James Fenimore Cooper

	James Fenimore Cooper
	skriuwer
	In portret fan James Fenimore Cooper, ; troch John Wesley Jarvis.
	persoanlike bysûnderheden
echte namme	James Fenimore Cooper
nasjonaliteit	Amerikaansk
berne	15 septimber 1789
berteplak	Burlington (Nij-Jersey)
stoarn	14 septimber 1851
stjerplak	Cooperstown (New York)
etnisiteit	Ingelsk
	wurk
taal	Ingelsk
sjenre	lit. romans, hist. romans, reisferh., ; non-fiksje (skiedkundich wurk)
perioade	1e helte 19e iuw
streaming	Romantyk
bekendste ; wurk(en)	The Last of the Mohicans ; History of the Navy of the ; United States of America
jierren aktyf	1820 – 1851
	offisjele webside
	external.oneonta.edu/cooper

James Fenimore Cooper (Burlington (Nij-Jersey), 15 septimber 1789 – Cooperstown (New York), 14 septimber 1851) wie in Amerikaansk skriuwer. Mei syn histoaryske romans oer it libben fan blanke kolonisten en Yndianen oan 'e Amerikaanske frontier skoep er in unike Amerikaanske foarm fan literatuer. Ta dat sjenre heart ek syn fierwei bekendste boek, The Last of the Mohicans (De Lêste Mohikaan), dat ûnderdiel foarmet fan 'e rige de Leatherstocking Tales, mei yn 'e haadrol de wâldrinner Nathaniel "Natty" Bumppo, byneamd Haukeach (Hawkeye). Ek hjoed de dei wurdt dy roman, dy't faak beskôge wurdt as Cooper syn masterwurk, noch in protte lêzen. Syn seemansferhalen, basearre op syn eigen tsjinst by de Amerikaanske Marine, binne minder bekend. Likegoed wied er ien fan 'e meast lêzen Amerikaanske auteurs út 'e 19e iuw.

Libben

James Fenimore Cooper waard 1789 berne as de soan fan William Cooper en Elizabeth Fenimore. Hy wie it alfde bern yn in begoedige húshâlding fan tolve bern, mar de measten dêrfan stoaren ear't se folwoeksen wiene. Syn earste libbensjier brocht Cooper troch yn 'e steat Nij-Jersey, mar dêrnei ferfear er mei syn âldelju nei de steat New York, dêr't syn heit, dy't in lid fan it Amerikaanske Kongres wie, it plak Cooperstown stifte, oan 'e Otsego-mar, yn in krite yn sintraal New York dat omjûn waard troch it wengebiet fan 'e stammen fan 'e Irokeeske Konfederaasje.

Yn 1802, op syn trettjinde, waard Cooper talitten ta de prestizjeuze Universiteit fan Yale, mar nei't er in gefaarlike grap úthelle hie, wêrby't mei buskrûd de keamersdoar fan in oare studint fan 'e hingen blaasd waard, waard er dêr yn syn trêde jier fuortstjoerd sûnder syn stúdzje ôfmakke te hawwen. Dêrop fûn er, yn 1806, wurk as seeman op in Amerikaanske keapfarder. Yn 1808 naam er tsjinst by de Amerikaanske marine, mei de rang fan adelboarst. By it ferstjerren fan heit, yn 1809, urf Cooper in kaptaal oan jild. Hy gie werom nei hûs, en mei ienentweintich troude er, yn 1811, mei Susan Augusta de Lancey, in dochter út in rike loyalistyske famylje. Hja krigen sân bern, wêrfan't fiif folwoeksen waarden. Cooper syn dochter Susan Fenimore Cooper (1813-1894) waard sels ek skriuwster, benammentlik oer de natoer en frouljusrjochten, en Paul Fenimore Cooper (1899-1970), in tweintichste-iuwsk skriuwer, wie in oerpakesizzer fan Cooper. Hoewol't Cooper ôfstamme fan quakers dy't yn 1679 nei de Amerikaanske koloanjes ferfearn wiene, om oan ferfolging yn Ingelân te ûntkommen, wie hysels syn libben lang in trou lid fan 'e Episkopaalske Tsjerke (de Anglikaanske Tsjerke yn 'e Feriene Steaten).

