsjes: |
|