Maatskippij ta Nut fan 't Algemien
De Maatskippij ta Nut fan 't Algemien (koartwei 't Nut) is in lanlike feriening mei pleatslike ôfdielings ("departeminten"), oprjochte yn 1784, dy't har as doel stelt it wolwêzen, yn de romste betsjutting, fan yndividu en mienskip te befoarderjen. De feriening stribbet nei yndividuele en maatskiplike ûntjouwing mei in sa heech mooglik kultureel gehalte. De Maatskippij hold en hâldt har dwaande mei saken dy't it algemien belang tsjinje, lykas ûnderwiis, ûntwikkeling en maatskiplike diskusje. Hy hat dêrmei in bydrage levere oan de demokratisearring fan Nederlân.
Fan begjin ôf oan hat de Maatskippij harsels sjoen as in ynstelling foar folksûntwikkeling, en dat betsjutte - wol 150 jier lang - foar ûntwikkeling fan it "legere folk", de efterstelden.[1]
Skiednis[bewurkje seksje | boarne bewurkje]
De Maatschappij van Konsten en Wetenschappen, tot nut van 't Algemeen waard yn 1784 yn Edam stifte troch in selskip fan seis persoanen wêrûnder Jan Nieuwenhuyzen, in doopsgesind learaar en predikant út Monnickendam. Ek syn soan Martinus Nieuwenhuyzen hearde ta de stifters en hie in grut oandiel yn sawol it opstellen fan de plannen as de útwurking dêrfan. By de politike konflikten tusken de prinsgesinden en patriotten kaam it prinsgesinde stedsbestjoer fan Edam yn konflikt mei de Maatskippij wêrfan de measte leden mei de patriotten sympatisearren. Dêrop waard yn Amsterdam in nij haadbestjoer fêstige, en waarden de algemiene gearkomsten tenei yn Amsterdam holden. Yn Rotterdam wie de heechlearaar Johan Jacob le Sage ten Broek aktyf.
It biedwurd fan 't Nut is: "Kennis is de weg naar persoonlijke en maatschappelijke ontwikkeling". Ynearsten organisearre de Maatskippij priisfragen oer ûnderwiiskundige en opfiedkundige kwestjes. Letter waard 't Nut, mei in grut tal pleatslike ôfdielings, de grûnlizzer fan de Nutssparbank (1818, letter ûnderdiel fan Fortis), de Nutsfersekering, de Nutslêssealen en Nutsskoallen (Nutsûnderwiis) en Nuts-Folksuniversiteiten. Yn 1795 waard de earste Kweekskoalle foar ûnderwizers fan Nederlân oprjochte troch 't Nut (folge troch kweekskoallen yn Amsterdam (1796), Grins (1797) en Leien). Yn de 20e iuw waarden de measte fan dy taken oernomd troch de oerheid of it bedriuwslibben.
Yn 1984 waard de Nutslearstoel yn de Skiednis fan it Underwiis oan de Universiteit Utert ynsteld. De earste besetter fan dy learstoel wie de ûnderwiishistoarikus prof. Nan Dodde. Bekende foarsitters waarden Johanna ter Meulen, Anthony Modderman en Pieter Johannes Veth.
De Maatskippij is aktyf oant hjoed de dei (2018). Yn Nederlân besteane sa'n 85 Nutsdeparteminten: selsstannige ferienings ûnder lieding fan in lanlik maatskippijbestjoer dat it behâld fan it gedachtegoed fan de Maatskippij beweitst.
It lanlik sekretariaat fan de Maatskippij siet sûnt 1981 wer yn Edam, it plak dêr't It Nut yn 1784 syn earste gearkomst hie. Wyls binne de wurksumheden fan it sekretariaat oernomd troch meiwurkers dy't net mear fanút it kantoar yn Edam wurkje.[2]
Algemien sekretarissen[bewurkje seksje | boarne bewurkje]
| Perioade | Sekretaris |
|---|---|
| 1785 - 1793 | Martinus Nieuwenhuyzen |
| 1793 - 1802 | Gerrit Brender à Brandis |
| 1802 - 1841 | Hendrik Ravekes |
| 1841 - 1881 | Petrus Marius Gerardus van Hees |
| 1881 - 1887 | Arnold Kerdijk |
| 1887 - 1915 | Jan Bruinwold Riedel |
| 1915 - 1917 | Henri Petrus Johan Bloemers |
| 1917 - 1943 | Jacob Hovens Greve |
| 1943 - 1945 | J.D.D. Pruissen[3] |
| 1945 - 1946 | Pieter Jan Bouman |
| 1946 - 1965 | Pieter Hendrik Schröder |
| 1965 - 1978 | Jan Jacob Klijn |
| 1978 - 1984 | Albert Antonius van Bommel[4] |
| 1984 - 1993 | (ûnbekend) |
| 1993 - 2000 | Eduard Nieuwenhuijzen Kruseman |
| 2000 - 2011 | F.J. (Rik) Goedman |
| 2011 - 2012 | - |
| 2012 - 2017 | M.M. (Maarten) Rietveldt |
| 2017 - | Bas Andeweg |
| Boarnen, noaten en/as referinsjes: |
|