Yn 1820 sleat Cooper syn frou Susan mei him in weddenskip ôf dat er in better boek skriuwe koe as dat dat sy op dat stuit oan it lêzen wie. Dêrop skreau Cooper de roman Precaution (1820), in Jane Austen-eftich boek dat yn Ingelân spilet. Hy publisearre it anonym en sette al mei gauwens útein mei oare romans. Yn 1823 kaam syn The Pioneers út, it earste diel fan syn ikoanyske searje de Leatherstocking Tales. De haadpersoan is de fernimstige Amerikaanske wâldrinner Nathaniel "Natty" Bumppo, better bekend as Haukeach (Hawkeye). Haukeach syn maat, it Mohikaanske opperhaad Chingachgook, wie Cooper syn foarm fan 'e "nommele wylde". De oare Leatherstocking Tales wiene The Last of the Mohicans (1826), The Prairie (1827), The Pathfinder (1840) en The Deerslayer (1841). Fan dy fiif is The Last of the Mohicans fierwei it bekendst wurden en bleaun.

Yn 1826 ferfear Cooper mei syn gesin nei Jeropa ta, dêr't se har yn it Frânske Parys nei wenjen setten. Cooper hope dêr mear mei syn boeken te fertsjinjen en teffens bettere skoallen foar syn bern te finen. Under de boeken dy't er yn Parys skreau en útjoech wiene The Red Rover en The Water-Witch, twa fan syn seemansferhalen. Yn 1834 kearde Cooper werom nei Cooperstown, dêr't er syn yn it neigean rekke âldershûs opknappe liet. Yn 1839 publisearre er it skiedkundige wurk History of the Navy of the United States of America, in boek dat er al lang fan doel west hie om te skriuwen en dêr't fjirtjin jier tarieding oan foarôfgien wie. Hoewol't him dit wurk nei in yn 't earstoan mylde ûntfangst op fûleindige krityk kaam te stean, wurdt it tsjintwurdich beskôge as de gesachhawwende tekst oer it ûntstean fan 'e Amerikaanske marine. Yn 1846 skreau Cooper ek noch in searje biografyen fan Amerikaanske marine-ofsieren, ûnder de titel Lives of Distinguished American Naval Officers.

De lêste jierren fan syn libben brocht Cooper troch yn Cooperstown. Hy stoar yn 1851, de deis foar syn 62ste jierdei, oan oedeem. Syn frou Susan oerlibbe him mar in pear moanne. James Fenimore Cooper wie by syn libben al ien fan 'e meast lêzen Amerikaanske skriuwers, en syn wurk waard wrâldwiid wurdearre. De Eastenrykske komponist Franz Schubert lies him op syn stjerbêd. De Frânske skriuwer Honoré de Balzac hie grutte bewûndering foar syn wurk. Cooper syn ferhalen binne oerset yn alle grutte Westerske en ek yn guon Aziatyske talen. Guon rekkenje Cooper ta de Romantyske skriuwers, oaren net. De Frânske auteur Victor Hugo ferklearre Cooper ta in grut master fan 'e Romantyk. Dat wol fansels net sizze dat er gjin kritisy hie; Mark Twain, bygelyks, hie net in soad mei him op. Benammen ek de beskriuwing fan froulike personaazjes yn syn romans, dy't neffens syn kritikasters slop en neatsizzend en allegearre krekt-en-gelyk wiene, waarden him kwea-ôf nommen.

