List fan moles yn Fryslân

Ut Wikipedy
(Trochferwiisd fan Mûnen yn Fryslân)
Poldermole De Wersteller en gemaal De Grie.

Der binne noch sa'n 150 moles (of mûnen) yn Fryslân. De measte falle ûnder de monumintesoarch.

Skiednis[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

Yn 1811 waard it mûnebestân ynventarisearre. Nei de tiid noch in kear of wat. It lit sjen hoe dramatysk it tal mûnen minder wurden is.

By de ynventarisaasje fan 1811 wienen der noch mear as 2.400 moles yn Fryslân, yn 1943 noch mar 300, yn 1946 250 en yn 1955 likernôch 150.

De yndustrymoles ferlearen troch meganisaasje harren funksje en binne dêrtroch meastentiids sloopt. Sa binne der gjin oaljemoles mear yn Fryslân, mar der steane al noch wol twa moaie houtseachmûnen yn Drylts en Wâldsein.

De poldermoles ferlearen harren funksje troch de bou fan in soad gemalen yn Fryslân, wêrfan de bekendsten en grutsten it yr. D.F. Woudagemaal by De Lemmer en it J.L. Hooglandgemaal by Starum binne.

Foar in tal plakken bepaalden de mûnen it doarpsoansjen, mar binne se yn de rin fan de tiid hielendal ferdwûn, lykas op De Gordyk wêr't eartiids wol seis mûnen stiene.

Arsjitektuer[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

De type mûnen dy't yn Fryslân foarkomme:

  • Muonts of Mûnts.
  • Spinnekop
  • Tsjasker. Yn tsjinstelling ta de beide oare type mûnen hat in tsjasker ornaris gjin namme, mar wurdt neamd nei it gebiet dêr't er yn stiet.

Neist dizze tradisjonele type wynmûnen komt yn Fryslân ek de wynmotor foar.

Mûnestiftings[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

In protte mûnen binne eigendom fan in stifting. In stikmannich stiftings yn Fryslân beheare mear as ien mûne:

Tabel mûnen[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

Plak Namme Jier Type Funksje Ofbyld
Achlum Achlumer Mole 1851 grûnsiler poldermole
Akkrum Mellemole 1949 spinnekop poldermole
Aldegea (Wymbritseradiel) Dorismooltsje 1800 spinnekop poldermole
Boalsert Tadema's mole 1824 grûnsiler poldermole
Boalsert Tsjasker Kleasterleane 1973 tsjasker poldermole
Boarnsweach Sweachmermole 1782 stellingmole poldermole
Burdaard De Swel 1987 stellingmole nôt-, pel- en seachmole
Dokkum De Hoop 1849 stellingmole roggemole
Dokkum Seldenrêst 1862 stellingmole roggemole
Drylts De Rôt 1828 stellingmole seachmole
Eanjum De Iendracht 1889 stellingmole nôt- en pelmole
Frjentsjer Arkens 1835 spinnekop poldermole
Goaiïngahuzen De Modderige Bol spinnekop poldermole
Goaiïngahuzen De Jansmole spinnekop poldermole
Goaiïngahuzen Heechhiem spinnekop poldermole
It Hearrenfean Welgelegen 1849 stellingmole roggemole
Hollum De Ferwachting 1991 stellingmole roggemole
Holwert De Hoop 1713 stellingmole nôt- en pelmole
De Jouwer Penninga's mole 1692 stellingmole roggemole
De Jouwer De Griene Mole 1800 spinnekop poldermole
Koudum De Flyt spinnekop op stelling roggemole
Makkingea De Weyert 1868 stellingmole roggemole
Marrum Grutte Mole 1845 stellingmole poldermole
Marrum Klaailânsmole 1865 grûnsiler poldermole
Ropta Ropta 1836 stellingmole nôt- en pelmole
Mildaam Tsjongermole 1869 grûnsiler poldermole
Noardwâlde Wynlust 1859 stellingmole roggemole
Nijemardum Swaantsje 1893 grûnsiler poldermole
Nijetrine De Reidfink 1855 grûnsiler poldermole
Nijetrine De Reager 1871 grûnsiler poldermole
Peazens De Hûn 1861 stellingmole nôtmole
Ryptsjerk Ypey Mûne 1858 grûnsiler poldermole
Skarsterbrêge Skarremole 1888 grûnsiler poldermole
Sint Jansgea De Hersteller 1857 grûnsiler poldermole
Sleat De Kaai 1755 stellingmole roggemole
Snits Himmole 1982 spinnekop poldermole
Stiens De Hoop 1853 stellingmole roggemole
Tsjerkwert Beabuorstermole 1882 grûnsiler poldermole
Vegelinsoard Grevensmole 1859 grûnsiler poldermole
Wânswert Victor 1869 grûnsiler poldermole [[ ]]
Warkum De Nijlannermole 1784 grûnsiler poldermole
Warkum De Snip foàr 1832 grûnsiler poldermole
Warkum Ybema's Mole 1899 grûnsiler poldermole
Wâldsein De Jager 1719? stellingmole seachmole
Wâldsein 't Laam foar 1698 stellingmole roggemole
Wikel Sânpoel 1975 tsjasker poldermole
Wolvegea Wynlust 1888 stellingmole roggemole
Wolvegea De Gooyer 1775 grûnsiler poldermole

Sjoch ek[bewurkje seksje | boarne bewurkje]

Boarnen, noaten en referinsjes[boarne bewurkje]

Boarnen, noaten en/as referinsjes:
  • Friese Molens, red.kommisje: H. Boschma, (1995), Ljouwert, Friese Pers Boekerij, ISBN 9033015226
  • Fries Molenboek, red.kommisje: A. Boksma, (1980), Ljouwert, De Tille, ISBN 90-70010-92-5
  • Nijhof, P. Windmolens in Nederland (1983), Swol, Waanders, ISBN 90-6630-002-7