Karfoarstedom Keulen

Territoarium yn it Hillige Roomske Ryk Karfoarstedom Keulen
10e iuw – 1803
flagge	wapen
geografyske lokaasje
polityk
haadstêd	Keulen, Bonn
offisjele taal	Dútsk
steatsfoarm	Prinsbisdom
ûntstien út	● Hartochdom Loateringen
opgien yn	● Lângreefskip Hessen-Darmstadt ● Hartochdom Nassau ● Wied-Runkel ● Departemint Rhin-et-Moselle ● Roerdepartemint
no diel fan	Dútslân
sifers
oerflak	6.600 km²

It karfoarstedom Keulen of Kar-Keulen (Dútsk: Kurfürstentum Köln, Kurköln, Erzstift und Kurfürstentum Köln) wie in belangryk diel fan it Hillige Roomske Ryk. It wie ien fan 'e sân karfoarstedommen, dy't it rjocht hiene om de kening fan it Hillige Roomske Ryk te kiezen. It karfoarstedom lei yn it west fan Dútslân en hie de namme te tankjen oan 'e stêd Keulen, dy't de belangrykste stêd fan it gebiet wie. It geografyske gebiet omfieme net allinne de stêd Keulen sels, mar ek in diel fan it omlizzende gebiet yn it hjoeddeiske Dútslân.

It karfoarstedom wie nau ferbûn mei de Roomsk-Katolike Tsjerke. De aartsbiskop fan Keulen wie karfoarst en hie sawol wrâldske as religieuze macht. Dy aartsbiskop wie ien fan 'e belangrykste geastliken fan it ryk en Keulen wie dan ek in wichtich religieus sintrum. As karfoarst hie de aartsbiskop it rjocht om de keizer fan it Hillige Roomske Ryk te kiezen. Dêrmei hie de aartsbiskop ek grutte ynfloed op 'e polityk fan it ryk.

De Slach by Woeringen (1288).
Peter Janssen (1844–1908).

Keulen wie net allinne in religieus sintrum, mar troch de lokaasje oan 'e Ryn ek in belangrike Europeeske hannelstêd. De stêd besocht him stadichoan los te meitsjen fan it karfoarstedom en dat late ta konflikten. Yn 1288 fersloegen de bewenners fan Keulen yn 'e Slach by Woeringen de troepen fan 'e aartsbiskop fan Keulen, Siegfried II fan Westerburg. De stêd Keulen ferklearre him ûnôfhinklik en waard in frije ryksstêd, los fan 'e wrâldske macht fan 'e aartbiskop.

De sit fan 'e aartbiskop ferhûze yn 1587 nei Bonn, dat sûnt de residinsje fan 'e karfoarsten fan Keulen waard. It tusken 1697 en 1705 boude paleis yn Bonn is hjoed-de-dei de haadfêstiging fan 'e universiteit fan Bonn.

Oant it begjin fan 'e 19e iuw bleau Kar-Keulen in wichtige rol spyljen yn it politike lânskip fan it Hillige Roomske Ryk. Nei de Napoleontyske oarloggen waard Kar-Keulen yn 1803 nei it Reichsdeputationshauptschluss yn it ramt fan 'e sekularisaasje ûntbûn. De gebieten fan it eardere karfoarstedom waarden tusken Prusen en oare steaten ferdield. De stêd Keulen waard in frije stêd yn it keninkryk Prusen. Dy feroaringen wiene ûnderdiel fan in bredere reorganisaasje fan 'e Dútske steaten yn 'e 19e iuw, dy't lang om let yn 1806 late ta de opheffing fan it Hillige Roomske Ryk.

Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Karfoarstedom Keulen fan Wikimedia Commons.