Wurk

Jier	Titel en ûndertitel	Soarte	Opmerkings
1820	Precaution	roman	anonym útjûn; spilet yn Ingelân, yn 1813-1814
1821	The Spy: A Tale of the Neutral Ground	roman	oan 'e Amerikaanske frontier, yn 1778
1823	The Pioneers: or The Sources of the Susquehanna	roman	diel 1 fan 'e Leatherstocking Tales; oan 'e Amerikaanske frontier, yn 1793-1794
1823	Tales for Fifteen, or Imagination and Heart	2 koarte ferhalen	skreaun ûnder it pseudonym Jane Morgan
1824	The Pilot: A Tale of the Sea	roman	seemansroman oer de Amerikaanske seeheld John Paul Jones, spilet yn 1780
1825	Lionel Lincoln, or The Leaguer of Boston	roman	oer de Slach om Bunker Hill, yn 'e Amerikaanske Frijheidsoarloch
1826	The Last of the Mohicans: A Narrative of 1757	roman	diel 2 fan 'e Leatherstocking Tales; oan 'e Amerikaanske frontier, yn 1757; hjirfan kaam yn 1985 in Frysktalige bewurking foar jongerein út ûnder de titel De Lêste Mohikaan
1827	The Prairie	roman	diel 3 fan 'e Leatherstocking Tales; oan 'e Amerikaanske frontier, yn 1805
1828	The Red Rover: A Tale	roman	seemansroman, spilet yn 1759
1828	Notions of the Americans: Picked up by a Travelling Bachelor	non-fiksje	in beskriuwing fan 'e Feriene Steaten foar Jeropeeske lêzers
1829	The Wept of Wish-ton-Wish: A Tale	roman	oan 'e Amerikaanske frontier, yn 1660-1676
1830	The Water-Witch: or the Skimmer of the Seas	roman	seemansroman, spilet yn 1713
1830	Letter to General Lafayette	polityk manifest
1831	The Bravo: A Tale	roman	spilet yn it achttjinde-iuwske Feneesje
1832	The Heidenmauer, or The Benedictines, A Legend of the Rhine	roman	spilet yn it Dútske Rynlân, yn 'e sechstjinde iuw
1832	No Steamboats	koart ferhaal
1833	The Headsman: The Abbaye des Vignerons	roman	spilet yn it achttjinde-iuwske Switserlân
1834	A Letter to His Countrymen	polityk manifest
1835	The Monikins	roman	politike satire
1836	The Eclipse	memoires	oer de sinnefertsjustering yn Coopertown yn 1806
1836	An Execution at Sea	koart ferhaal	seemansferhaal
1836	Gleanings in Europe: Switzerland (Sketches of Switzerland)	reisferhaal	ferslach fan in reis troch Switserlân, yn 1828
1836	Gleanings in Europe: The Rhine (Sketches of Switzerland, Part Second)	reisferhaal	ferslach fan in reis troch Switserlân, Frankryk en it Rynlân yn 1832
1836	A Residence in France: With an Excursion Up the Rhine, and a Second Visit to Switzerland	reisferhaal
1837	Gleanings in Europe: France	reisferhaal	ferslach fan ferbliuw yn Frankryk (1826-1828)
1837	Gleanings in Europe: England	reisferhaal	ferslach fan reizen yn Ingelân yn 1826, 1828 en 1833
1838	Gleanings in Europe: Italy	reisferhaal	ferslach fan ferbliuw yn Itaalje (1828-1830)
1838	The American Democrat: or Hints on the Social and Civic Relations of the United States of America	non-fiksje	oangeande de maatskippij en it regear fan 'e Feriene Steaten
1838	The Chronicles of Cooperstown	skiednis	pleatslike skiednis fan Cooperstown (New York)
1838	Homeward Bound, or The Chase: A Tale of the Sea	roman mei autobiografyske skaaimerken	kontemporên (1835)
1838	Home as Found: Sequel to Homeward Bound	roman mei autobiografyske skaaimerken	kontemporên (1835)
1839	The History of the Navy of the United States of America	skiednis	skiednis fan 'e Amerikaanske marine
