Brune dûkein

Brune dûkein
	; jerk; ; wyfke
taksonomy
ryk	dieren (Animalia)
stamme	rêchstringdieren (Chordata)
klasse	fûgels (Aves)
skift	goeseftigen (Anseriformes)
famylje	einfûgels (Anatidae)
skaai	jollings (Aythya)
soarte
Aythya nyroca
	Güldenstädt, 1770
	IUCN-status: gefoelich
ferspriedingsgebiet
	briedfûgel ; stânfûgel; trekfûgel; wintergast ; ;

De brune dûkein (Aythya nyroca) is in dûkein fan it skaai jollings (Aythya) út de famylje einfûgels (Anatidae).

De brune dûkein is de iennige Europeeske einsoarte mei in swak seksueel dimorfisme. Yn West- en Sintraal-Europa is de fûgel in sporadyske briedfûgel en de oantallen fan 'e soarte rinne tebek. De belangrykste Europeeske briedgebieten lizze yn 'e steppen fan 'e Oekraïne. De soarte is maklik te fokken en der ûntsnappe noch alris fûgels út finzenskip, dy't yn it wyld waarnommen wurde.

Beskriuwing

Brune dûkeinen binne mei in lingte fan 38 oant 42 sm en in gewicht fan 560 gram de lytste dûkeinen fan it skaai.

Yn 'e briedtiid is it jerkje kastanjebrún op 'e kop, it boarst en de flanken en hy hat suver wite ûndersturtdekfearren. As er fleant binne de wite búk en de wite dielen ûnder de wjukken te sjen. Wyfkes binne doffer en bruner as de jerken. Harren fearrekleed is ek minder kontrastearjend.

It jerkje hat in giel each en it wyfke in donker each.

Fersprieding

De soarte libbet yn East-Europa, fral Hongarije, Bulgarije, Roemeenje en de Oekraïne en op de steppen en ûnlannen fan Aazje. Gruttere populaasjes binne ek yn Mongoalje en Tibet. Yn Dútslân briedt de ein sûnt 1999 yn it Saksysk-Brandenburchske grinsgebiet. Ek binne der in pear pearkes dy't oan 'e Bodensee briede en sûnt 2010 is de ein ek in briedfûgel yn Meklenburch-Foarpommeren. Yn Frankryk binne der in pear briedgefallen bekend tusken La Dombes en Lyon. Yn it suden komt de fûgel yn 'e lannen om de Middellânske See foar. Yn it heechlân fan Tibet leit de eastlike grins fan it ferspriedingsgebiet, mar waarnimmingen binne der oant Japan.

De oerwinteringsgebieten lizze fral oan 'e Swarte See, de Kaspyske See en de Aralmar. By ekstreem waar trekke de einen fierder en oerwinterje dan ek yn Grikelân, Turkije, Itaalje en Noard-Afrika. Mar in hiel lyts diel stekt de Sahara oer en oerwinteret yn Senegal, de delta fan 'e Niger en Sûdan. De eastlike populaasjes trekke yn 'e rjochting fan Irak, Iran en belânje yn Pakistan en Noard-Yndia. As wintergasten bliuwe de einen oant maart en yn april komme de fûgels wer yn 'e briedgebieten oan. Yn Nederlân is de soarte in ûnregelmjittige en tige seldsume briedfûgel yn feandobben.^[1]

De fûgel mei him graach tusken de reidseamen en driuwende bledplanten ophâlde. Hy hat in foarkar foar ûndjip wetter mei in soad ûnderwetterplanten. Se mije djip wetter en snelstreamende rivieren. Oars as de measte oare soarten dûkeinen is de brune dûkein net hiel sosjaal. Kloften fan in pear hûndert brune dûkeinen binne tige seldsum en komme alline foar dêr't de soarte talryk is. Yn 'e regel binne it groepkes fan heechút seis eksimplaren.

Nêst en iten

Brune dûkeinen ite yn haadsaak planten en nimme mei de planten ek wolris wat dierlik materiaal yn, lykas slakken, ynsekten of kikkerfiskjes. It nêst leit goed ferside tusken de fegetaasje en meast is der in lestich te finen trochgong tusken de beplanting nei it mear iepen wetter. It nêst wurdt boud fan planten en mei dûns en fearren ôfset. In lechsel bestiet út sân oant alve krêmgiele aaien.

Status

Oant it begjin fan 'e 20e iuw wie de brune ein ien fan 'e meast foarkommende soarten yn syn ferspriedingsgebiet. Sûnt is de populaasje dramatysk ôfnommen. Oan it begjin fan 'e 20e iuw telde Spanje bygelyks noch 500 briedpearkes, dêr't hjoed-de-dei noch mar fjouwer registrearre wurde. Oannommen wurdt dat de wrâldpopulaasje út 40.000 oant 100.000 fûgels bestiet, mar betrouber binne de sifers net om't der fral oer de eastlike briedgebieten net in soad ynformaasje is en de brune dûkein tige ferside libbet.

Wetlands International rûst de populaasje fan it westlike Middellânske Seegebiet, Noard- en West-Afrika op 5.700-6.300 fûgels, fan East-Europa en it eastlike Middellânske Seegebiet op 50.000 oant 82.000 fûgels, fan West- en Súdwest-Aazje en Noardeast-Afrika op 25.000 oant 50.000 fûgels en op likernôch 100.000 fûgels yn 'e rest fan Aazje. Meiïnoar binne dat sa'n 180.000 oant 240.000 fûgels ^[2]

Brune dûkeinen wurde troch de IUCN op 'e Reade list as gefoelich klassifiseare.

Keppeling om utens

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Dizze side is alhiel of foar in part in oersetting fan de Dútsktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis: de:Moorente

Wikimedia Commons

Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Brune dûkein fan Wikimedia Commons.

[1] Sovon, oproppen 28 jannewaris 2025.

[2] Birdlife, oproppen 28 jannewaris 2025.

[1]

[2]