1839	Old Ironsides	skiednis	skiednis fan it fregat USS Constitution; postúm publ. yn 1853
1840	The Pathfinder, or The Inland Sea	roman	diel 4 fan 'e Leatherstocking Tales; oan 'e Amerikaanske frontier, yn 1759
1840	Mercedes of Castile: or, The Voyage to Cathay	roman	oer Kristoffel Kolumbus yn West-Ynje, yn 'e 1490-er jierren
1841	The Deerslayer: or The First Warpath	roman	diel 5 fan 'e Leatherstocking Tales; oan 'e Amerikaanske frontier, yn 1740-1745
1842	The Two Admirals	roman	seemansroman, spilet yn Ingelân, yn 1745
1842	The Wing-and-Wing: le Le Feu-Follet	roman	seemansroman, spilet foar de Frânske kust, yn 1745
1843	Autobiography of a Pocket-Handkerchief	novelle	maatskiplike satire; ek publisearre as Le Mouchoir: An Autobiographical Romance en as The French Governess, or The Embroidered Handkerchief
1843	Richard Dale	roman
1843	Wyandotté, or The Hutted Knoll: A Tale	roman	oan 'e Amerikaanske frontier, yn 1763-1776
1843	Ned Myers, or Life before the Mast	biografy	oer in maat fan Cooper dy't yn 1813 yn in stoarm in skipbrek oerlibbe
1844	Afloat and Ashore, or The Adventures of Miles Wallingford: A Sea Tale	roman	oan 'e Amerikaanske frontier en yn 'e widere wrâld, yn 1795-1805
1844	Miles Wallingford: Sequel to Afloat and Ashore	roman	oan 'e Amerikaanske frontier en yn 'e widere wrâld, yn 1795-1805
1844	Proceedings of the Naval Court-Martial in the Case of Alexander Slidell Mackenzie, &c.	skiednis	oer de rjochtsaak fan 'e marine-ofsier Alexander Slidell Mackenzie, in fijân fan Cooper, dy't foar de kriichsrie komme moast om't er 3 opfarrenden sûnder proses ophingje litten hie fanwegen muiterij (wêrûnder in soan fan 'e Amerikaanske minister fan Bûtenlânske Saken John C. Spencer
1845	Satanstoe, or The Littlepage Manuscripts: A Tale of the Colony	roman	oan 'e Amerikaanske frontier, yn 1758
1845	The Chainbearer, or The Littlepage Manuscripts	roman	oan 'e Amerikaanske frontier, yn 'e 1780-er jierren; ferfolch op Satanstoe
1846	The Redskins, or Indian and Injin: Being the Conclusion of the Littlepage Manuscripts	roman	ferfolch op The Chainbearer, no net mear oan 'e Amerikaanske frontier, yn 1845
1846	Lives of Distinguished American Naval Officers	biografyen
1847	The Crater, or Vulcan's Peak: A Tale of the Pacific	roman	seemansroman, spilet yn 'e iere 19e iuw
1848	Jack Tier, or The Florida Reefs	roman	seemansroman; ek bekend as Captain Spike, or The Islets of the Gulf; spilet by de Florida Keys, yn 1846
1848	The Oak Openings, or The Bee-Hunter	roman	oan 'e Amerikaanske frontier, yn 'e Oarloch fan 1812
1849	The Sea Lions, or The Lost Sealers	roman	seemansroman, spilet yn 1819-1820
1850	The Ways of the Hour	roman	in kontemporên moard- en rjochtsaakmystearje, dat ek frouljusrjochten oanroert
1850	Upside Down, or Philosophy in Petticoats	toanielstik	satire op it sosjalisme
1851	The Lake Gun	koart ferhaal	politike satire
1851	New York, or The Towns of Manhattan	skiednis	ûnfoltôge skiednis fan 'e stêd New York; postúm útjûn yn 1864

Keppelings om utens

Boarnen, noaten en referinsjes

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: References en Bibliography, op dizze side.